TAKVİM BİLGİSİ

TAKVİMLERİN OLUŞUMU

Zaman: Genel olarak olay ve olguların geçtiği, geçmekte olduğu ve geçeceği süreye denir.

Takvim, zaman ölçü birimidir. Takvim; zamanı, Dünya ve Ay’ın hareketlerine göre gün, ay, hafta, yıl gibi belirli bölümlere ayırma sistemidir.

Zaman ölçü birimleri olarak astronomik olaylar (yıl- ay – gün) temel alınmıştır.

 

NOT: İnsanlar zamanı ölçerken ölçü aracı olarak Güneşi ve Ay’ı kullanmışlardır.

Toplumlar; ekonomik, coğrafi ve kültürel değerlerinden ve ihtiyaçlarından esinlenerek ve bu ölçü birimlerini kullanarak farklı takvimler oluşturmuşlardır.

 Takvimler, toplumlara göre fazla ve çeşitli olsa da temel olarak iki gurupta incelenir:

1. Güneş yılını esas alan takvimler: Dünyanın güneş etrafındaki bir tam dönüş süresini ( 365 gün, 6 saat) bir yıl olarak kabul eden takvimlerdir.

• İlk defa Mısır’da kullanılmıştır. Günümüzde kullanılan miladi takvimin temelidir.

2. Ay yılını esas alan takvimler: Ayın Dünya etrafında 12 kez dönmesini (12 x 29.5 =354) esas almışlardır. Bu şekilde oluşturulan takvimlere AY TAKVİMİ diyoruz.

• İlk defa Mezopotamya’da Sümerler tarafından kullanılmıştır. Günümüzde kullanılan Hicri takvimin temelidir.

 

Farklı takvim türleri, genellikle takvim başlangıçlarının farklılığından kaynaklanmıştır. Toplumlar, kendileri için önemli gördükleri dini, siyasi, sosyal ya da ekonomik olayları takvim başlangıcı olarak benimsemişlerdir. Örnek: Romalılar Roma’nın kuruluşunu, Müslümanlar Hicreti, Hıristiyanlar Hz. İsa’nın doğumunu gibi..

TAKVİM ÇEŞİTLERİ

1. Sümer Takvimleri: Tarihteki ay ve güneş yıllarına dayanan ilk takvim­leri Sümerler yapmışlardır.
2. Mısır Takvimi: Güneş yılına göre Mısır uygarlığında yapılmıştır. Bu takvimde taşma mevsimi (Nil’in taşması), yaz ve kış mevsimleri vardır. Bir yıl 365 gündür.
3. Miladi Takvim: Roma imparatoru Jul Sezar Mısır takvimini Roma devletine göre uyarlatınca “Jüllien Takvimi” yapıldı. 1582 yılında papa Hz. İsa’nın doğumunu başlangıç yaparak Jüllien Takvimini Miladi takvime dönüştürdü. Bu tak­vimde bir yıl 365 gün 6 saattir.

Milat takviminde tarihi olaylar yüzyıllara bölünmüştür. Milattan sonraki yüzyıllar milattan (sıfır) sonraya gidil­dikçe büyür.

Milattan önceki tarihlerde rakamca büyük olan bir ta­rih, rakamı küçük olan tarihten eski bir zamanı gösterir.

Örnek :

1. M. Ö. 1200, M. Ö. 550 ‘den daha eskidir.

                Olayların yüzyıl olarak söylenişi:

1400 – 1499 arası  15. yüzyıl

1800 – 1899 arası  19. yüzyıl olarak belirtilir.

Milattan önceki ve milattan sonraki olaylar arasındaki zaman farkını bulmak için her iki olayın tarihleri toplanır.

1. Ö. 1200 + 1940 = 3140

1. Hicri Takvim: Hz. Ömer zamanında Hicret olayı başlangıç yapıla­rak geliştirilmiştir. Ay yılı esasına göre yapılan bu tak­vimde 1 yıl 354 gündür.

