ABDULLAH CEVDET (1869-1932) Son devir fikir ve siyaset adamı, Jön Türk hareketini başlatanlardan biri.   9 Eylül 1869’da Arapkir’de doğdu. Babası Diyarbekir Birinci Tabur Kâtibi Ömer Vasfi Efendi’dir. İlk öğrenimini Hozat ve Arapkir’de’ yapt. Ma’mûretülazîz Askerî Rüşdiyesi İle Kuleli Askerî Tıbbiye İdâdîsi’ni bitirdikten sonra Mekteb-i Tıbbiye’ye kaydoldu. Bu dönemde adı geçen mektepte biyolojik materya­list eğilimler hâkim durumdaydı. Kendi­si ailesinde dinî …

YÛSUF el-HEMEDÂNÎ Ebû Ya‘kūb Yûsuf b. Eyyûb el-Hemedânî (ö. 535/1140) Horasanlı sûfî müellif. 440 veya 441 (1048 veya 1049) yılında Hemedan’ın Bûzenecird köyünde doğdu. On sekiz yaşında iken ilim tahsili için gittiği Bağdat’ta Şâfiî fakihi ve Bağdat Nizâmiye Medresesi’nin müderrisi Ebû İshak eş-Şîrâzî’nin ders halkasına katıldı. Şîrâzî’nin yanı sıra Ebû Ca‘fer Müslime, Abdüssamed b. Me’mûn, İbnü’l-Mühtedî-Billâh, Hatîb el-Bağdâdî, İbn Hezârmerd …

MEHMED AKİF ERSOY (1873-1936) İstiklâl Marşı ve Safahat şairi, millî-dinî hassasiyeti, karakter ve secîyesîyle Türk milletinin gönlünde yer edinen İslamcılık akımının Önemli şahsiyeti. Şevval 1290’da (Aralık 1873) İstanbul Fatih’te Sarıgüzel’de doğdu. Babası, küçükyaşta tahsil için Arnavutluk’un İpek kazası Şuşisa köyünden İstanbul’a gelmiş, “temiz” mânasına gelen adının önüne temizlik ve titizliği dolayısıyla ay­rıca “Temiz” sıfatı eklenerek anılan, Fâtih Medresesi müderrislerinden Mehmed …

İSTİKLÂL MARŞI Mehmet Akif Ersoy’un Büyük Millet Meclisi tarafından 1921’de resmî millî marş olarak kabul edilen şiiri. Osmanlılar’da, Batılılaşma hareketiyle beraber Fransızca’daki “hymne national” karşılığı bir millî marş ihtiyacı II. Mahmud döneminden beri zaman zaman hissedilmiştir. Özellikle Avrupa devlet temsilcile­riyle yapılan törenlerde gündeme gelen bu ihtiyacın, resmî bir statüsü olmaksı­zın değişik padişahlar zamanında birbi­rinden farklı güfte ve bestelerin okun­masıyla giderildiği …

Samuel Marinus ZWEMER (1867-1952)   Hollanda asıllı Amerikalı şarkiyatçı. 12 Nisan 1867’de Vriesland’da (Michigan) Hollanda’dan Amerika’ya göç eden bir ailenin on beş çocuğundan on üçüncüsü olarak doğdu. Babasının papazlık yaptığı, Protestanlığın bir koluna ait Vriesland kilisesi, başta Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada’da olmak üzere misyonerlik faaliyetlerinde bulunmak için Güney Afrika, Seylan ve Sri Lanka’da çeşitli şubeler açtı. Zwemer’in altı kız …

YÜREGİR  Oğuz boylarından biri. Boyun adı Kâşgarlı Mahmud’un Dîvânü lugāti’t-Türk’ünde Ürekir/Yürekir olarak geçer. Bu da boyun adının XI. yüzyılda iki şekilde söylendiğini gösterir. İsmin aslı Ürekir olup Yürekir, Türkçe’de eskiden beri örnekleri bulunduğu gibi Ürekir’in başta “y” ünsüzünü almış biçimidir. XIII. yüzyıl kaynaklarından Fahreddin Mübârek Şah’ın Türk illeri listesinde bu boy asıl şekliyle (Ürekir, metinde istinsah yanlışı ile Ürekün) gösterilmiştir. …

YÜKSEK İSLÂM ENSTİTÜSÜ Dinî konularda araştırmacı, öğretmen ve din görevlisi yetiştirmek üzere Millî Eğitim Bakanlığı’na bağlı olarak açılan yüksekokul. 1951 yılında açılan İmam-Hatip okullarından mezun olanların dinî yüksek öğrenim görmelerini sağlama düşüncesinin ortaya çıkardığı bir kurumdur. Ali Fuat Başgil, 1954’te yayımlanan Din ve Lâiklik adlı eserinde böyle bir ihtiyaçtan söz etmiş, ardından konu üzerindeki düşünce ve arayışlar giderek yoğunlaşmıştır. İmam- …

YÜK Osmanlı maliyesinde kullanılan bir ölçü birimi. Arapça karşılığı himl olan yük Osmanlı Devleti’nde sabit değeri olmayıp değişiklik gösteren bir ağırlık birimidir. Hayvan ya da araba üzerine vurulan yükler çeşitli muhafazalar ve denkler halinde konur ve bir yük bu hacmi ifade eder. Bazı mallar heybe, bohça, çuval, torba, tulum, sepet, sandık içinde yüklenirken ipek, tiftik ve baharat gibi değerli mallar …

Hasan Âli YÜCEL (1897-1961) Türk devlet ve siyaset adamı, eğitimci, şair ve yazar. 17 Aralık 1897de İstanbul’da doğdu. Baba tarafından dedeleri Giresun Görele’nin Daylı köyündendir. Dedesi Hasan Âli Efendi, II. Abdülhamid döneminde Posta ve Telgraf nâzırlığı yapmıştır. Babası İstanbul Telgrafhânesi müfettişlerinden Ali Rızâ Bey, annesi Ertuğrul faciasında şehid olan deniz albayı Tekirdağlı Ali Bey’in kızı Neyyire Hanım’dır. Hasan Âli ilk …

YÛŞA‘ Hz. Mûsâ’dan sonra peygamberlik yapan Benî Isrâil peygamberi. Yûşa‘ (Yeşu) kelimesinin İbrânîce aslı, “Tanrı kurtuluştur” veya “Tanrı kurtarır” anlamına gelen Yehoşua’dır (Yeoşua). Tevrat’a göre aslı Hoşea olan bu isim (Sayılar, 13/8; Tesniye, 32/44) Mûsâ tarafından Yehoşua olarak değiştirilmiş (Sayılar, 13/ 16), zamanla Yeşua biçiminde kısaltılmış (Catholicisme, VI, 1034), Arapça’ya da Yûşa‘ diye geçmiştir (Cevâlîkı,s. 644). Yeşu, İsrâiloğulları’nın on iki …