Eylül, 2017

• 23 Eylül

  Zemindar

  

  Eskiden Hindistan’da toprak ve emlâk sahipleri için kullanılan bir terim. Farsça zemîn (toprak) kelimesiyle dâr (sahip olan) sıfatından oluşan zemîn-dâr “toprak ve arazi sahibi” demektir. Bazı sözlüklerde “arazi müfettişi” diye açıklanır. Terim olarak Hindistan’da Delhi Sultanlığı, Bâbürlüler ve İngiliz sömürgesi dönemlerinde bir mülkü babadan oğula miras yoluyla veya köylüler arasında saygınlık kazanmakla yahut satın almak suretiyle elde edenleri ve kırsal …

  Devamını Okuyun »
• 23 Eylül

  Zellâka Savaşı

  

  Endülüs’te müslümanların hıristiyanlara karşı elde ettiği büyük zafer (479/1086). İslâm kaynaklarında Zellâka ismiyle geçen yer, Batalyevs’in (Badajoz) yaklaşık 8 km. kuzeydoğusunda bir ova olup hıristiyan kaynaklarında Sagrajas/Sacralias adıyla kaydedilir. Endülüs Emevî Devleti’nin 422 (1031) yılında resmen dağılmasının ardından ortaya çıkan küçük devletler (mülûkü’t-tavâif) arasındaki mücadeleler, kuzeydeki hıristiyan krallıkları ve kontlukları arasında müslümanları Endülüs’ten çıkarıp kaybedilen toprakları geri alma (reconquista) düşüncesini …

  Devamını Okuyun »
• 23 Eylül

  Bayramzâde Zekeriyyâ Efendi

  

  (ö. 1001/1593) Osmanlı şeyhülislâmı. 920’de (1514) Ankara’da doğdu. Ankaralı Bayram Efendi’nin oğludur. İlk eğitimini Ankara’da aldıktan sonra İstanbul’a giderek Sahn-ı Semân müderrisi Arapzâde Abdülbâki Efendi ve daha sonra Mâlûl Emîr Efendi’ye intisap etti. 950’de (1543) Emîr Efendi ikinci defa Mısır kadısı olduğunda onunla beraber Kahire’ye gitti. Emîr Efendi Anadolu kazaskerliğine getirilince mülâzemetini ondan aldı. İlk görevi Bursa Hamza Bey Medresesi …

  Devamını Okuyun »
• 20 Eylül

  Zaptiye

  

  ZAPTİYE Osmanlı Devleti’nde toplum güvenliğini sağlamakla görevli kuruluşlara verilen ad. İslâm’ın zuhurundan itibaren varlığı bilinen zâbıta işleri Emevîler devrinde kurumlaşmaya başlamıştır. Bu dönemde şurta teşkilâtının başında bulunan görevli doğrudan kadıya bağlı olarak hizmet görmekteydi. Eski Türkler’de zâbıta işlerinden subaşı denilen görevliler sorumluydu. İslâmiyet’in kabulünden sonra Karahanlı, Gazneli ve Selçuklular’da kullanılan bu unvan Osmanlılar’a da geçti. Osmanlılar fethedilen yerlere sancak beyi …

  Devamını Okuyun »
• 20 Eylül

  Zap Suyu Savaşı

  

  ZAP SUYU SAVAŞI Emevîler’le Abbâsîler arasında meydana gelen ve Emevîler’in yıkılışıyla sonuçlanan savaş (132/750). Şehrizor üzerine gönderilen Abbâsî Emîri Ebû Avn Abdülmelik b. Yezîd el-Ezdî, karşısına çıkan Emevî ordusunu yendikten sonra (20 Zilhicce 131/10 Ağustos 749) Dicle’nin kuzeyini hâkimiyeti altına aldı. Son Emevî Halifesi II. Mervân bunu haber alınca Suriye ve el-Cezîre askerlerinden oluşan büyük bir orduyla (100.000, 120.000 veya …

  Devamını Okuyun »
• 17 Eylül

  Rüstemîler

  

  RÜSTEMÎLER Cezayir’de hüküm süren İslâm hânedanı (777-909). Adını kurucusu olan İran asıllı Abdurrahman’ın babası Rüstem’den almıştır. Bir süre Kayrevan’da okuduktan sonra İbâzıyye mezhebiyle ilgili tahsilini tamamlamak için Basra’ya giden Abdurrahman b. Rüstem beş yıl Ebû Ubeyde Müslim b. Ebû Kerîme’den öğrenim gördü. Ebû Ubeyde, dâî olarak yetiştirdiği Abdurrahman’ın da içinde bulunduğu beş öğrencisini Kuzey Afrika’ya göndererek İbâzî davetini organize etmekle …

  Devamını Okuyun »
• 17 Eylül

  Zaloğlu Rüstem

  

  Zaloğlu Rüstem İran millî destanının en güçlü kahramanı. Pehlevî edebiyatında Rostahm ve Rostethem şekillerinde geçer ve “iri yapılı, güçlü” anlamını taşır; bazan da aynı mânadaki “Tehemten” lakabıyla birlikte kullanılır. Aslında Zaloğlu Rüstem’in Eşkânî ileri gelenlerinden bir kahraman olduğu ve millî destana girmesiyle birlikte kendisine birtakım olağan üstü efsanevî özellikler atfedildiği sanılmaktadır. Hakkında en geniş bilgiyi veren Firdevsî’nin Şâhnâme’sine göre Rüstem, …

  Devamını Okuyun »
• 17 Eylül

  Zâbit

  

  ZÂBİT Osmanlılar’da yönetici, askerî görevli ve subay anlamında bir unvan. Sözlükte, “tutan, zapturapt altına alan, yöneten kimse” anlamına gelir. Daha ziyade askerî bir unvan olarak kullanılmış, zâbitân şeklinde çoğulu da yapılmıştır. Evkaf zâbiti, vilâyet zâbiti vb. örneklerde görüldüğü gibi zâbitler, genellikle bir işin yapılmasını veya bir yerin denetlenmesini belirten görev yeriyle birlikte anılmıştır. Farsça’da “tahsildar” anlamındaki kelimenin Osmanlı döneminde “zâbit-i …

  Devamını Okuyun »
• 17 Eylül

  Zeâmet

  

  ZEÂMET Osmanlı timar sisteminde 20.000 akçeden fazla dirlik tasarrufuna verilen ad. Osmanlı askerî teşkilâtı terminolojisinde genel olarak askerî hizmette bulunanlara verilen, 20.000 ile 100.000 akçe arasındaki dirlikleri ifade eder. Bu dirlikleri tasarruf eden kimselere zaîm denilir. Osmanlı kanunnâmelerinde şöyle tarif edilir: “Zeâmet şuna derler ki kâmil yirmi bin akçelik üzere veyahut daha ziyade ile bir kimseye berat olmuş ola. Yirmi …

  Devamını Okuyun »
• 17 Eylül

  Cezzâr Ahmet Paşa

  

  CEZZÂR AHMED PAŞA (ö. 1804) XVIII. yüzyıl sonlarında Suriye bölgesinin idaresinde önemli rol oynayan, Akkâ müdafaasıyla meşhur Osmanlı valisi. Bosnalı olup çeşitli kaynaklarda 1720, 1722 veya 1735’te doğduğu ileri sürülmektedir. Hayatının ilk yılları âdeta efsanelerle süslüdür. Kesin olarak bilinen husus, Bosna Valisi Hekimoğlu Ali Paşa’nın hizmetine girip onunla birlikte Mısır’a gittiğidir (1756). Orada iken memlük* grupları arasındaki çekişmelere katılmış, kendine …

  Devamını Okuyun »