Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi Dersi Sözlüğü

 A

Anlaşma: Düşünce ve amaç bakımından birleşip uyuşma.

Antlaşma: iki ya da daha çok devlet arasında yapılan bağlayıcı yazılı sözleşme.

Asimilasyon: Farklı kökenden gelen azınlıkları veya etnik grupları, bunların kültür birikimlerini, kimliklerini baskın doku ve yapı içinde eriterek yok etme sürecinin sonu.

Azınlık  :Bir ülkede ayrı soydan veya inançtan olan ve sayıca az bulunan topluluk, ekalliyet.

B

Bolşevik: Rus Sosyal Demokrat işçi Partisinin V. Lenin öncülüğündeki hizbi olup, XX. yüzyılın başlarında disiplinli, profesyonel, küçük bir devrimci grubun öncülü­ğünde bir parti yapılanmasını öngören ve Rusya’da doğrudan sosyalizme geçilmesi gerektiğini savunan Menşevik karşıtı grup.

Boykot :Bir kimse, bir topluluk veya bir ülkeyle amaca ulaşmak için her türlü ilişkiyi kesme.

Buhran :Bunalım, kriz.

C – Ç

Cüz: Bir bütünü oluşturan bölümlerden her biri.

Çarlık: Çarın yönetiminde bulunan devlet.

D

deklarasyon: Bildirme, bildirge, duyurma, ilan etme.

Demirperde :II. Dünya Savaşı sonrası soğuk savaş döneminde, batılı ülkelerin kendilerini

Doğu Bloku ülkelerinden ayıran sınıra ve bu ülkelere taktıkları ad.

Derebeyi: Ortaçağda derebeylik sisteminde; üzerinde yaşayan insanlarla birlikte toprağın sahibi olan, şatolarda oturan, silahlı askerler besleyen asilzade.

Derpiş  :Önde olan, öncelikli olan.

Diktatör: Bütün siyasi yetkileri kendinde toplamış bulunan kimse.

Doktrin :Öğreti.

Duma: Rus parlamentosunun alt kanadı.

E

emperyalizm :Bir milletin sömürü temeline dayanarak başka bir milleti siyasi ve ekonomik egemenliği altına alıp yayılması veya yayılmayı istemesi, yayılmacılık, yayılımcılık.

Enflasyon: Gereğinden fazla artış, para şişkinliği.

Etnik     :Kavimle ilgili, budunsal, kavmî.

F – G – Ğ

Federe devlet: Bir federasyona bağlı olan.

Feshetmek: Verilmiş bir yargıyı kaldırmak, bozmak.

H

Hanlık: Hanın egemenliğindeki ülke.

Harp: Savaş.

Hasıla: Bir işten elde edilen sonuç.

Hüviyet               :Kimlik.

I – İ

İdeoloji               : Siyasal veya toplumsal bir öğreti oluşturan, bir hükümetin, bir partinin, bir grubun davranışlarına yön veren politik, hukuki, bilimsel, felsefi, dinî, moral, estetik düşünceler bütünü.

ihtilâl: Bir ülkenin siyasal, sosyal ve ekonomik  yapısını veya yönetim düzenini değiştirmek amacıyla kanunlara uymaksızın cebir ve kuvvet kullanarak yapılan geniş halk hareketi, devrim.

İkame   :1. Yerine koyma, yerine kullanma. 2. Ortaya koyma.

İktisadiyat: iktisat bilgisi, ekonomi bilgisi.

İktizası :Gerekli olma, gerekme.

İlhak      :1. Katma, bağlama, ekleme. 2. Egemenliği altına alma.

İnhisar  :1. Tekel. 2. Tek başına sahip olma.

İntifa     :Yararlanma, faydalanma.

J – K – L

Katliam                :Topluca öldürme, kırım, soykırım.

Konferans: Uluslararası bir sorunun çözülmesi için yapılan toplantı.

Kongre : Çeşitli ülkelerden yöneticilerin, elçilerin, delegelerin katılmasıyla yapılan toplantı.

