II. BAYEZİT DÖNEMİ  (1481–1512)

2.Beyazıt Devrinin Özellikleri: Cem Sultan’ın Hıristiyan Avrupa’nın elinde olması, II.  Beyazıt döneminde Avrupa’ya karşı Osmanlıların önemli bir sefer geliştirmesini önlemiştir. Bu yüzden II.  Bayezıt Dönemi sönük bir devir olmuştur.

İç Olaylar1.        Cem Sultan Olayı2.        Şehzadeler Sorunu

Dış Olaylar1.        Osmanlı-Venedik İlişkileri2.        Osmanlı-İran İlişkileri ve Şah Kulu İsyanı 3.        Osmanlı-Memluk İlişkileri

Tahta geçişi: 3 Mayıs 1481’de Fatih Sultan Mehmet öldüğü zaman, büyük oğlu Beyazıt, Amasya; küçük oğlu Cem, Konya valisi idi.

1. Beyazıt, İshak Paşa ve yeniçerilerin yardımıyla padişah oldu. Sadrazam Karamanlı Mehmet Paşa, Cem’i padişah yapmak istiyordu. Fakat başarılı olamadı. Bu olaydan sonra iktidar mücadelesi başladı.

I- II. BAYEZİT DÖNEMİNİN SİYASAL OLAYLARI

II. Beyazıt Döneminin Daha Önceki Dönemlere Göre Başarısız Geçmesinin Nedenleri

1)       Cem Sultan’ın taht mücadelesi,

2)       Doğuda Safevî tehlikesi,

3)       Çocukları Selim, Ahmet ve Korkut’un tahta geçme istekleri

4)       II. Beyazıt’ın savaştan kaçınan kişiliği

1. CEM SULTAN OLAYI (1481–1495)

Fatih’in ölümüyle oğulları II. Beyazıt ve Cem Sultan arasında taht kavgası başlamış, Cem Sultan Beyazıt’a yenilmiş ve Karaman beylerine ve daha sonra Mısır’daki Memluk Devletine sığınmıştır. Bir süre sonra yeniden Anadolu’ya gelen Cem Sultan tekrar taht mücadelesine girişmiş, ancak yine başarısız olarak, bu defa da Rodos adasına kaçarak, buradaki SAİNT JEAN ŞÖVALYELERİNE sığınmıştı. Şövalyeler Cem’i Papaya teslim etmişler, daha sonra Fransa’ya gönderilmişti.

Fransa kralı Osmanlılara karşı yapacağı haçlı seferinde Cem’den ya­rarlanmayı düşündü. Cem Fransa kralıyla Napoli’ye geldiğinde öldü.

Bursa-1481	Konya	Suriye (Şam)- Mısır (Kahire)	Konya -1482	Rodos	Fransa	Vatikan	Fransa–1488
İkili yönetim isteğiYenişehir ovasında savaş	Karaman oğullarının desteği	Memlukların desteği	SavaşMemluk ve Karaman oğulları desteği	AvrupaSorunu	Haçlı seferleri yapma isteğiBu olay Hıristiyan dünyasında Türkleri Avrupa’dan çıkarabilecekleri umudunu doğurmuştur.VIII. Sarl, bazı koşullarla Cem’i Papadan aldı. Çileli bir hayattan sonra hastalanan Cem, Napoli’ye geldiği zaman hastalandı.  25 Şubat 1495 günü olmuştur. Cem’in cenazesi daha sonra Bursa’ya getirildi.

NOT: Cem Olayı’nın temel nedeni, veraset sisteminde belirginlik olmamasıdır.

Sonuçları:

1)           Osmanlı Devleti’nin pasif bir politika takip etmesine neden olmuştur.

2)           Batı’daki seferler ve fetihler duraklamıştır.

3)           Devşirme kökenli devlet adamları ile Türk soylu devlet adamları arasında rekabet hızlandı.

4)           Memluklularla ilişkiler bozulmuş ilk kez savaşlar başlamıştır.

5)           İspanyollara karşı yardım isteyen Beni Ahmer Devleti’ne istenilen yardım yapılamadı.

6)           Karamanoğulları, Cem Sultan’a yardım ettiklerinden bu beylik üzerine sefer düzenlenerek son verildi.

7)           Büyük ekonomik kayıplar olmuş, büyük miktarlarda haraçlar verilmiştir.

