18.Yüzyıl Osmanlı Devleti Konu Anlatımı Ders Notu

Osmanlı Tarihinde Karlofça Antlaşması’ndan Yaş Antlaşması’na kadar geçen süreye (1699- 1792) Gerileme Devri denir. Gerileme Devrinde dış siyasette temel amaç Karlofça ve İstanbul Antlaşmaları ile kaybedilen toprakları geri almaktır. Bu amaçla Venedik, Avusturya, Rusya ile savaşmıştır. Ancak başarılı olamayınca doğuda İran ile savaşmıştır. Ayrıca Fransa ile 18.yüzyılda savaştı (VARİF ). Ancak Osmanlı Devleti 18.yüzyılda kaybedilen  topraklar geri alınamadığı gibi ,yeni topraklar kaybetti. İç siyasette ise: Devlet kurumlarındaki bozulmaları ıslahatlar yaparak yeniden düzenlemek ve devleti eski gücüne kavuşturmaktır.

 

• Kurumlardaki bozulmalar devam etmiş, İç isyanlar devam etmiş.
• Islahatlar devam etmiş ancak ıslahatların hedefi askeri ve teknik alanda batıyı örnek almak olmuş, bu amaçla Avrupa’dan subaylar getirilmiştir.
• Osmanlı yöneticileri gaza=cihat inancını yitirmiş, bunun yerine zevk ve eğlence almaya başlamıştır.

 

Osman (1754-1757) :Devrinde önemli bir siyasi gelişme olmamıştır. 

Gerileme Dönemi Padişahları

1. II. Mustafa (1695–1703)
2. III. Ahmet (1703–1730)
3. I. Mahmut (1730–1754)
4. III. Osman (1754–1757)
5. III. Mustafa (1757–1774)
6. I.Abdülhamit (1774–1789)
7. II.Selim (1789–1807)

• II. Osman (1754-1757) :Devrinde önemli bir siyasi gelişme olmamıştır.

18.YÜZYIL SİYASİ OLAYLARI

 

Edirne Olayı ve III. Ahmet’in Padişah Olması (1703): II. Mustafa Karlofça Antlaşmasından sonra Edirne’ye çekilmişti. Devlet işleri Şeyhülislam Feyzullah Efendinin eline kalmıştı.  Şeyhülislam bu durumdan yararlanarak yakınlarını önemli devlet memurluklarına getirmişti.Bu sırada padişahın Edirne’de oturması, orada saraylar yaptırması birçok kişiyi telaşa düşürmüştü. Bunun üzerine Şeyhülislamın düşmanları ve çıkarları elden gidenler harekete geçerek padişahın İstanbul’a gelmesini istediler.II. Mustafa İstanbul’a gelmemiş, bunun üzerine İstanbul’da cebecilerin etkin olduğu askeri bir isyan çıkmıştır. Şeyhülislamın düşmanları bundan yararlanarak halkı ayaklandırdı. Edirne üzerine yüründü, şeyhülislam önce hapsedildi, sonrada idam edildi.Asiler II. Mustafa’yı tahtan indirerek yerine III. Ahmet’i padişah yaptılar.(Bu olay Cebeciler Olayı olarak ta adlandırılır.)

• Bu isyan yönetime karşı değil kişilere karşı yapılmış bir isyandır

 

XVII.yüzyılın sonlarına doğru tahta çıkan Çar I. Petro, Rusya’yı büyük bir devlet yapmak için şu hedefleri  (Panislavizm) belirlemiştir:

1) Rusya’yı bir Avrupa devleti yapmak

2) Azak denizine ve Kırım’a yerleşmek ve Karadeniz’e çıkarak etkili hale gelmek

3) Boğazları ele geçirmek.

4) Açık ve sıcak denizlere inmek.

5) Osmanlı hakimiyetindeki Ortodoksların liderliğini ele geçirmek .

6) Kapitülasyonlardan yararlanmak

7) Lehistan’ı hakimiyet altına almak.

8)  Orta Asya ve Kafkaslarda hakimiyet alanın genişletmek .

Böylece bütün Slavları birleştirerek (Panislavizm) büyük bir Rus İmparatorluğu oluşturmak

 

Osmanlı- Rus İlişkileri : PRUT SAVAŞI VE ANT. (1711)

Prut Savaşı’nın Sebepleri:

• Rusya’nın Osmanlı üzerindeki emelleri
• Osmanlı Devletinin 1700 İstanbul Antlaşmasında Ruslara verdiği Azak Kalesi’ni geri almak istemesi.
• İsveçlileri takip eden Rus kuvvetlerinin Osmanlı topraklarına girerek tahrip etmeleri, Ruslar (Çar Deli Petro) denizlere inme politikasının sonucu olarak Baltık Denizi kıyıları için İSVEÇ ile savaşmış, Ruslara 1709 Poltova Savaşı’nda yenilen İsveç kralı “DEMİRBAŞ (XII.) ŞARL” Osmanlı Devletine sığınmıştı.
• Rusya’nın Osmanlı Ortodokslarını (Eflak , Boğdan , Karadağ ve Sırp) ayaklanmaya teşvik etmesi.
• Demirbaş Şarl’ın Osmanlı’yı savaşa teşvik etmesi.
• Kırım Hanı’nın Rusya’nın Osmanlı Devleti üzerindeki emellerini içeren bir rapor hazırlayarak Padişaha göndermesi.

Savaş: 1711 yılında Baltacı Mehmet Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu Rus ordusunu Prut nehri yakınlarında kuşattı. Baltacı Mehmet Paşa,  zor durumda kalan Çar I.Petro’nun isteğini kabul ederek  PRUT ANTLAŞMASI imzalandı.(1711).

Antlaşma imzalanmasına  etki eden faktörler:

1)Baltacı Mehmet Paşa’nın disiplinsiz davranan yeniçerilere güvenememesi.

2) Osmanlı ordularının saldırılarda istenilen başarıyı gösterip sonuca ulaşamamaları.

3) Rusların 1700 İstanbul Antlaşması ile aldıkları yerleri geri vermek istemeleri.

4) Baltacı Mehmet Paşa’nın Avrupa’da Osmanlı’ya karşı yeniden kutsal ittifak oluşmasından çekinmesi

5) Petro’nun eşi olan Katerina’nın zengin hediyelerle Baltacı’yı etkilemesi.

6) Baltacı’nın ileri görüşlü olmaması ve etrafındakilerinin paraya düşkün olmaları

 

Prut Antlaşması’nın Maddeleri:

• Ruslar Azak Kalesini ve çevresini geri verecek ve İstanbul’da elçi bulunduramayacak
• Ruslar Lehistan’dan çekilecek ve Lehistan’ın içişlerine karışmayacak
• Ruslar Kırım Hanlığı ve Lehistan’a bağlı Kazaklara saldırmayacak
• İsveç Kralı ülkesine rahatça geri dönebilecek

 

Önemi ve Sonuçları:

• Kutsal İttifak ilk kez bozuldu ve ilk kez toprak alındı .
• 1700 İstanbul Ant. İle verilen yerler ve haklar geri alındı.
• Azak kalesi alınarak Ruslar Karadeniz’den uzaklaştırıldı.
• Toprak kazanmaya yönelik politikanın ilk adımı olumlu sonuç verdi. Karlofça antlaşması ile kaybedilen yerlerin geri alınabileceği düşüncesi doğdu.
• Askeri üstünlüğe rağmen diplomatik kayıptır. Bu durumun so­rumlusu olarak görülen Baltacı Mehmet Paşa, Edirne’ye döndükten son­ra görevden uzaklaştırıldı.
• Prut Savaşı, Osmanlı Devleti’nin 18. yüzyıl başlarında Rusya gibi güçlü bir devleti yenebilecek durumda olduğunu göstermektedir.

