XIV. YÜZYIL BAŞLARINDA YAKIN DOĞU VE AVRUPA
Balkanlar ve Avrupa: XIV. yüzyıl başlarında Avrupa devletleri, henüz siyasi birliklerini gerçekleştirememişlerdi. Özellikle Batı Avrupa’da derebeylik (feodalite) rejimi hüküm sürmekteydi. Bizans İmparatorluğu, Marmara kıyılarındaki bazı şehirler, Kocaeli Yarımadası, Trakya, Makedonya ve Ege Adalarının bir kısmı dışında diğer topraklarını kaybetmişti. Anadolu’da Türkiye Selçuklu Devleti ve beyliklerle, Balkanlarda da Sırplar ve Bulgarlarla mücadele hâlindeydi. Bulgar Devleti, sınırlarını Bizans yönünde genişleterek özellikle Karadeniz kıyısındaki Bizans şehirlerini ele geçirdi. Sırbistan da sınırlarını Bizans aleyhine genişletti. Ortodoks ve Katolik kiliseleri arasında mücadele yaşanıyor, Katolik Macarlar, Balkanları ele geçirerek Ortodoks Balkan devletlerini mezhep değiştirmeye zorluyordu. Bu da bölgede siyasi ve dinî çatışmalara neden oluyordu. İngiltere ve Fransa, Avrupa’nın önemli devletlerindendi.
Altın Orda Devleti (1227 -1502): Cengiz Han’ın torunu Batu Han tarafından Hazar Denizi ile Karadeniz’in kuzeyinde kuruldu. Güçlü olduğu dönemde Moskova ve Kiev Knezliklerinin Karadeniz’e inmelerine engel oldu. XIV. yüzyıl sonlarında Timur’un düzenlediği seferler sonunda ağır yenilgiler aldı ve parçalandı. 1502’de yıkılmaları üzerine, Moskova Knezliği güçlenerek Rus Çarlığı hâline geldi.
Türkiye Selçuklu Devleti (1077 – 1308) ve Beylikler: Süleyman Şah’ın kurduğu bu devlet, 1243’te Kösedağ Savaşı sonrasında İlhanlılara bağımlı hâle gelerek siyasi ve askerî gücünü tamamen kaybetti. Bu dönemde İlhanlıların egemenliğini kabul etmek istemeyen Türkmen beyleri çoğunlukla Anadolu’nun batı bölgelerinde beylikler kurdular. Böylece Anadolu’da Türkiye Selçuklu Beylikleri Dönemi başladı ve Anadolu Türk siyasi birliği bozuldu. Beylikler arasında Türkiye Selçuklu Devleti’nin yerini alabilme mücadelesi başladı. İlhanlı Devleti egemenliğinde yaşayan Türkiye Selçuklu Devleti, 1308’de Sultan II. Mesut’un ölümüyle sona erdi.
Memluk Devleti (1250 -1517): Aybek tarafından Mısır’da kurulan Memlukler; Hicaz, Filistin, Lübnan, Suriye ve Güney Anadolu’ya kadar genişleyerek XIV. yüzyılın en güçlü devletlerinden biri oldular. Abbasi halifesinin Mısır’da bulunması, Memluklere, İslam dünyasında dinî üstünlük sağlıyordu. Baharat Yolu’nun Memluk topraklarından geçmesi de ekonomilerine büyük yarar sağlıyordu.
İlhanlı Devleti (1256 – 1335): Cengiz Han’ın torunu Hülâgû tarafından İran’da kurulan İlhanlı Devleti; Irak, Kafkasya ve Anadolu’ya egemen oldu. 1258 yılında Bağdat’ı işgal ederek Abbasi hâkimiyetine son verdiler. 1335’te de yıkıldılar.