Konsey :1. Yönetim görevi yüklenmiş kimselerden oluşan topluluk. 2. Bazı sorunları görüşüp tartışmak için toplanan meclis.

Liberalizm: Devletin bireylerin medeni, iktisadi ve siyasi haklarının önünü açtığı ve serbest piyasayı öne çıkarttığı, siyasi felsefi akım.

M – N

Milis:1. Orduya katılan gönüllü. 2. Bazı ülkelerde yardımcı          güvenlik gücü.

Monarşi: Siyasi otoritenin genellikle miras yolu ile bir kişinin üzerinde toplandığı devlet düzeni veya rejim, tek erklik.

Muayyen: Belirli, belirlenmiş.

Muhalif: Karşı olan.

Muharebe: Savaşın bölümlerinden biri.

Mukavemet: Dayanma, karşı durma, karşı koyma, direnme, direniş, dayanırlık.

Murakabe: Denetleme.

Mücahit: Kutsal ülküler uğruna savaşan kimse, alperen.

Mülkiyet: Kendisinin olan bir şeyi yasa çerçevesinde istediği gibi kullanabilme hakkı.

Mürekkep: Birleşmiş, birleşik.

Müsavat: Eşitlik, denklik.

Müttefik: ittifak eden. Birbiriyle aynı fikirde olan. Birleşmiş, anlaşmış olan.

Müzakere: Bir konuyla ilgili fikir alışverişinde bulunma.

Nazizm : Almanya’da 1930’lu yıllarda Hitler tarafından kurulan Nasyonal Sosyalist

Partisinin, Alman ırkının üstünlüğünü savunan politikası, Hitlercilik.

O – Ö – P – R

pakt: Antlaşma.

Plebisit                :1. Devletler hukukunda bir ulusun hangi devlete bağlanacağıyla ilgili oylama. 2.Halk oylaması.

proleterya: Emekçi sınıfı, emeğini sermayeciye satarak geçimini sağlayanların oluşturduğu toplum kesimi.

referandum: Halk oylaması.

Remiz   :Simge, rumuz.

S – Ş

Siyonizm: XIX. yüzyıl sonlarında çeşitli ülkelerde Yahudilerce ortaya atılan, Filistin’de bağımsız bir Yahudi devleti kurmayı amaçlayan akım.

sosyalist: Sosyalizm yanlısı, toplumcu.

Sovyet  :1. 1990 öncesi SSCB’ye özgü, sosyalist toplumun siyasal örgütlenme biçimle­rinden biri olan danışma kurulu. 2. 1990 öncesi SSCB halkından olan ve bu halka özgü olan kimse.

şûra       :Bir alanla ilgili olarak oluşturulan danışma kurulu.

T

Tahkikat: Soruşturma.

Takrir    :Yerleştirme, yerleştirilme.

Tanzim :1. Sıraya koyma, sıralama. 2. Düzenleme, düzen verme, yoluna koyma.

Tecelli  :Belirme, görünme, ortaya çıkma, zuhur etme, meydana çıkma.

Tedhiş  :Korkutma. Dehşete düşürme. Ürkütme.

Totaliter: Demokratik hak ve özgürlüklerin baskı altında tutulduğu, bütün yetkilerin bir elde veya küçük bir yönetici grubunun elinde toplandığı demokratik olmayan (devlet düzeni), bütüncül.

U – Ü

ülkü: Amaç edinilen, ulaşılmak istenen şey, ideal.

ültimatom: 1. Bir devletin başka bir devlete verdiği ve hiçbir tartışma veya karşı koymaya yer bırakmaksızın, tanıdığı sürede isteklerinin yerine getirilmesini istediği nota. 2. Uyulması gereken kuralları kesin bir dille anlatma.

V – Y – Z

Yayım   :Kitap, gazete vb. okunacak şeylerin basılıp dağıtılması, neşir.

Yayın: Basılıp satışa çıkarılan kitap, gazete gibi okunan veya radyo, televizyon aracılığıyla halka sunulan, duyurulan, iletilen şey, neşriyat.

Zirve: Bir işte ulaşılan en üst aşama.