 

1715-1718 OSMANLI -VENEDİK + AVUSTURYA SAVAŞLARI

Nedenleri:

• Osmanlı’nın Karlofça Antlaşması ile kaybettiği yerleri geri almak istemesi
• Rusya’nın Prut’ta yenilmesinin ve Avusturya’nın da Avrupa’daki veraset savaşlarından yorgun çıkmasının Osmanlı’ya verdiği cesaret
• Katolik Venedik baskısına uğrayan Mora’daki Ortodoks Rum halkının Osmanlı’dan yardım istemesi
• Venediklilerin Akdeniz’deki Osmanlı gemilerine saldırmaları
•  Venediklilerin kışkırtmasıyla Osmanlı’ya karşı Karadağ’da isyan çıkması
• Avusturya’nın Karlofça Antlaşmasının garantörü olarak Mora’nın ve Dalmaçya kıyılarını Venediklilere geri verilmesini istemesi
• Osmanlı Devletinin Avusturya’nın isteklerine karşı çıkması

 

Savaş: Silahtar Ali Paşa Mora’yı geri aldı (1715).Korfu adası kuşatıldı. Ayrıca Dalmaçya kıyılarında yeniden toprak ka­zandı. Karlofça Antlaşması’nın bozulduğunu ileri süren Avusturya Osmanlı Devleti’ne savaş açtı. Osmanlı ordusu Macaristan’da yapılan Petervaradin Savaşını kaybetti (1716). Sadrazam Silâhtar Ali Paşa şehit oldu ve Osmanlı ordusu dağıldı. Temeşvar ve Belgrad Avusturyalıların eline geçti. Yeni Sadrazam Nev­şehirli Damat İbrahim Paşa barış yapılmasını uy­gun gördü. İngiltere ve Felemenk (Hollanda) hükümetle­rinin araya girmesiyle Venedik ve Avusturya ile PASAROFÇA ANTLAŞMASI imzalandı (1718).  

Maddeleri:

• Mora yarımadası ve Girit limanı Osmanlılarda ka­lacak
• Belgrat,Temeşvar,Küçük Eflak ,Banat Yaylası ve Kuzey Sırbistan Avusturya­’ya verilecek
• Dalmaçya ve Arnavutluk kıyılarındaki bazı limanlar Venediklilerin olacak 
• Antlaşma 24 yıl yürürlükte kalacak

 

Önemi ve Sonuçları:

• Toprak kazanma isteği toprak kaybıyla sonuçlandı.
• Orta Avrupa’daki Osmanlı varlığı tehlikeye düştü. Belgrat’ın elden çıkmasıyla (İlk kez) Avusturya’nın Balkanlardaki etkinliği artmıştır.
  • Bunun üzerine Osmanlı Devleti şu önlemleri almıştır: Eflak ve Boğdan’ı Osmanlı’ya daha bağımlı hale getirmek için Fener’li Rumların ileri gelenleri yönetici olarak atanmıştır. Sınır boylarına seraskerler tayin edilmiştir. Balkan halkının vergi yükü hafifletilmiştir.Kaleler tamir edilerek sınır güvenliği sağlanmıştır.
• Avrupa devletlerinin yenilemeyeceği anlaşıldı. Osmanlı aydınının batıya bakışı değişti.Batının askeri ve teknik üstünlüğü kabul edilerek ilk batılılaşma hareketi (Lale Devri) başladı
• Arabuluculuk rollerinden dolayı Hollanda’ya bazı ticari ayrıcalıklar verildi.
• İlk kez Çelebi Mehmet zamanında başlayan Osmanlı-Venedik savaşları sona ermiştir. 1715 Osmanlı-Venedik Savaşı iki devlet arasındaki son savaş ve Pasarofça Antlaşması da son antlaşmadır. (Vene-dik bundan sonra çöküş sürecine girmiş 1797 Comp Formio antlaşmasıyla topraklarını Avusturya ve Fransa arasında paylaşılmıştır).
• Mora’nın Osm’a geçmesi ile Karlofça ilk kez aşıldı.
• Batı’da savunma durumuna geçildi ve batıda kaybettiği yerleri telafi etmek için fetih yönünü doğuya çevirdi. Batıda 20 yıl süren barış dönemi başladı.

 

OSMANLI – İRAN SAVAŞLARI   (1722-1746)

Nedenleri:

• Batı’daki toprak kayıplarının Doğu’dan telafi edilmek istenmesi.
• İran’da iç karışıklıkların çıkması.
• Şah Hüseyin’in Sünni halka baskı yapması üzerine Kafkasya ve Azerbaycan Sünnilerinin Osmanlı’dan yardım istemesi.
• Rusya’nın, Kafkasya’yı işgal ederek İran’ın içişlerine karışmasına engel olmak

Osmanlı ve Rus kuvvetlerinin aynı anda Kafkaslarda bulunması, ayrıca Rusya’nın Hazar Denizi kıyılarını işgal ederek Şah Hüseyin’in oğlu Tahmasb’ı himayesine alması iki devlet arasındaki ilişkilerin gerginleşmesine neden oldu. Osmanlı orduları ile Rus orduları, Safevîlerin egemenliğinde olan Kafkasya’da karşı karşıya geldiler.  Fransa’nın aracılığıyla, sorun diplomatik yolla çözümlendi. Rusya ile Osmanlı arasında 1724’DE İSTANBUL ANTLAŞMASI imzalandı.

Maddeleri:

• Dağıstan ve Hazar kıyıları Rusya’nın olacak
• Azerbaycan, Karabağ, Revan, Tebriz ve Gence Osmanlıların olacak.

 

Önemi ve Sonuçları:

• Osmanlı-ile Rusya arasındaki ilk ittifak antlaşmasıdır.
• Böylece Osmanlı ile Rusya, İran’ın kuzey ve batı taraflarını kendi aralarında paylaştılar.
• Yeni Safevi Şahı II. Tahmasb, bu anlaşmayı tanımadı. Horasan’a giderek Afşar liderlerinden Ali Nadir Hanın yardımını sağladı. Saldırıya geçen İranlılar, Hemedan ve Tebriz’i aldılar.
• İran’ın kazandığı bu başarılar üzerine Osmanlı Devleti İran’a savaş ilân etti. Ancak, III. Ahmet ve Sadrazam Nevşehirli İbrahim Paşa, savaşa gitmek istemiyorlardı. İran sınırındaki yenilgiler ve ordunun İran üzerine gönderilememesi, İstanbul’da Patrona Halil Ayaklanmasının çıkmasının nedenlerinden biri oldu (1730)
• Patrona Halil İsyanı ile III.Ahmet baştan alına­rak yerine I. Mahmut getirilmesi ile etkisini artıran Osmanlı ordusu İran’ın eline geçen Tebriz ve Hemedan’ı geri aldı.
• Şah II.Tahmasb’ın barış teklifi üzerine Iran ile  1732’DE AHMET PASA ANTLAŞ­MASI imzalandı.