 

TÜRKLERİN KULLANDIKLARI TAKVİMLER

1- Oniki Hayvanlı Türk Takvimi:

a) İslam’dan önceki Türklerin kullandıkları bilinen ilk takvimdir.
On iki Hayvanlı Takvim ‘in Türkler ‘e özgü olması, Türkler ‘in çok eski dönemlerden itibaren astronomi bilimi ile yakından ilgilendiklerini gösterir.
b) Güneş yılını esas alır. Buna göre bir yıl, 365 gün, 5 saatten biraz fazladır.
c) Her yıla bir hayvan adı verilmiş, 12 yıl bir dönem kabul edilmiş, aylar; birinci ay, ikinci ay… olarak adlandırılmıştır.
d) Bu takvimde yılbaşı 22 Aralık’tır.
e) Bu takvimde tarih başlangıcı yoktur.
f) Bu takvimi Türklerin yanı sıra Moğollar, Çinliler, Hintliler ve Tibetliler de kullanmışlardır. Halen Orta Asya’da bazı topluluklar tarafından kullanılmaktadır.

2- Hicri Takvim:Ay yılını esas alır.

Ay’ın Dünya çevresindeki yörüngesinde bir dönüşü 29,5 gündür. Bu nedenle hicrî takvimde aylar 29 ilâ 30 gün çekmektedir. Ay’ın Dünya çevresinde on iki dönüşü, bir ay yılı olmaktadır. Bir ay yılı ise 354 gündür. Hicrî yıl, milâdî yıldan 11 gün daha kısadır.

Hicrî takvim, Hz. Ömer zamanında düzenlenip kullanılmaya başlanmıştır.Başlangıç olarak Hz. Muhammed’in Mekke’den Medine’ye göçü (622) kabul edilmiştir. Bu nedenle Miladi Takvim ile Hicri Takvim arasında 622 yıllık bir fark bulunmaktadır.Hicri- Kameri olarak da adlandırılan bu takvim, Türkler ‘in İslamiyet’i benimsemesinden sonra, bir çok İslam ülkesinde kullanıldığı gibi Müslüman Türkler tarafında da benimsenmiştir.Türkiye Cumhuriyeti’nin batılılaşma ve çağdaşlaşma yolunda yaptığı inkılâplar sonucunda 25 Aralık 1925’te yürürlükten (uygulama tarihi:1 Ocak 1926) kaldırılmıştır.

 

3- Celali Takvimi:

1. Güneş yılını esas almıştır.
2. Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah döneminde eski İran takvimi esas alınarak hazırlanmış ve uygulanmaya başlanmıştır. Bu Takvime, Takvim–i Melikşahi de denilmiştir. (Selçuklularda Sultan Melikşah’ın isteği ile Nizamülmülk tarafından Ömer Hayyam’ın başkanlığında bir komisyona hazırlatılmıştır.)
3. Hicri takvimin kullanımına devam edilmiş, Celali takvim yalnızca ekonomik işlerin düzenlenmesinde kullanılmıştır.
4. Başlangıç tarihi olarak 1079 yılı alınmıştır.(Hicri 471 yılının ramazan ayının 9.gününden (Miladi 15 Mart 1079) itibaren uygulanmaya başlanmıştır. )
5. Büyük Selçuklular ‘ın dışında Ekber Şah zamanında (1556–1603) Hindistan’da kurulan Babürlüler de kullanmıştır.
6. Babür İmparatorluğu tarafından da kullanılmıştır.
7. Nevruz (21 Mart)   yılbaşı olarak kabul edilmiştir.

 

4- Rumi Takvim:

1. Güneş yılını esas almıştır.
2. Başlangıç olarak hicri takvimde olduğu gibi Hz. Muhammed ‘in Mekke’den Medine’ye göçü (622) kabul edilmiştir.
3. Hicri- Şemsi olarak ta adlandırılan bu takvim Osmanlı Devleti’nin I. Mahmut zamanında batı ile ekonomik ilişkilerini düzenlemeye yönelik olarak (1676)1739’da ? kullanılmaya başlanmıştır.
4. Mart ayı başlangıç kabul edilmiş, 1926′ da resmi işlerden, 1982’de de ekonomik işlerden kaldırılmıştır.

