TARİHİN SINIFLANDIRILMASI (ÇEŞİTLERİ)

Başlangıcından günümüze kadar geçen zaman içinde tarih bir bütündür. Ancak çok uzun bir zaman dilimini kapsayan tarihi, bir bütün halinde incelemek ve öğrenmek zordur.

Bundan dolayı “araştırmayı, incelemeyi, öğrenmeyi ve öğretmeyi kolaylaştırmak için” tarih; zamana, mekâna ve konularına göre sınıflandırmaya tâbi tutulmuş ve bölümlere ayrılmıştır.

A) YAZILIŞ TÜRLERİNE GÖRE ( TARİH BİLİMİNİN GELİŞİMİ VE AŞAMALARI):

Tarih Biliminin Doğuşu: İnsanlar günümüz­de çok değişik ve çeşitli sorunlarla karşı karşıya gelmektedirler. Bu sorunlara çözüm ararken kendi­lerinden önceki insanların da bu sorunlarla karşı­laşmış olabileceğini düşünerek onların tecrübeleri­ne yönelmek basit manada tarihin doğmasına ne­den olmuştur.

Bunun yanında geçmiş dönemde yaşanan olayların merak edilmesi de bu bilimin doğmasında etkili olmuştur.

 

1. Hikâyeci (Nakilci, Rivayetçi ve Belgesiz Tarih:

1. Tarih biliminin başlangıcıdır. İlk tarihi eserler bu anlayışla yazılmıştır. Bu tarih yazım türü, tarihçiler tarafından XVIII. yüzyıla kadar kullanılmıştır.
2. Fazla bilgi verilmesi amaçlanmaz.
3. Olayları hikâye yoluyla anlatır.
4. Efsanelerle dolu olup bir anlamda masal türünden bilgiler verir.
5. Neden- sonuç ilişkisine önem vermez.
6. Yorum yapmaz. Olduğu gibi aktarılır.
7. Belge yoktur
8. Yer ve zaman genellikle belirtilir.
9. Güvenirliliği az olan bir tarih şeklidir.
10. En önemli temsilcisi Herodot’tur. (Ö. V. Yüzyılda yazdığı eseri “Historia”)

 

2.Kronik Tarih:

1. Olayları oluş sırasına göre inceleyen tarih yazım türüdür.
2. Her yılın olayları aralarında herhangi bir bağlantı gözetilmeden kronolojik olarak sıralanır (Yoruma yer vermez. Neden- sonuç ilişkisi incelenmez. )
3. Hititlerdeki Yıllıklar bu tarza örnek olarak gösterilebilir.
4. Bu türün en güzel örneği Anadolu’da yaşamış Hititlerin Tanrılarına hesap vermek amacıyla hazırladıkları Anal(Yıllık)lardır.

Not: Tarih yazıcılığı Hitit krallarının tutturduğu yıllıklarla (anal) başlar.

 

3. Öğretici (Pragmatik, Faydacı) Tarih:

1. Tarihe mal olmuş olay ve kahramanlar esas alınarak yazılmış olan tarihtir. Olayların kahramanlarını ön plana çıkarır.
2. Olayların tekrar edeceğini vurgular
3. Abartılı anlatımı benimser.
4. Topluma ve gelecek kuşaklara öğüt verir. Ders alınması amaçlanır.
5. Yalnızca başarılara (olayların olumlu yönlerine ) yer verir.
6. Tarihten ders alınması, toplumun ahlak ve karakterinin geliştirilmesi amaçlanmıştır.
7. Amacı ahlaki ve milli duyguları aşılayabilmek.toplumun zor günlerinde kendisine olan güven duygusu artırmaktı.

 

4.Sosyal Tarih:

1. Öğretici tarihin duygusal yönlerine yer vermeyen, öğüt ve nasihati amaç edinmeyen yazım türüdür.
2. Olayların hissi yönlerini dikkate almadan açıklayan tarih anlayışıdır. Ayrıntılara inilmez.
3. Olayları siyasi, sosyal ve kültürel açıdan ele alarak toplumların her türlü faaliyetlerini inceleyen tarih anlatım şeklidir.
4. Bu tür yazım şeklinde olayların neden ve sonuçları maddi esaslara dayandırılmaya çalışılır.

 

4.Bilimsel (Araştırıcı veya Neden-Nasılcı) Tarih:

1. Olayların yer ve zamana göre neden-sonuç ilişkisi içerisinde incelenmesidir. (Neden- sonuç ilişkisi ön plandadır. Yer ve zaman kavramına önem verir. )
2. Objektif yorumlar yapması en önemli özelliğidir.
3. Olayları oluştuğu dönemin şartlarına göre açıklar.
4. Olayda etkisi olan bütün nedenler, günümüzdeki teknik gelişmelerden de yararlanılarak araştırılır.
   • Günümüzde bu yazım türü kullanılmaktadır.

B) KAPSAMLARINA GÖRE(Kapsadığı Konulara Göre):

1. Mekâna Göre (Coğrafi Taksim) : Yalnızca belli bir bölge ya da coğrafi alanın tarihini anlatır. Zaman ve konu sınırlaması yoktur.

Örnek: Bursa Tarihi, Asya Tarihi, Çin Tarihi vs.

2. Zamana göre (Uzunkuğuna Taksim): Olaylar Kronolojik sıraya göre çağlara veya yüzyıllara ayrılarak incelenir. Yalnızca belli bir dönemi, çağı ya da zaman aralığında oluşan olayları anlatır.

Örnek: İlkçağ Tarihi, Fatih Dönemi, XIX. Yüzyıl Tarihi vs

3.Konularına Göre (Derinliğine Tasnif): Yalnızca belli bir konuyu anlatır. Yer ve zaman sınırlaması yoktur.

Örnek: Felsefe Tarihi, Siyasi Tarih, Ekonomi Tarihi vs.

4.Genel Tarih: İnsanlığı ve olayları bir bütün halinde inceleyen tarihlerdir. Tüm insanlara ait özellikleri inceler. Dünya Tarihi, İnsanlık Tarihi gibi.

5.Özel Tarih: Olayları din, dil, ırk ve mekân farkı gözeterek inceleyen tarihlerdir. Bir devlet veya milletin tarihini inceler. Türk Tarihi, İslam Tarihi, Harzemşahlar Tarihi gibi.

6.Uygarlık Tarihi: Toplumların kültürel ve teknik alandaki gelişmelerini inceler.

7.Sanat Tarihi: Toplumların sanat eserlerini ve sanat akımlarını in­ce­ler. 

UYARI: Tarihin bu şekilde sınıflandırılmasının amacı araştırmayı ve öğrenmeyi kolaylaştırmaktır.

 NOT: Tarih türleri, yalnız yere, zamana ya da konularına göre ayrılmayabilir. Bazen, yer ve zaman, bazen de zaman ve konu bir arada olabilir.

• Ortaçağ Avrupa Tarihi
• XVIII.yüzyılda İstanbul.
• Yakınçağ’da Avrupa’nın Ekonomik yapısı.