Maddeleri:

1- Osmanlı Kafkasya’yı  (Gence, Tiflis ve Dağıstan) alacak,

2- Tebriz, Hemedan ve Kirmanşah İran’a verilecek

• Antlaşma İran’da tepkiyle karşılanmış ve Afşarların başında bulunan Nadir Han ayaklanarak II.Tahmasb’ın hükümdarlığına son vermiştir.

1. Nadir Şah Kerkük, Musul ve Bağdat’a saldırdı. Savaşın uzaması her iki taraf için de yıpratıcı oldu.

• Nadir Han’ın isteği ile 1746’da, Kasr-ı Şirin’i esas alan Kerden (II.Kasr-ı Şirin) Antlaşması yapıldı. Bu antlaşma ile 1639 Kasr-ı Şirin Antlaşmasının sınırları kabul edilmiştir.

Sonuçları:

• Osmanlı Devleti, Batı’da kaybettiği topraklan geri alamayınca, Doğu’ya yönelerek toprak kazanmaya çalışmıştı. Fakat, önemli bir başarı sağlanamadı ve doğu sınırında herhangi bir değişiklik yapılmadı.
• Osmanlı doğudan da toprak kazanamayacağını anladı. Doğu sınırında da savunma politikası başlatıldı. Bu tarihten itibaren İran ile önemli bir savaş yapılmadı ve günümüze kadar devam eden bir barış dönemi oluştu.
• Iran savaşlarının uzaması ve yöneticilerin zevk ve eğlenceye yönelmesi Osmanlı’da iç huzurun bozulmasına ve Patrona Halil İsyanı’nın çıkmasına neden oldu.
• İran savaşları, Osmanlı – Rus savaşlarının yeniden başlamasına da zemin hazırladı.
• Kafkaslarda Rus tehlikesinin artması üzerine Osmanlı ile İran Rusya’ya karşı dayanışma gereği duydular.

 

1736-1739 OSMANLI – AVUSTURYA+RUSYA SAVAŞLARI

Savaşın Nedenleri

• Rusya’nın, Osmanlılara İran savaşı için yardıma giden Kırım kuvvetlerini engellemesi
• Rusya’nın Lehistan içişlerine karışması (Bu sırada Lehistan’da Veraset Savaşları 1733-38 yaşanıyordu.)
• Rusya ve Avusturya’nın Osmanlı topraklarını ele geçirmek için aralarında gizli anlaşma yapmaları
• Balkanlardaki Ortodoks Osmanlı halkının Rusya tarafından kışkırtılması
• Avusturya’nın Sırbistan’ı ve Bosna ve Hersek’i almayı amaçlaması
• Rusya’nın Kırım’a saldırmaları ve Karadeniz’e inmek istemesi
• Osmanlı’nın Pasarofça ile Avusturya’ya bıraktığı toprakları geri almak istemesi

 

Savaş:Osmanlı Rusların Kırım’a girmeleri üzerine, Rusya’ya savaş ilân etti. Osmanlı birlikleri Rusları Kırım’dan çıkar­dı­lar. Karadeniz’de bulunan Rus donanması imha edildi.  Diğer taraftan Bosna’yı almak isteyen Avusturya yenilgiye uğradı. Osmanlılar karşı taarruzla Belgrat’ı geri aldılar. Fransa’nın araya girmesiyle Avusturya ve Rusya ile Belgrat Antlaşmaları imzalandı. 

 

AVUSTURYA İLE İMZALANAN BELGRAT  ANTLAŞMASI (1739) : Avusturya Temeşvar dışında Pasarofça antlaşması ile Osmanlılardan aldığı yerleri geri verdi.

Rusya Avus­turya’nın savaştan çekilmesiyle yalnız kaldı. Bu sı­rada İsveç’te Osmanlı devletinden yana savaşa hazır­landı. Bu durum karşısında Rusya ile Fransa’nın aracılığıyla İkinci Belgrat Antlaşması imzalandı (1739).

Maddeleri :

• Azak kalesi yıkılacak, fakat Azak Rusya’nın ola­cak
• Rusya, Karadeniz’de savaş ve ticaret gemisi bu­lundurmayacak
• Rus çarı protokol bakımından Osmanlı padişahına , Avusturya impara­toruna ve Fransa kralına eşit sayılacak
• Antlaşma 27 yıl geçerli olacak

 

Önemi ve Sonuçları:

• Gerileme Dönemi’nin en karlı anlaşmasıdır .Osmanlı Devletinin Batıda imzaladığı son kazançlı antlaşmadır.
• Karadeniz’in Türk gölü olduğu son kez onaylandı.
• Rusya’nın Avrupa’nın güçlü devletlerinden biri ve kendisine denk ol­duğunu Osmanlı kabul etti.
• Belgrat antlaşmaları sırasında Fransa Osmanlıların lehine arabuluculuk yapmıştı. Bunun karşılığı olarak 1740 yılında I. Mahmut tarafından Fransa’ya verilen KAPİTÜLASYONLAR “sürekli” hale getirildi.
• Humbaracı Ahmet Paşa’nın ilk defa Avrupa’daki gelişmelerden etkilenerek yaptığı ıslahatların faydalarını görmüştür.
• Belgrat’ın alınması ile Osmanlı’nın Balkanlardaki güvenliği yeniden sağlanmıştır.

 

1768 – 1774 OSMANLI – RUS SAVAŞI

Nedenleri

• Çariçe II. Katerina’nın Petro’nun yayılmacı politi­kasını izlemesi.
• Rusya’nın Lehistan’ın içişlerine karışması ve ege­menliğine almak istemesi
• Leh yurtseverlerinin Rusya’nın kendinden yana kral seçtirmesine karşı Rusya’ya direniş göstermeleri, Osmanlıdan yardım istemeleri.
• Lehli yurtseverlerin Osmanlı topraklarına sığın­ma­ları ve Rusların izlemek bahanesiyle Osmanlı toprak­la­rına girmesi.
• Rusların Osmanlılara bağlı olan Bosna ve Hersek’i Osmanlılar aleyhine kışkırtmaları

 

