Tarih Kültürü

IRAKEYN SEFERİ Kanunî Sultan Süleyman’ın 1533-1535 yılları arasında yaptığı ilk İran seferi.   Osmanlı ordusunun doğuya yönelik en büyük ve en uzun süreli askeri harekâtlarından biri olup sefer sırasında Kuzeybatı İran kesimiyle (İrâk-ı Acem) Bağdat ve yöresine (Irâk-ı Arap) girilmesi sebebiyle kaynaklarda Irakeyn (İki İrak) Seferi olarak adlandırılır. Bu sefer, Çaldıran Savaşı’nın (1514) ardından geçen on dokuz-yirmi yıllık bir aradan …

Açık Kapı Politikası (open door policy) ABD’nin, Çin’in toprak ve yönetim bütünlüğünün sağlanması, Çin’le ticari ilişkileri olan ülkeler arasında eşit ayrıcalıkların korunması için ilan ettiği ilkeler bildirgesi (1899-1900). Bu amaçla bu devletin kendi toprakları üzerinde diğer devletlere serbestçe ticaret yapma özgürlüğü tanınması. Bu politika ABD’nin yaygın olarak benimsenmiş ve uzun bir süre ABD dış politikasının temeli olmuştur. Bildirge ABD Dışişleri …

Acheson Planı Kıbrıs sorununun tırmandığı 1963-1964 döneminde A.B.D.’nin özel temsilcisi Dean Acheson tarafından önerilen çözüm yolu. Buna göre Kıbrıs adası her ikisi de NATO üyesi olan Türkiye ve Yunanistan arasında ikiye bölünerek paylaştırılacak, böylece iki müttefik ülkeyi savaşın eşiğine getiren bir sorun çözülmüş olacak ve NATO dışındaki güçlerin adaya müdahalesi engellenecekti. Plan adanın iki ülke arasında nasıl bölüştürüleceğini açıklığa kavuşturmuyordu. …

ACEMİ OĞLANI Osmanlı Devleti’nde Kapıkulu ocaklarına asker yetiştiren Acemi Ocağı neferlerine verilen isim. Acemi oğlanları, Osmanlı Beyliği’nin gelişmesi sırasında Rumeli’de daha çok akıncıların elde ettiği esirlerden ve Osmanlı tebaası hıristiyan ailelerin çocuklarından, önceleri 1362’de çıkarılan pençik kanununa, sonraları ise devşirme kanununa göre devşirilirlerdi. Kapıkulu ocaklarını teşkil eden yeniçeri, cebeci, topçu, top arabacısı, bostancı ocağı efradı ve kapıkulu süvarileri, acemi oğlanları …

Acem Araplar’ın Arap olmayanlara ve özellikle İranlılara verdikleri isim. Arapça bir kelime olan ucme sözlükte “konuşurken dil kurallarına uymamak, dili bozuk olmak; düzgün ve fasihin zıddı” gibi anlamlara gelmektedir. Aynı kökten türeyen acem de kökünde “Açık seçik konuşmak” mânası bulunan arab kelimesinin karşıtıdır. Câhiliye devri şiirinde acem yerine, aynı kökten gelen acem kelimesi de kullanılmıştır. [221] Acem kelimesinin aynı zamanda …

Acbü’z-Zeneb İnsanın ilk yaratılışında ve öldükten sonraki dirilişinde bedenin özünü oluşturduğu kabul edilen madde. “Her şeyin son kısmı, kuyruk sokumu” anlamına gelen acb ile “Kuyruk” anlamına gelen, aynı zamanda “Bir şeyin sonu ve ucu” demek olan zeneb kelimelerinden oluşan acbü’z-zenebin sözlük anlamı “Kuyruk sokumu” demektir. Öldükten sonraki dirilişin tasvir edildiği hadislerde yer alan acbü’z-zeneb, bazan sadece tekrar dirilişin esasını teşkil …

ABDURRAHMAN ŞEREF (1853-1925) Son Osmanlı vak’anüvisi, devlet ve fikir adamı. İstanbul’da doğdu. Tophâne-i Amire Muhasebe Kalemi mümeyyizlerinden Hasan Efendinin oğludur. İlk tahsilin­den sonra Eyüp Rüşdiyesi’ne, ardından Mekteb-i Sultanîye girdi; 1873’te bura­dan mezun oldu. Sırasıyla Mahrec-i Aklâm-ı Şâhâne. Mekteb-i Sultanî ve Dârülmuallimîn’de tarih-coğrafya öğret­menliği. Mekteb-i Mülkiye’de müdürlük yaptı. Uzun ve başarılı eğitim hayatı bo­yunca birçok nişan ve madalya ile mü­kâfatlandırıldı. II. …

ABDURRAHMAN NESİB EFENDİ (1842-1914) Osmanlı şeyhülislâmı. Üsküp Naibi Halil Fevzi Efendİ’nin oğ­lu, Tırhala Kadısı Ahmed Sâdık Efendi’nin torunudur. Üsküp’te doğdu; do­ğumundan kısa bir süre önce ölen ba­basının vasiyeti üzerine kendisine Aziz Mahmud Hüdâyî Dergâhı Postnişini Ab-durrahman Nesîb Dede’nin adı kondu. Ailesinin Liphova’ya taşınması üzerine ilk tahsilini orada Yanyalı Şeyh Ömer Efendİ’nin yanında yaptı. Daha sonra Yanyalı Abdüllatif Efendi’den ders aldı …

ABDURRAHMAN NESÎB DEDE   (ö. 1842) Şeyh, mutasavvıf şair ve musikişinas. İstanbul’un Üsküdar semtinde doğ­du. Aziz Mahmud Hüdâyî âsitânesi şey­hi olan babası Mehmed Şehâbeddin Efendi’nin yanında yetişti ve daha son­ra Celvetiyye tarikatına intisap etti. Seyrü sülükünü tamamladıktan son­ra Ayasofya Camii civarındaki Erdebil Tekkesi’ne şeyh oldu. Babasının 1818’de vefatı üzerine de Aziz Mahmud Hü­dâyî âsitânesine şeyh tayin edildi. 1827’de Orduyı Hümâyun …

ABDURRAHMAN b. HİŞAM Abdurrahman b. Hişâm b. Muhammed el-Hasenî (ö. 1276/1859) Alevî (Filâlî) hanedanına mensup Fas sultanı (1822-1859). 1204’te (1789-90) doğdu. Babası. Fas Sultanı Mevlây Süleyman’ın kardeşi Mogador Valisi Mevlây Hişâm’dır. Am­cası Süleyman onu önce Suveyre valiliğine tayin etti. Abdurrahman burada iyi bir idareci olarak kendini gösterdi ve o yörede çıkan isyanların bastırılmasın­da önemli hizmetlerde bulundu. Bunun üzerine amcası onu …