AKHUNLAR (EFTALİTLER) Akhunlar, Çin hakimiyetini kabul etmeyerek Batıya göç eden Hunların soyundan geliyorlardı. Onların, İtil'i geçerek Avrupa'ya doğru yürüyen Hunlardan kopup güneye indikleri sanılmaktadır. Akhunların Çungorya bozkırlarından bugünkü Batı Türkistan'a geldikleri de ileri sürülmüştür. Bu Türk kavmi komşuları tarafından değişik adlarla anılmışlardır. Hintliler "Huna", İranlılar "Haytal", Bizanslılar "Hunnoi" ve "Eftalit" diyorlardı. Akhunlar V. Yüzyılın ilk yarısında Sasanilerle savaşmışlar ve aynı …

KIRGIZLAR Asya Hunları zamanından beri Abakan bozkırlarında yaşıyorlardı. Diğer Türk kavimlerine göre uygarlıkta oldukça geri kalmış bir topluluktur. Mukan Kağan zamanında (553-572) Göktürklere bağlanan Kırgızlar, Göktürklerin Çin egemenliğine girdiği 630-80 yılları arasında yeniden bağımsız hale geldiler. Bu dönemde Çin ile siyasi ilişkiler de kurmuşlardır. II. Göktürk Devleti kurulduktan sonra Kırgızlar, bu devlet için devamlı tehlike kaynağı oluşturmuştur. Bundan dolayı Göktürkler …

TÜRGİŞLER Türgişler, On-oklar’ın doğu koluna mensup idiler. Onların ilk devirleri hakkında bilgimiz bulunmamaktadır. Türgişler hakkında ilk bilgilere VII. yüzyılın ortalarında Çin kaynaklarında rastlanmaktadır. Adını ilk bildiğimiz Türgiş Beyi Baga Tarkan’dır. Çin kaynakları O’nu Uçe-Le adıyla anarlar. Kabiliyetli bir bey olan Baga Tarkan, gücünü gittikçe arttırdı ve On-oklara hakimiyetini tanıttı. Bu arada Balasagun’u (Süyab) ele geçirerek karargahını oraya taşıdı. Türgiş kağanı …

BAŞKURTLAR (BAŞKITLAR) Ural Dağları çevresinde yaşayan Başkurtlar, IV. yüzyıldan X. yüzyıla kadar çeşitli Türk boylarına bağlı olarak varlıklarını sürdürmüşlerdir. Cengiz Han Döneminde Moğol egemenliğine girdiler. XIII. yüzyılda Altınordu Devletine bağlanarak İslamiyeti kabul ettiler. XIII. yüzyıldan itibaren Ruslara bağlanan Başkurtlar, zorlu mücadeleler vererek bağımsızlıklarını kazanmaya çalıştılar. Özellikle 1730-1736 yıllarındaki ayaklanmaları Ruslar tarafından kanlı bir şekilde bastırıldı. 1872 yılında tamamen Rusya’nın egemenliğine …

SİBİRLER (SABARLAR) Sibirler, Göktürklerin yıktığı Avar Kağanlığı zamanında Isık Gölü civarında yaşıyorlardı. Avar baskıları sonucu V. yüzyılın ortalarında batıya doğru göç ettiler. Ural dağlarının güneydoğusunda oturmakta olan Onogurlar ve Macarları yerlerinden sürerek aynı bölgeye yerleştiler. Onların teşkilatları ve savaş tekniği yerlerinden sürdükleri bu kavimlerden çok üstün idi. Ural bölgesinde yarım yüzyıl kalan Sibirler, 515-16 yıllarında Kafkasları aşarak Anadolu'ya girdiler. Anadolu'da …

OĞUZLAR (UZ’LAR) Oğuzlar, Türk ulusunun en kalabalık ve tarihte hem siyaset hem de medeniyet alanlarında en büyük rolü oynayan koludur. Peçenekleri batıya sürerek onların yurtlarına yerleşmişlerdir. Oğuzlar daha sonra Müslüman olarak Büyük Selçuklu Devletini kurmuşlardır. Osmanlılar dahil Ortadoğu ve Anadolu’da kurulan devlet ve beyliklerin bir-ikisi dışında hepsi de Oğuzlar tarafından kurulmuştur. Onlardan bir kol ana kütlerden ayrılarak Balkanlara kadar gelmiş …

KIPÇAKLAR (KUMANLAR) Önemli bir Türk kolu olan Kımekler, Yukarı İrtiş boylarında yaşıyorlardı. IX. yüzyılda onlardan ayrılan Kıpçaklar, batıya doğru göç ederek Seyhun boylarında yaşayan Oğuzların kuzeyinde yurt tuttular. Avrupalılar onlara “Kuman” adını vermişlerdi. Kıpçaklar uzun boylu, mavi gözlü ve sarışın, bazen de kınalı saçlı idiler. Türk soyunun çok güzel görünüşlü bir kolu olan Kıpçakların bu özelliği birçok kaynaklarda belirtilir. Yeni …

PEÇENEKLER Peçenekler, Batı Göktürklerini meydana getiren On-oklar’ın birkaç boyunun birleşmesiyle meydana gelmişlerdi. Peçenekler Seyhun’un aşağı yatağı ve Aral Gölü kıyıları ile bunun kuzeyindeki topraklarda, Göktürklere bağlı olarak yaşıyorlardı. Daha sonra Oğuzlar tarafından sürülen Peçenekler Hazar Denizi’nin kuzeyinde yurt tuttular. Burada bir süre yaşadıktan sonra Oğuzlar ve Hazarların ortak hücumlarına uğradılar (IX. yüzyılın son çeyreği). Yenilen Peçeneklerin büyük bir bölümü İtil’i …

MACARLAR Fin-Ugor kabilelerinin en eski yurdu Ural Dağları ile İtil arasındaki topraklardı. Bunların Ugor kolu daha sonra güneye sarkarak hayvan beslemeye elverişli bozkır bölgesine indi. Burada Onogur Türkleri ile komşu olarak uzun süre yaşadılar (M.Ö. 700 yıllarından itibaren). Bu uzun zaman içinde Onogur Türklerinin bir kısmı Ugorlar arasında eridi. Bu karışımdan tarihi Macar kavminin çekirdeği doğdu. Avarların batıya ittiği Sibirler, …