Savaş:Rus kuvvetleri Kafkasya, Gürcistan, Ukrayna ve Ba­sarabya üzerine yürüdü. Hotin kalesini alarak Eflak, Boğdan’ı istila ettiler, Yaş ve Bükreş’i aldılar.Osmanlıdan yardım alamayan Kırım, Rus işgaline uğ­radı. 1771 yılında Baltık denizine de hazırlanan Rus do­nanması İngilizlerin yardımıyla Atlas Okyanusu ile Akdeniz’e gelerek Mora Rumlarını ayaklandırdı, isyan bastırılınca Ege Denizinde İzmir’in Çeşme limanına ani bir baskın düzenleyerek Osmanlı donanmasını yaktılar (Çeşme Baskını – 1771- 2. yakılış ). Ruslar Ege Denizine ege­men oldular. Rusların bu başarılarının Avusturya’yı endişelendirmesi üzerine Avusturyalılar, Osmanlılar ile gizli bir anlaşma yaptılar. Buna göre; Avusturya, Eflâk ve Boğdan’ın kurtarılmasına yardım edecek; Osmanlılar da Avusturya lehine sınırda bazı değişiklikler yapacaktı. Prusya Kralı II. Frederik savaşa son vermek için Rusya ile görüşmelere başladı. Ancak anlaşma sağlanamayınca savaş yeniden başladı.Ruslar, Rusçuk ve Silistre’yi işgal ettiler, Akdeniz’deki donanmaları da Mısır’da isyancılara yardım etti. III. Mus­tafa üzüntüden öldü, yerine I. Abdülhamit geçti.Ruslar Şumnu yöresinde Osmanlı ordusunun üze­rine yürüdüler. Sadrazam Muhsinzade Mehmet Paşa güçlü Rus ordularına karşı konulamayacağını gördü. Barış iste­mek zorunda kaldı. Küçük Kaynarca Antlaşması imza­landı. (1774)  ) (I.Abdülhamit Dönemi)

 

KÜÇÜK KAYNARCA ANTLAŞMASI MADDELERİ   (1774)

1-   Kırım’a bağımsızlık verilecek, Kırım sadece dini bakımdan halifeye (padişah) bağlı kalacak.

√ İlk defa halkı tamamen Türk ve Müslüman olan bir toprak kaybedildi.

√ Rusya Kırım’ı elde etmek için önemli bir adım attı.

√ Osmanlı Devleti ilk defa devletler arası siyasi ilişkilerde halifeliğin gücünden yararlanmak istemiştir.

√ Böylece Kırım ile dini ve kültürel bağını devam ettirilerek bölgedeki etkinlik sürdürülmek istenmiştir.

2-      Azak kalesi,Kabartay bölgesi,Yenikale,Kerç,Kılburun kaleleri Dinyeper ile Buğ ırmakları arasındaki araziler Ruslara bırakılacak

√ 1. ve 2. maddelerle Osmanlı Devleti,Karadeniz kıyılarını bir daha alamamak üzere kaybetti.

3-      Rusya, Osmanlı yönetimindeki Ortodokslarla Eflak ve Boğdan beylerinin haklarını koruyabilecek.

√ Osmanlı Devleti Ortodoksların koruyuculuğunu Ruslara bıraktı

√ Rusya Osmanlı Devleti’nin içişlerine karışma hakkı elde etti.

√ Rusların Panslavizm politikasına zemin hazırlandı

4-      Rusya Karadeniz’de donanma bulundurabilecek ve ticaret gemileri serbestçe boğazlardan Akdeniz’e geçebilecekti.

√ Karadeniz Türk gölü olma özelliğini kaybetti.

√ Karadeniz’in kuzey sahilleri Rus denetimine girdi.

√ Ruslar ilk defa boğazlardan sıcak denizlere inme imkanı elde ettiler.

√ Rusların güney yönünde genişlemesine zemin hazırladı.

5-      Rusya, kapitülâsyonlardan yararlanacak,

√ Rusya ilk defa kapitülasyonlardan yararlanma hakkını elde etti.

6-      Rusya, İstanbul’da devamlı elçi bulundurabilecek ve gerekli gördüğü yerlerde konsolosluk açabilecekti.

7-      Osmanlı Devleti, Rusya’ya savaş tazminatı ödeyecekti.

√ Osmanlı Devleti tarihinde ilk defa savaş tazminatı ödedi.

8-      Rusya savaş sırasında işgal ettiği Eflak, Boğdan ,Beserebya ve Akdeniz’deki adarlı Osmanlı Devletine geri verecekti.Osmanlı Devleti de buralarda genel af ilan edecek,halktan bir süre vergi almayacak,halk istediği yere göç edebilecekti.Rus Hıristiyanları kutsal yerleri ziyaret edebilecekti.

√ Rusya bununla bu bölgelerin halkını kendine bağlamayı amaçlamıştır.

√ Rusların Balkanlardaki azınlıkları kışkırtmasına zemin hazırlamıştır.

 

Önemi ve Sonuçları:

• Osmanlı Devleti Dünyanın sayılı devletlerinden olma özelliğini kaybetti.
• Yüzyılda imzalanan en ağır antlaşmadır.
• Diplomasi bakımından yardım ettiği için Avusturya’ya Bukovina arazisi verildi.
• Bu antlaşma ile Kırım, Osmanlı toprağı olmaktan çıktı ve Balkanlar, Rus tehlikesine açık bir duruma geldi.

 

1779 AYNALIKAVAK TEHKİHNAMESİ  (I. ABDÜLHAMİT )

Bağımsız kalan Kırım’ın hanını halk seçecekti.Rus taraftarları Kırım’da Devlet Giray’a karşı isyan çıkardılar.Rus ordusu Kırım’a girdi ve Rus taraftarı olan Şahin Giray’ın Kırım tahtına çıkmasını sağlamıştır. Halk Şahin Giray’a isyan etti.Osmanlı devleti, Kırım halkının yardım istedi.Osmanlı Devleti,anlaşmaya aykırı olarak Rusların faaliyetlerine seyirci kalamayacağını Ruslara bildirdi. Fransa’nın arabuluculuğu ile Aynalıkavak Tehkihnamesi ( düzenlemesi) imzalandı.

Maddeleri:

1- Ruslar Kırım’dan askerini üç ay içinde çekecek.

2- Osmanlı devleti Şahin  Giray’ın hanlığını tanıyacak.

Sonuç: Rusya Kırım meselesinde nüfuz kazanmıştır.

Şahin Giray’ın Rusya ile birlikte hareket etmesi üzerine Kırım halkı isyan etti. Şahin Giray Rusya’ya sığındı. Kırım’daki isyanı bahane eden II. Katerina,Kırım’a ordu göndererek Kırım’ı Rusya’ya kattığını ilan etti (1783). Savaşacak gücü olmayan Osmanlı Devleti bu olaya ses çıkaramadı. Kırım’ın Ruslar tarafından işgal edilmesinden sonra Rus ordusu burada Türklere karşı büyük çaplı bir katliama girişti. Çok sayıda Kırım Türk’ü Rus baskısından kaçarak Türkiye’ye sığınmak zorunda kaldı. Kırım’a, Ruslar ve diğer Hıristiyan göçmenler yerleştirildiler.