( Osmanlı Devleti’nde kullanılan “rumî takvim” güneş yılını esas almış ve “malî takvim” diye de adlandırılmıştır. Osmanlı Devleti’nde bütün resmî ve dinî işler “hicrî takvime” göre yürütülmekteydi. Fakat ay yılı ile güneş yılı arasında 11 günlük farkın doğurduğu güçlükler (Vergilerin toplanmasında ve dış ticaretteki zorluklar) sebebiyle hicrî 1089’da (milâdî 1678) sınırlı olarak ve yalnızca maliye alanında kullanılmak üzere “rumî takvim” yürürlüğe konmuştur. Hicrî 1255 / milâdî 1839’da ise bütün resmî ve malî işlemler “rumî takvim”e bağlanmıştır. Bu takvim güneş yılı esaslı olup Jülyen takvimine dayanmakla beraber, başlangıcı yine hicret kabul edilmiştir. 1870 yılına kadar malî tarihin yanına hicrî tarih de konmuş ve bu şekilde uygulanmıştır. Ancak hicrî takvim ile rumî takvim arasındaki 11 günlük farktan dolayı, bu iki takvimin birlikte kullanılmasında çeşitli problemler çıkmıştır. 1870 yılında çıkarılan bir kanunla Gregoryen takvimine geçildi. Rumî 16 Şubat 1332, l Mart 1333 (l Mart 1917) olarak kabul edilmiştir. Böylece Rumî takvim ile Gregoryen (milâdî) takvim arasındaki 13 günlük fark giderilmiş oldu. l Mart, Rumî takvimde yılbaşı olarak kabul edilmiştir. 1925’te milâdî takvimin kabul edilmesine rağmen malî yılbaşı, 1982 yılına kadar 1 Mart olarak kaldı. Ancak bu tarihte malî yılbaşı da ocak ayının 1’ine alınarak bu konudaki ikiliğe son verildi. ).

 

5-Miladi Takvim:

1. Güneş yılını esas almıştır.
2. İlk şekli Mısırlılar tarafından oluşturulmuş, Roma İmparatorlarından jul Sezar zamanında MÖ. 46’da geliştirilmiş, 1545’de Papa XIII. Gregoryen tarafından bugünkü şekle getirilmiştir. 1916’da Takvim-i Garbi, 1917’de Gregoryen Takvimi adıyla bazı alanlarda kullanılmış,
3. 1 Ocak 1926 ‘dan itibaren Türkiye’de tamamen yürürlüğe girmiştir. Böylece Türkiye, ekonomik, sosyal, kültürel ve siyasal alanlarda Avrupa devletleri ile ilişkilerini geliştirmeye ve çağdaşlaşmaya yönelik önemli bir adım atmıştır.
4. (Ülkemizde 1 Mart 1926’da milâdî takvim kabul edilmiştir. Rumî takvim ise bütçe ayarlamalarında kullanılmıştır. 1982 yılında malî yıl başının Ocak ayının birinci gününe alınmasıyla da tamamen kullanımdan kaldırılmıştır. 26 Aralık 1925 tarihinde çıkarılan bir yasayla diğer bütün takvimler yürürlükten kaldırılarak yerine, bugün kullandığımız milâdî takvim kabul edilmiştir.).
5. Günümüzde dünya devletlerinin birçoğu bu takvimi benimsemiştir.

Hicri Takvimle Miladi Takvim Arasındaki Farklar Nelerdir?

1. Hicri Takvim AY yılını, Miladi Takvim GÜNEŞ yılını esas alır. Bu yüzden ikisi arasında 11 gün fark vardır.
2. Başlangıç tarihleri farklıdır. Hicri Takvimde başlangıç tarihi Hazreti Muhammed’in Mekke’den Medine’ye hicret ettiği tarih olan 622 yılıdır. Miladi Takvimde ise başlangıç Hz. İsa’nın doğum tarihi 0 yılıdır.