8)           II. Beyazıt’ın hükümdarlık süresinin hemen hemen yarısı bu mücadeleyle geçmiştir.

9)           II. Beyazıt döneminin sönük geçmesine sebep olmuştur.

10)        Safevî tehlikesi önlenememiş,

11)        Papa ve Avrupa tarafından baskı unsuru olarak kullanılmıştır.

12)        Osmanlı Devletinin bir sorunu ilk kez dış (Avrupa) sorun haline gelmiştir (Rodos’a sığınmasıyla)

2. KARAMAN OĞULLARININ KESİN OLARAK YIKILMASI (1483)

Karaman oğulları, II. Beyazıd’e karşı Cem Sultan’ı destekleyince 1483’te tamamen ortadan kaldırıldı.

3. BOĞDAN SEFERİ(1484) VE BOĞDAN’IN FETHİNİN TAMAMLANMASI

Sebepleri

1)       Boğdan Prensliğine ait olan Kili ve Akkerman kalelerinin Osmanlı Devleti’nin Kırım ile olan kara bağlantısını kesmesi

2)       Boğdan Prensliğinin Karadeniz ticaretini engellemeleri.

3)       Boğdan Prensinin Osmanlılara karşı Macarlarla işbirliği yapması

Sefer: 1484’te Boğdan üzerine sefere çıkan II. Bayezid, Kili ve Akkerman kalelerini ele geçirdi.

Sonuçları:

1)             Boğdan’ın fethi ile Karadeniz’in, batı kıyıları tamamen Osmanlı egemenliğine girdi.

2)             Osmanlı’nın Kırım ile Balkan toprakları karadan birleşti.Bu iki nedenle Balkanlar ve Avrupa’da yapılacak fetihler kolaylaştı.

3)             Balkanlara yapılacak seferlerde Kırım kuvvetlerinden yararlanıldı.

4)             Boğdan yıllık vergi vermeyi kabul ederek Osmanlı egemenliğine girdi.

5)             Bölgeye asker gönderen Leh kuvvetleri geri püskürtüldü. Bu olay Lehliler ile Osmanlı ordusunun ilk savaşıdır.

6)             Daha sonra Lehistan ile bir ticaret anlaşması yapıldı (1489) .

• XVI. yüzyılda Osmanlı donanması Karadeniz ve Akdeniz’de söz sahibi haline gelmiştir. Aynı tarihlerde Venedikliler denizcilik alanında zayıflamış, ancak Akdeniz’in batısında İspanya ve Portekiz iki güçlü denizci devlet olarak ortaya çıkmıştır.

NOT: 1483’de yapılan akınlar sonucu, Hersek kesin olarak Osmanlı Devleti’ne katıldı.  1491 yılında Macaristan’a büyük akınlar düzenlendi.

4. OSMANLI-MEMLÛK SAVAŞLARI (1485–1491)

Osmanlı Memluk ilişkileri ilk kez Yıldırım Bayezid döneminde bozulmuştur.

Fatih’in son zamanlarında bozulmaya başlayan Osmanlı-Memlûk ilişkileri, II. Beyazıt döneminde daha da gerginleşti ve savaşa dönüştü.

İki ülke arasındaki ilişkilerin bozulmasının başlıca nedenleri şunlardı:

1)      Fatih Döneminde Hicaz suyolları meselesi (Fatih Memluk Sultanına Mekke yolunda gerekli önlemlerin alınarak hacıların rahatça seyahat etmelerinin sağlanmasını rica etmişti. Ancak Memluklar bu isteği iç işlerine karışma şeklinde yorumlamışlardı )

2)      Memlûk sultanının, Cem Sultan’a bir hükümdar gibi davranması

3)      Memlüklerin Karaman oğlu Kasım Beyi desteklemesi

4)      Memlûkların, Dulkadıroğulları Beyliği’nin iç işlerine karışmaları ve Ramazan oğulları Beyliği’ni egemenlikleri altına almak istemeleri

5)      II. Bayezid’e gönderilen hediyelere Memluklarca el konulması(Hindistan hükümdarlarından Gücerat hükümdarı II. Mahmut Şah tarafından Fatih’e bir elçi gönderilmişti. Fakat bu elçi Cidde’de engellenerek yanında bulunan hediyelerin, Memlûkların Cidde valisi tarafından Memlûk sultanına gönderilmesi.)

