ABDURRAHMAN NESÎB DEDE   (ö. 1842) Şeyh, mutasavvıf şair ve musikişinas. İstanbul’un Üsküdar semtinde doğ­du. Aziz Mahmud Hüdâyî âsitânesi şey­hi olan babası Mehmed Şehâbeddin Efendi’nin yanında yetişti ve daha son­ra Celvetiyye tarikatına intisap etti. Seyrü sülükünü tamamladıktan son­ra Ayasofya Camii civarındaki Erdebil Tekkesi’ne şeyh oldu. Babasının 1818’de vefatı üzerine de Aziz Mahmud Hü­dâyî âsitânesine şeyh tayin edildi. 1827’de Orduyı Hümâyun …

ABDURRAHMAN b. HİŞAM Abdurrahman b. Hişâm b. Muhammed el-Hasenî (ö. 1276/1859) Alevî (Filâlî) hanedanına mensup Fas sultanı (1822-1859). 1204’te (1789-90) doğdu. Babası. Fas Sultanı Mevlây Süleyman’ın kardeşi Mogador Valisi Mevlây Hişâm’dır. Am­cası Süleyman onu önce Suveyre valiliğine tayin etti. Abdurrahman burada iyi bir idareci olarak kendini gösterdi ve o yörede çıkan isyanların bastırılmasın­da önemli hizmetlerde bulundu. Bunun üzerine amcası onu …

ABDURRAHMAN el-HAZİNİ   Ebü’1-Feth Abdurrahmân Mansûr el-Hâzinî XII. yüzyılda İran’da yaşamış astronom, mekanikçi ve ilmi alet yapıcısı. Kaynaklarda zaman zaman İbn Hey­sem. Ebü Ca”fer el-Hâzin ve Ebü’1-Fazl el-Hâzimî ile karıştırılan Abdurrahman el-Hâzinî. Ebü’l-Hüseyin Ali b. Muham­med el-Hâzin el-Mervezrnin Bizans asıl­lı kölesidir. Sahibinin Merv sarayında hâzin (hazinedar) olmasından dolayı el-Hâzinî nisbesiyle tanınmıştır. Ebü”l-Hüseyin el-Hâzin’in sağladığı imkânlar­la, devrinde mümkün olabilen en iyi …

ABDURRAHMAN HAN (1844- 1901)   Afgan emîri (1880-1901).   Çocukluğu Kabil’de, gençliği, babası Efdal Hanın 1850’den itibaren başla­yan Belh valiliği dolayısıyla Afgan Türkistanı’nda geçti. Dedesi Dost Muham­med Han’ın Bedahşan, Katagan, Dervaz ve Pamir bölgelerini içine alan geniş sa­hayı hâkimiyeti altına alırken giriştiği harekâta o da katıldı. Dedesinin 1863’te ölümünden sonra amcası veliaht Şîr Ali Han, Afgan tahtına çıktı. Fakat babası …

ABDURRAHMAN el-GAFİKÎ   Ebû Saîd Abdurrahmân b Abdillâh b. Bişr el-Gafikî (ö. 114/732) Emevi’ler devri Endülüs vali ve kumandanı.   Yemen’de oturan Akk ( ^ ) kabilesi­nin Gâfik koluna mensuptur. Fetihle­re katılmak için Kuzey Afrika’ya gitti. Mûsâ b. Nusayr ile birlikte Endülüs’e geçti ve Mûsâ ile oğlu Abdülazîz’in mai­yetinde savaşlara katıldı. Daha sonra Endülüs’ün doğu sahillerini fethetmek üzere görevlendirildi. 721 …

ABDURRAHMAN BAHİR EFENDİ   (ö. 1159/1746) Osmanlı kazaskeri, musikişinas ve şair. İlmiyeye mensup, Arapzâde olarak ta­nınan sülâledendir. Babası. İstanbul Şeh­zade Camii imamı Arapzâde Ali Efendi’dir. 1100 (1688-89) yılında İstanbul’­da doğdu. Tahsilini İstanbul medresele­rinde yaptı. Üstün kabiliyeti ve çalışkan­lığı sayesinde, kısa sürede devrin ünlü bilginleri arasında yer aldı. 1710da, se­sinin güzelliği ve mûsiki bilgisi sebebiy­le III. Ahmed’in başimamı olarak saray­da görevlendirildi; …

ABDURRAHMAN NESİB EFENDİ   (1842-1914) Osmanlı şeyhülislâmı. Üsküp Naibi Halil Fevzi Efendİ’nin oğ­lu, Tırhala Kadısı Ahmed Sâdık Efendi’nin torunudur. Üsküp’te doğdu; do­ğumundan kısa bir süre önce ölen ba­basının vasiyeti üzerine kendisine Aziz Mahmud Hüdâyî Dergâhı Postnişini Ab-durrahman Nesîb Dede’nin adı kondu. Ailesinin Liphova’ya taşınması üzerine ilk tahsilini orada Yanyalı Şeyh Ömer Efendİ’nin yanında yaptı. Daha sonra Yanyalı Abdüllatif Efendi’den ders …

ABDURRAHMAN V   Ebü’l-Mutarrif Abdurrahman el-Müstazhir b. Hişâm b. Abdilcebbâr b. Abdirrahmân en-Nâsır (ö.414/1024) Endülüs Emevî halifesi, [329] Gaye adlı bir cariyeden doğdu (392/1002) Gençlik yılları sıkıntı içinde geçti. Bu sırada Endülüs Emevî Devleti zayıf­lamaya ve ülkenin çeşitli yerlerinde bir­takım küçük hanedanlar (mülûkü’t-tavâif) kurulmaya başlamıştı. Bu hanedan­lardan biri olan Hammûdîler, 1016’dan beri Kurtuba’ya hâkim idiler. Fakat halk onların yönetiminden memnun …

ABDURRAHMAN IV   Abdurrahman el-Murtazâ b. Muhammed b. Abdilmelİk b. Abdirrahmân en-Nâsır (ö. 408/1018) Endülüs Emevî halîfesi (408/1018). 368 (978) yılında doğdu. Sebte Valisi Ali b. Hammûd’un Endülüs Emevî Ha­lifesi Süleyman b. Hakem’i öldürüp tah­ta çıktığı sırada Kurtuba’da bulunan Abdurrahman gizlice Ceyyân’a (Jaen) kaçtı. Daha önce Ali b. Hammûd’u des­teklemiş olan Meriyye (Almeria) Valisi Hayran el-Âmirî ve Sarakusta (Saragossa) Valisi …

ABDURRAHMAN III   Ebü’l-Mutarrif Abdurrahmân b. Muhammed el-Mervânî el-Ümevî (ö. 350/961) Endülüs Emevî halifesi (912-961). 22 Ramazan 277’de [322] Kurtuba’da doğdu. Babası Muhammed’in veliahtlık meselesinden dolayı kardeşi tarafından bir komplo sonucu öldürül­mesi üzerine dedesi Emîr Abdullah, Abdurrahman’ı veliaht tayin etti ve onun ölümü üzerine 16 Ekim 912de tahta geçti. Abdurrahman emîr olduğu sırada ül­kenin içinde bulunduğu siyasî durum pek iyi …