 

1787- 1792 OSMANLI – RUSYA+AVUSTURYA SAVAŞLARI

 Sebepleri:

• Osmanlı Devleti’nin Kırım’ın Ruslar tarafından işgalini unutamaması.
• Osmanlı’nın Rusya’nın genişlemesine engel olmak istemesi
• Rusların antlaşmalara uymaması ,
• Rusya ve Avusturya Osmanlı Devletinin Balkan topraklarını paylaşma konusunda anlaşmaları (Grek Projesi) .Buna göre ;a) Eflak ve Boğdan’da Bir Daçya devleti kurulacak , b) Sırbistan , Bosna ve Hersek Avusturya’ya bırakılacak , c) Bizans İmparatorluğu yeniden kurulacaktı
• Bu gelişmeler Osmanlı Devleti’nin toprak bütünlüğünden yana olan İngiltere’yi endişelendirdi. Anlaşmayı haber alan Osmanlı Devleti zaten Kırım’ın acısını unutamadığından İngiltere ve Prusya’nın da kışkırtması ile Rusya’ya savaş ilan

 

Savaş:Rusya ile anlaşma yapmış olan Avusturya da Belgrat Antlaşması ile kaybettiği yerleri geri almak için savaşa katılınca Osmanlı Devleti her ikisine karşı savaşmak zorunda kaldı.

Avusturya, Bosna’yı; Rusya, Boğdan’ı işgal etti. Rus ve Avusturya orduları, Osmanlı ordusunu yenilgiye uğrattılar. Ruslar;Yaş,Hotin ve Özi kalelerini alarak bölgedeki halkı katlettiler. Bu dürüme çok üzülen I.Abdülhamit vefat ettiYerine III. Selim geçti (1789). III.Selim yenilikler yapılması gerektiğine inanıyor idi.Bu nedenle barış ortamı sağlamak istiyordu.Bu sırada Lehistan halkı da Osmanlı Devleti’ne karşı ayaklanmıştı. Prusya’nın Osmanlı Devleti’ne yakınlaşması ve Fransa’da ihtilalin meydana gelmesi ile Avusturya’da olumsuz etkilerinin görülmesi ve Osmanlı Devleti’nin Prusya ve İsveç’le ittifak yapması üzerine Avusturya Osmanlı Devletiyle ZİŞTOVİ ANTLAŞMASI’NI imzalayarak (1791) Rusya’yı yalnız bıraktı.

 

Maddeleri :

1- Avusturya savaştan önceki sınırlarına çekilecek

2- Osmanlı –Rus Savaşlarında Avusturya tarafsız kalacak

NOT: Bundan sonra Avusturya ile Osmanlı Devleti arasında ciddi bir savaş olmamış, hatta I. Dünya Savaşında Osmanlı Devletiyle birlikte savaşmıştır.

NOT: Fransız İhtilalinin yaydığı “Milliyetçilik” akımından en çok etkilenen iki devlet Avusturya ve Osmanlı Devleti’dir.

• Ziştovi Antlaşmasından sonra tek başına kalan Rusya ile savaş 1792’ye kadar sürdü. Sonuçta YAŞ ANTLAŞMASI imzalandı (1792).

Maddeleri:

• Osmanlı Devleti Kırım’ın Rusya’ya ait olduğunu kabul etti.
• Dinyester nehri iki devlet arasında sınır olacak ( Akkerman ,Kili ve İsmail kaleleri Osmanlıların , Özi kalesi Rusların )
• Gürcistan Rusya’nın egemenliğinde olacak
• Eflâk ve Boğdan’ın ayrıcalıkları devam edecekti
• Osmanlı Devleti, Rus ticaret gemilerini Cezayir ve Tunus korsanlarına karşı koruyacaktı. Koruyamazsa ve Rus ticaret gemileri zarar görürse, Osmanlı Devleti zararı ödeyecekti.

Önemi:

• Osmanlı Devleti Kırım’ı geri alamadığı gibi, yeni toprak kayıplarına uğradı.
• Böylece kaybettiği toprakları geri almak ümidini tamamen yitiren Osmanlı Devletinde Gerileme Dönemi sona erdi, Dağılma dönemi başladı.
• Bu atlaşma ile ortaya çıkan barış ortamı III.Selim ıslahatlarına zemin hazırlamıştır.

 

1798-1801 OSMANLI – FRANSA SAVAŞI(NAPOLYON’UN MISIR’IN İŞGALİ)

Sebepleri:

• Fransızların Akdeniz’i Fransız gölü haline getirmek ve İngilizlerin Hindistan’a giden sömürge yollarını kesmek istemeleri
• Dağılmakta olan Osmanlı Devleti’nden pay alma düşüncesi
• Napolyon’un merkezden uzaklaştırılmak istenmesi
• Fransızların Yedi Yıl Savaşları (1756-1763) sonunda Amerika ve Okyanuslarda İngiltere’ ye kaptırdığı yerleri telafi etmek istemesi
• Fransa’nın Mısır’ın zenginliklerinden ve ticari imkanlarından yararlanmak istemesi.
• Fransa Arnavutluk’taki bazı kıyıları ele geçirince Osmanlı Devleti ile komşu oldu. Fransızlar hem Osmanlı’nın Balkan Milletlerini bağımsız olmaya teşvik ediyor, hem de sömürgecilik faaliyetine başlıyorlardı.

 

Savaş:Napolyon Bonapart yönetimindeki Fransız kuvvetleri, 1798’de İskenderiye’ye çıktı ve Osmanlı kuvvetlerini yenerek Kahire’yi işgal ettiler. Osmanlı Devleti, bu durum üzerine, İngiltere ve Rusya ile bir anlaşma yaparak Fransa’ya savaş ilân etti. Rus donanması tarihinde ilk defa Boğazlardan geçti.İngiliz ve Rus donanmaları Akdeniz’e girdi. Amiral Nelson komutasındaki İngiliz donanması, anî bir baskınla, İskenderiye limanı yakınlarındaki Ebukır denilen yerde, Fransız donanmasını yaktı (1798). Donanması yok olan Napolyon, Osmanlı Devleti’ni barışa zorlamak için Suriye üzerine yürüdü. Burada Akka Kalesi’ni kuşatan Napolyon, Cezzar Ahmet Paşa komutasındaki Nizâm-ı Cedit askerleri tarafından yenilgiye uğratıldı. Bu yenilgi üzerine Napolyon, yerine General Kleber’i bırakarak gizlice Fransa’ya gitti. Bir süre sonra Osmanlı ordusu Mısır’a girdi. 1802’de Fransa EL- ARİŞ ANTLAŞMASI’nı (1801) imzalamak zorunda kaldı.

Maddeleri:

1- Fransızlar Mısır’ı boşaltarak Osmanlı Devleti’ne iade edecekler

2- Mısır’daki Fransa askerleri İngiliz gemileriyle Fransa’ya taşınacak

Sonuçları:

1)Fransa Mısır seferinden istediği sonucu alamadı

2)İngiltere Hindistan sömürge yollarının güvenliğini kuvvetlendirdi.

3)Rusya ilk defa boğazlardan savaş gemilerini geçirdi ve Balkan milletleri üzerinde etkinlik kazandı.