6)      Osmanlıların giderek güçlenmesi ve İslâm dünyasının lideri durumuna gelmekte olmasının Memlûkları rahatsız etmesi.

7)      Memlukların Türk hacılarından vergi almaları

Savaş: Osmanlı Devleti ile Memluklar arasında 8 yıl süren savaş yaşandı (1485–1491). Çukurova ve Toroslar’da yapılan savaşta kesin bir sonuca ulaşılamadı. Her iki taraf için de büyük kayıplara neden olan bu savaşlar, Tunus beyinin aracılığı ile sona erdi.

Sonucu: Yapılan antlaşma ile Osmanlılar, bu savaşlarda ele geçirmiş oldukları Çukurova yöresini (Adana ve Tarsus’u) Mekke ve Medine evkafına ait olması nedeniyle Memlûklara bıraktılar.

5. OSMANLI-İRAN İLİŞKİLERİ VE ŞAH KULU İSYANI  (1511)

AÇIKLAMA: Akkoyunlu Devleti’nin yıkılmasından sonra, İran, Azerbaycan ve Doğu Anadolu’da Tebriz başkent olmak üzere bir Türk devleti olan Safevî Devleti kurulmuştu (1502). Bu devletin kurucusu Şah İsmail’dir. Büyük dedesi Erdebil Şeyhi Safiyüddin’den dolayı, kurduğu devlete Safevî adı verildi.

Şah Kulu İsyanı’nın Nedenleri

1)             Şah İsmail’in Anadolu’yu ele geçirmek istemesi

2)             Safevi Devleti Anadolu’da çıkardığı Şii İsyanları ile Osmanlı Devletini zayıflatmak istemiştir.

3)             Şah İsmail’in Anadolu’daki nüfuzunu artırmak için Şiiliği yayma politikası gütmesi

4)             Şah İsmail’in II. Beyazıt’ın yönetimdeki esnek tutumundan yararlanmak istemesi

Şah kulu İsyanı (1511): Şah İsmail taraftarlarının çalışmaları sonucunda Anadolu’da isyanlar çıkmıştır. Bu isyanların en önemlisi Şah kulu İsyanı idi (1511). Anadolu’da Şah İsmail’in propagandasını yapan Şah kulu, büyük bir isyan çıkardı (1511). Antalya, Elmalı, Burdur ve Keçiborlu isyancıların eline geçti.

Sonuçları:

1)      Osmanlı kuvvetleri, ayaklanmayı güçlükle bastırabildi. Bu durum Safevilerin Anadolu’daki etkinliğini göstermektedir.

2)      Şah kulu öldürüldü ve isyancılar dağıldılar. Ayaklanmalara katılanlar Ege denizindeki Modon ve Koron adalarına sürüldü (1511).

3)      İsyanların yoğunlaşması üzerine Trabzon Sancakbeyi olan Şehzade Selim merkezden habersiz harekete geçerek bir kısım İran toprağını ele geçirmiş, ancak II. Bayezid bu toprakları geri iade etmiştir.

4)      II. Bayezıt nüfuzunu kaybetti ve siyasi otoritesi sarsıldı.

5)      Şehzade Selim, bu olay üzerine babasına karşı isyan etti.

6)      II. Beyazıt’ın oğulları arasında taht mücadelesi başladı. Taht kavgalarını önleyemeyen II. Beyazıt tahtı oğlu Yavuz Sultan Selim’e bıraktı. Dimetoka’ya giderken yolda öldü (1512).

6. OSMANLI VENEDİK İLİŞKİLERİ ( 1499 -1502 )

Sebepleri

1)        Ege denizinde Osmanlı Devleti’nin Ege Denizindeki varlığı Venedik’in ticari faaliyetlerini olumsuz etkilemesi

2)        Venedik’in Girit ve Kıbrıs adalarıyla Modon, Koron ve Navarin’e hâkim olmasının Osmanlı çıkarlarına ters düşmesi

3)        İtalya’daki devletlerin Osmanlı’yı savaşa teşvik etmesi.

4)        Venedik’in Osmanlı aleyhine çalışmalara devam ediyorlar, Mora halkını kışkırtıyorlardı.