4)III.Selim’in yaptığı ıslahatların başarılı olduğu görüldü.

5)Topraklarını tek başına koruyamayacağını gören Osmanlı Devleti denge politikası izlemeye başlamıştır.

6) Bu olaydan sonra Osmanlı Devleti Avrupa’da sürekli elçilik açmaya başladı.

 

 

 

18. YÜZYIL ISLAHAT HAREKETLERİ

LALE DEVRİ ISLAHATLARI (1718- 1730)
III. Ahmet(1703-1730)

• 1711 Prut Ant. ile Rusya’dan kaybedilen yerler geri alınmıştır.
• 1716 Venedik’ten Mora geri alınmıştır.
• 1718 Pasarofça Ant. ile Avusturya’ya Belgrat ve Orta Macaristan kaptırılmıştır.
• 1722 İran ile savaşlar yeniden başlamıştır.
• 1724 İran’a karşı Rusya ile İstanbul Antlaşması ile ittifak yapılmıştır.
• Nevşehirli Damat İbrahim Paşa etkili olmuş  ne padişah ne de paşalar sefer çıkmamıştır,

1718 Pasarofça Antlaşmasından 1730 Patrona Halil İsyanı’na kadar geçen zamana Lâle Devri denir.

Bu dönemin padişahı III. Ahmet, Sadrazamı Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’dır.Şairi Nedim, minyatürcüsü Levni, en önemli eseri ise Sadabat Köşkü’dür.

Islahatlar 

1. Haliç ve Boğaziçi kıyılarında birçok eğlence yeri ve köşk yapıldı. Bunların en önemlisi, Sâdâbât köşkü ve bahçesiydi.
2. İlk kez Avrupa devletlerinin önemli merkezlerine geçici elçiler gönderildi. Yirmi sekiz Çelebi Mehmet de Paris’e elçi atandı. Elçilere, Avrupa’nın incelenmesi ve Türkiye’de uygulanması mümkün yeniliklerin yazılması bildirildi. Osmanlı Devleti, elçilikleri kurmakla; Avrupa’daki teknik, bilimsel ve sosyal gelişmeleri takip etmeyi ve Avrupa devletlerinin politikalarını öğrenmeyi amaçlamıştır.
3. Avrupa’dan alınan ilk teknik araç, matbaa oldu. Yirmi sekiz Çelebi Mehmet, Paris’e giderken oğlu Sait Efendi’yi götürmüştü. Sait Efendi, orada matbaayı tanıdı. Türkiye’ye dönünce, Macar asıllı İbrahim Müteferrika ile birlikte matbaanın açılması çalışmalarına başladılar. Sadrazam Nevşehirli İbrahim Paşaya, matbaanın yararları üzerine bir rapor sundular. Böylece ilk Türk matbaası açılmış oldu (1727). Matbaada ilk olarak, Vanlı Mehmet’in Sihah-î Cevheri adındaki sözlüğü (Vankulu Sözlüğü) basıldı.İbrahim Müteferrika’nın evinde kurulan bu ilk Osmanlı matbaasında dini kitaplar hariç tarih, coğrafya ve edebiyata ait bazı kitaplar basılmıştır. Matbaada basılan ilk eser Vankulu Lügati adlı sözlüktür. Osmanlı Devleti’nde binlerce insan hattatlık yaparak geçimlerini sağlıyordu. Bu insanları mağdur etmemek amacıyla devlet önceleri matbaada dini kitapların basımını yasaklamıştır.
4. Yeniçerilerden itfaiye bölüğü (Tulumbacılar Ocağı) kuruldu (1720) .
5. Lâle Devrinde İstanbul’un imarına çalışıldı. Fransız mimarîsi (Barok ve Rokoko tarzı) örnek ılınarak birçok yapı inşa edildi. Bu dönemde yapılan eserlerin en özgün olanı III. Ahmet Çeşmesi’dir. Osmanlı mimarisinin Avrupa mimarisinin etkisinde kalması sonucunda sivil mimari ön plana çıkmıştır.
6. İbrahim Paşa, çiniciliğin kaybolmakta olduğunu görerek bu sanatı geliştirmeye çalıştı. İznik ve Kütahya’dan ustalar getirilerek İstanbul’da çini imalâthanesi açıldı.
7. Tercüme heyeti oluşturularak Doğu klâsiklerinden ve Aristo’dan tercümeler yapıldı.
8. Dış ticaretin geliştirilmesine ve bu yolla ülkeye para girmesine çalışıldı.
9. Yalova’da bir kâğıt fabrikası kuruldu.
10. İlk defa çiçek hastalığı için aşı bulunmuştur.
11. İstanbul’da yeni kütüphaneler açıldı. Bunların en önemlisi Topkapı sarayı’nda açılan Enderun Kütüphanesi ile Yeni Cami kütüphanesidir.
12. Askeri alanda esaslı bir ıslahat görülmedi.Sınırda bazı kaleler  ve istihkamlar yaptırıldı. Ayrıca İstanbul surları onarıldı.

Lale Devri Islahatlarının Önemi:

1)   İlk kez bu dönemde Avrupa’nın üstünlüğü kabul edilerek  Avrupa’daki yeniliklerden faydalanılma yoluna gidilmiştir.

2)  Bilim, teknik, sanat ve kültürel alanlar çoğunlukta olmak üzere yapılan ıslahatlarda ilk defa Avrupa etkisi görülmüştür.

3)  Askeri alanda ıslahat yapılmamıştır.

4) Bu dönemde Avrupa ile savaş yaşanmamış, barış içinde yaşamak fikri ortaya çıkmıştır. Sadece İran ile savaşılmıştır.

5)  Osmanlı Devleti’nde batı tarzı mimari eserler inşa edilmesi sivil mimariyi ön plana çıkarmıştır.

 

PATRONA HALİL İSYANI (1730)

İsyanın Nedenleri

1)      Zevk ve eğlenceye yönelen yöneticilerin halk tarafından hoş karşılanmaması

2)      Zaraydaki lüks harcamalrın artması

3)      Artan giderleri karşılamak için, halktan yeni vergiler alınması .Bu durumun, üretiminde artış olmayan halkın daha fazla yoksullaşmasına neden olması

4)      Bu dönemde getirilen ticaret vergisi, esnaf ve tica­retle uğraşan yeniçeriler tarafından iyi karşılanmaması

5)      Doğu’da İran ile savaşların başlaması ve yöneticilerin bu savaşa önem vermemesi

6)      Sadrazam Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’nın sefere gitmemesi

7)      Nevşehirli İbrahim Paşanın; oğlunu, damatlarını ve yakınlarını yüksek görevlere getirmesi, kendini çekemeyenlerin sayısının artmasına neden olması

8)      İbrahim Paşa­nın düşmanları toplumda ekonomik ve sosyal huzursuzluğu kullanarak halkı isyana teşvik etmeye başlamaları

9)      Pasarofça Göçmenlerinin sorun oluşturması

10)  İşşizlik sorunun artması ve genel ekonomik çöküntünün büyümesi.