Savaş: Böylece Osmanlı Venedik savaşları yeniden başladı. Karadan ve denizden kuşatılan İnebahtı (Lepanto) (1499)  ardından Modon, Koron ve Navarin kaleleri ele geçirildi (1500).

Sonuçları

1)      Mora’nın fethi tamamlandı (Venedik’in Mora yarımadasındaki egemenliği sona erdi.)

2)      İnebahtı’nın alınması ile Osmanlı donanması Adriyatik Denizi’nde önemli bir üs elde etti.

3)      Bu fetihler sonucu Mora’dan çıkarılan Venedikliler, 1501 yılında Akdeniz’deki Türk adalarına ve Midilli’ye saldırdılar. Ancak, Saruhan Valisi Şehzade Korkut’un müdahalesi üzerine başarılı olamadılar.

4)      Sultan İkinci Bayezid 31 Mayıs 1499’da da Yunan seferine çıktı. Ayamavra ve Kefolanya geri alındı.

5)      Bunun üzerine Osmanlılarla başa çıkamayacağı­nın anlayan Venedikliler, barış istemek zorunda kaldılar. Alınan liman ve kaleler, Türklerde kalmak şartı ile 1502’de Venedik ile barış yapıldı.

7. ENDÜLÜS’E YARDIM

1469 yılında Aragon Kralı Ferdinand ve Kastilya Kraliçesi İzabella’nın evlenmesi ile İspanya, gücünü birleştirdi ve buradaki son Müslüman devlet olan Gırnata’yı ele geçirdi (1492). Bu tarihten sonra Müslümanlardan din değiştirmeleri veya ülkeyi terk etmeleri istendi. Buna uymayanlar engizisyon mahkemelerinde cezalandırılmaya başlandı. Müslümanların ve Yahudilerin katliama uğradıkları bu dönemde, Endülüs Müslümanları Osmanlılardan yardım istediler. II. Beyazıt, 1505 yılında, Kemal Reis kumandasındaki donanmayı, Endülüs (İspanya) Müslümanlarına yardıma gönderdi. Buradaki Müslümanlar, Türk donanması tarafından Kuzey Afrika kıyılarına taşındılar. Müslümanlarla birlikte aynı kaderi paylaşan Yahudiler de din ayrımı gözetilmeksizin kurtarıldılar. Bunlardan bir kısmı Osmanlı topraklarına(İstanbul ve Selanik)  yerleştirilmişlerdir ki Türkiye’deki Musevilerin büyük bir bölümünün ataları bunlardır. Bu dönemde Türk denizcileri, Kuzey Afrika kıyılarında bazı üsler elde ettiler. Bu devlete Osmanlı donanmasının uzak denizlerde savaşacak kadar yeterli olamaması, Cem Sultan’ın Avrupa’da bulunmasından dolayı yeterli yardım yapılamamıştır.

8. II. BEYAZIT’IN PADİŞAHLIKTAN ÇEKİLMESİ

II.Beyazıt, son zamanlarında ülke yönetimini vezirlere bırakmıştı. Kendini dine ve tasavvuf fikirlere vermişti. II. Beyazıt ve devlet adamları şehzade Ahmet’i padişah yapmak isteyince, I. Selim Rumeli’de kuvvet hazırladı ve isyan etti. Yenilgiye uğradı.

Bu durum bir şehzadenin padişahlık için ilk isyanıdır.

Yeniçerilerin desteğini almış olan I. Selim isyanını sürdürdü. Bunun üzerine II. Beyazıt padişahlığı oğlu I. Selim’e bıraktı.

Bu olay Yeniçerilerin bir şehzadenin tahta geçmesinde doğrudan rol oynadıkları ilk gelişmedir.

9. II. BEYAZIT’IN KİŞİLİĞİ VE DÖNEMİN DİĞER ÖZELLİKLERİ

1- Sultan İkinci Bayezid, dinine çok bağlı olduğu için kendisine Bayezid-i Veli denildi.

2- Sultan İkinci Bayezid, şairleri saraya toplar, onlarla sohbet ederdi.

3- Çok merhametli bir padişah olan Sultan İkinci Bayezid, sık sık fakirlere sadaka dağıtırdı.

4- Bilim adamlarını korudu.

5- Neşri ve İdris-i Bitlisi Osmanlı tarihini yazdı.

6- Malların kontrolü ve standardı ilk kez bazı esaslara bağlandı.