İsyan: Uzun süredir fırsat bekleyen Patrona Halil çevresinde topladığı ki­şilerle isyan başlattı. İbrahim Paşadan memnun olmayanların ve ekonomik sıkıntılar nedeniyle işsiz kalan, buna karşılık saray ve ulema çevre­sinin lüks içinde yaşamasına kızan halkın da katılmasıyla sayıları artan isyancılar saraya saldırdılar. İsyancıların isteği üzerine III. Ahmet, Nev­şehirli İbrahim Paşayı ve yakınlarını idam ettirmek zorunda kaldı. İsyan­cılar, bununla da yetinmedi ve III. Ahmet’i tahttan indirip yerine I. Mahmut’u padişah yaptılar (1730).

Sonuçları:

1)      Lale Devri sona erdi.

2)      İsyancıların isteği ile Nevşehirli Damat İbrahim ve Yakınları idam edildi.

3)      İsyan sırasında şehir tahrip edildi. İsyancılar Sadabad Köşkü’nü yaktılar.

4)      Divan şairlerinden Nedim de isyan sırasında öldü.

5)      Edirne İsyanı ile padişah olan III.Ahmet’i tahttan indirerek I.Mahmut’u padişah yaptılar.

 

I. MAHMUT DÖNEMİ (1730-1754) ISLAHATLARI

• 1732 İran ile Ahmet Paşa Ant. yapıldı.
• 1736-1739 Osmanlı-Rus+Avusturya Savaşları sonucunda  Avusturya ve Rusya ile Belgrat Ant. ile Osmanlı son kez Karadeniz’İ Türk gölü yapmış ve şerefini korumuştur.
• 1740 Yılında Fransızlara verilen Kapitülasyonlar sürekli hale getirildi.
• 1746-İran ile II.Kasr-ı Şirin Ant. imzalanmıştır.
• Bu dönemde askerî daha çok alanda ıslahat yapıldı.
• İlk defa Avrupalı yabancı askerî uzmanlardan yararlanıldı.
• Bu sırada Osmanlı hizmetine giren ve aslen Fransız olan Humbaracı Ahmet Paşa (Kont Dö Boneval) Osmanlı ordusunun ıslahına çalıştı.

Islahatlar

1. Humbaracı Ahmet Paşa ,Humbaracı Ocağı’nı kurdu.
2. Humbaracı Ahmet Paşa ,ordunun ıslahı için raporlar hazırladı. Not:Humbaracı Ahmet Paşanın hazırladığı rapor ve plânlar, 1736 yılında Osmanlı-Avusturya savaşında uygulandı ve başarı kazanıldı.
3. Subay yetiştirmek amacıyla Hendesehane (Kara Mühendis hanesi)’ni kurdu (1734). (Avrupa tarzında ilk teknik okul).
4.  Emrindeki kıtaları Avrupa ordularının düzenine göre örgütledi. Bölük, tabur ve alay örgütlerini kurdu.
5. Halk kütüphaneleri açılmıştır.

•  Osmanlı Devleti’nde Avrupa tarzında ilk askeri ıslahatlar bu dönemde yapıldı.
• Yapılan ıslahatların olumlu etkisi 1736-39 Osmanlı-Rus+ Avusturya Savaşları’nda görüldü.

 

III. MUSTAFA(1757-1774) DÖNEMİ ISLAHATLARI

• Lehistan korunmak istenmiş bu nedenle de 1768-1774 Rusya ile savaşlar yapılmıştır.
•  1770 Çeşme’de Ruslar Osmanlı donanmasını yakmışlardır.
• Savaş Osmanlı Devleti için felaketle sonuçlandı. III. Mustafa kederinden öldü.(1774)
• Islahatlar Sadrazam Koca Ragıp Paşa ve Macar asıllı Baron Dö Tot’un öncülüğünde yapıldı.

Islahatlar

1)  III.Mustafa lüzumsuz masrafları keserek maliyede ıslahatlar yaptı.

2) İlk defa bu dönemde iç borçlanma sistemi (ESHAM ) uygulandı.

3) Fransızca’dan matematik ve astronomiye ait kitaplar tercüme edildi.

4)  Avrupa’daki gelişmeleri öğrenmek amacıyla Fransa’ya ve Almanya’ya elçiler gönderildi.

5)  III. Mustafa, Baron do Tot’u, Topçu Ocağının ıslahı ile görevlendirdi. Baron do Tot, tophaneyi ıslah edip ağır toplar yerine hafif toplar döktürdü.

6)  Artan top ihtiyacının karşılanması için Hasköy’de modern bir top dökümhanesi kuruldu.

7)  Sürat Topçuları adında yeni bir ocak kuruldu.

8)   Çeşme faciasından sonra donanma da ele alındı, gemi inşaatı hızlandırıldı.

9)    Deniz Mühendishanesi (Mühendishane-i Bahrî-i Hümâyun) açıldı. (1773).

 

 

I. ABDÜLHAMİT DÖNEMİ  (1774-1789)ISLAHATLARI

•  Küçük Kaynarca Antlaşması imzalandı.(1774)
•  1779 Aynalıkavak Tenkihnamesi ile Rus Çariçesi II. Katerina Kırımın başına kendi istediği Şahin Giray hanı seçtirmeyi  başarmış 1783’de de Kırımı resmen işgal etmiştir.
• Rusya ve Avusturya birleşip *Grek Projesi* ile Osmanlıyı Avrupa’dan atmak için saldırırlar. 1787-1792 Osmanlı-Rus+Avusturya savaşı başladı. 1789’da ölümüyle yerine III.Selim geçti.
  √ Kara ve Deniz kuvvetlerin ıslah etmek için Avrupa’dan çok sayıda mühendis ve uzman getirildi. Bu dönemde, önceki dönemlerden farklı olarak getirilen yabancı askerî uzmanların Müslüman olma koşulu ve kıyafetleri konusundaki kısıtlamalar kaldırıldı .
• I. Abdülhamit’in bu dönemde yaptığı ıslahatlar, daha çok askerî alanda yoğunluk kazandı.
• I. Abdülhamit’e, Sadrazam Halil Hamit Paşa ve Kaptanıderya Cezayirli Gazi Hasan Paşa yardımcı oldular.Ayrıca Baron Dö Tıt da çalışmalarına devam etmekteydi.

Islahatlar

1-  Cezayirli Gazi Hasan Paşa, modern gemi yapımı ve çağdaş denizci yetiştirme amacına yönelik çalışmalar yapmak için Haliç, Karadeniz ve Ege kıyılarında yeni tersaneler inşa ettirdi.

2-Denizcilik meslek durumuna getirildi. Levent teşkilatına son verilerek Anadolu’dan denizci asker yazımına son verilmiştir. Ege ve Akdeniz köylerinden toplanan gençler, tersane kışlasında, Sinop ve Midilli’de eğitilerek denizci yetiştirildiler.

3- Sadrazam Halil Hamit Paşa, kara ordusunun ıslahına önem verdi. Rumeli’de sınır kalelerini onartıp yenilerini yaptırdı.

4- Baron do Tot’un kurduğu sürat topçuları birliği canlandırıldı.

5-   İstihkam Okulu açıldı.

6-  Sürat Topçuları, Lağımcı ve Humbaracı ocaklarının gelişmesi sağlandı.

7- Tımar sahiplerini denetlemek için, illere denetçiler gönderildi.

8- Yeniçerilerin sayımı yapıldı. Eğitim ve disiplin kabul etmeyen yeniçeriler, ocaktan atıldı. Ulufe alım-satımı yasaklandı.

9-  Halil Hamit Paşa tarafından ekonomiyi güçlendirmeye yönelik önlemler alındı. Fakat başarılı olunmadı.

10-  Paranın değerini yükseltmek ve fiyatları dondurmak için emirler çıkarıldı.

11-  Yerli mal tüketimi özendirildi.

 

III. SELİM DÖNEMİ ISLAHATLARI (NİZAM- I CEDİT DEVRİ) (1789-1807)

• Başa geçtiğinde Osmanlı Devletiyle Rusya+Avusturya savaşı devam ediyordu.(1787-1792)
• 1789’da Fransız ihtilali çıktı. Bunun üzerine Avusturya 1791’de savaştan çekilerek Ziştovi Antlaşmasını imzaladı.Tek başına kalan Rusya da 1792’de YAŞ antlaşmasını imzaladı. Kırım tamamen Rusya’ya bırakıldı.
• 1798 Napolyon Mısır’ı işgal etti. Napolyon’a karşı İngiltere ve Rusya ile ittifak antlaşmaları yapıldı.Nizamı Cedit Fransız ordusunu AKKA’da yendi. Fransızlar Mısır’dan çekildi. 1801 Fransa ile el Ariş antlaşması imzalandı
• Fransız ihtilalinin etkileri Osmanlı Devletinde görülmeye başlandı. 1804’de Sırp İsyanı çıktı.1806-1812 Osmanlı Rus Savaşı başladı.
• 1807’de Kabakçı Mustafa Olayı ile tahttan indirildi.
• III. Selim, 1791 Ziştovi Antlaşması’nın imzalanmasından sonra, Avrupa hakkında bilgi sahibi olmak amacıyla, dönemin bilim adamlarından Abukır Ratıp Efendiyi, elçi olarak Viyana’ya gönderdi. Ratıp Efendi, Avusturya’da görüp incelediklerini bir rapor hâlinde, III. Selim’e sundu. Bu raporda, güçlü bir devlet olabilmenin iyi bir yönetim ve yetkili bir kadroya sahip olmak, dış ülkelerle iyi ilişkiler kurmak, halkın refahının sağlanması ve dolu bir hazine ile mümkün olabileceği belirtiliyordu.
• En ciddi anlamda batıyı örnek alarak  ıslahat yapmıştır.

Islahatlar

1)   III. Selim, ilk olarak Yeniçeri Ocağı’nı ele aldı. Yeniçerilere, haftanın belirli günlerinde eğitim zorunluluğu getirildi. Yeniçerilerin sayısında azaltma yapılıp ücretleri yükseltildi.

2)  Topçu, humbaracı ve lâğımcı ocakları, ordunun teknik sınıfları durumuna getirildi.

3)  Mühendishane-i Berri Hümayun ve Mühendishane-i Bahri Hümayun geliştirildi.

4)  Nizam-ı Cedit ordusu kuruldu. Bu orduyu eğitmek için Fransa, Prusya ve İngiltere’den danışmanlar getirildi. Yeni ordunun giderlerini karşılamak için İrâd-ı Cedit hazinesi ve İrad-ı Cedit Defterdarlığı kuruldu.Bu birliğin eğitimi için Selimiye ve Levent Kışlaları kuruldu.

İlk askeri başarısını Akka savunması’nda kazandı.

5) Denizciliğe önem verildi. Tersaneler yeni baştan ele alınarak, onarıldı ve çalışır duruma getirildiler.

6) Resmi devlet matbaası kuruldu.

7) İdarî alanda düzenlemeler yapıldı. Avrupa devletleriyle ilişkilerde, ittifaklar ve denge sisteminin önemi anlaşıldı.

8)  Londra, Paris, Viyana ve Berlin’de sürekli elçilikler kuruldu.

9)  Halkın yerli malı kullanması için Avrupalıların, ülke içinde ticaret yapmaları yasaklandı.

10)  Osmanlı ticaret filosunun çoğaltılması için önlemler alındı.

11)  İlmiye sınıfının ıslahı için çalışıldı.Yeni kitaplar tercüme edildi.

12)  Fransızca devletin ilk resmi yabancı dili haline getirildi.

NOT: III. Selim dönemindeki Nizan-ı Cedit Islahatları ;Yeniçerilerin tepkileri , İrad-ı Cedit Hazinesi’nin halka yeni vergiler yüklemesi ve bunun tepkiyle karşılanması , yabancı elçilerin olumsuz propagandaları sonucunda Kabakçı Mustafa Paşa isyanı ile öldürülünce bu dönem sona ermiştir.

 

18. YÜZYIL ISLAHATLARININ GENEL ÖZELLİKLERİ

1)  Osmanlı Devleti, Avrupa’nın gerisinde kaldığını anlamış ve Avrupa’yı örnek alarak yenilikler yapmıştır.

2)  Islahat hareketleri padişah ve devlet adamlarının öncülüğünde yürütülmeye çalışıldı.Halkın ıslahatlar konusunda bir isteği ve desteği olmamıştır.

3) Savaşların yenilgiyle sonuçlanması ve toprak kayıplarının devam etmesi, ıslahatların askeri alanda yapılmasına neden olmuştur.

4) Islahatlar, gösterilen tepkiler yüzünden (özellikle yeniçerilerin) devamlı olmamıştır.

5) XVII. yüzyıl ıslahatlarına göre daha esaslı ıslahatlar yapılmıştır. Ancak, ıslahatlarla amaçlanan hedefler gerçekleştirilememiş ve devlet çöküntüden kurtarılamamıştır.

6)  Yenilik çalışmalarında ilk kez batılı uzmanlardan faydalanılmaya başlandı.

7)  18. yüzyılın ıslahatçıları, gerilemenin nedenleri üzerinde durdular; daha köklü ve kalıcı ıslahatlar düşündüler. Bu amaçla çeşitli Avrupa ülkelerine elçiler gönderilip onlardan bu konuda raporlar hazırlamaları istendi. Özellikle askerî alanda yapılacak ıslahatlar için Avrupa ülkelerinden uzmanlar getirildi.

8) Yönetim ve hukuk alanında ıslahat yapılmamıştır

9)   Islahat, çoğunlukla tepeden geldiğinden, halka mal edilemediğinden ve birçok kimsenin (yeniçeriler, esnaf, bazı din adamları, illerdeki valiler) çıkarına dokunduğundan, tepkiyle karşılandı ve ayaklanmalar çıktı. Bu nedenle devleti güçlendirmeyi, toplumu geliştirmeyi amaçlayan 18. yüzyıl ıslahatlarından da istenilen sonuç alınamadı.