ASYA’DA YENİDEN YAPILANMA

1. TÜRK CUMHURİYETLERİ BAĞIMSIZ OLUYOR

Gorbaçov’un açıklık ve yeniden yapılanma politikaları Türklerin bağımsızlıklarını kazanmaları için iyi bir fırsat oldu. SSCB’nin dağılmasıyla Türkler bağımsızlıklarını ilan ettiler. Orta Asya ve Kafkaslarda ortaya çıkan bağımsız ve özerk devletlerin bir bölümü, kökenleri, dilleri ve dinleri bakımından Türkiye ile yakın bağlara sahipti. Bu nedenle bu ülkelerle Türkiye’nin ilişkileri kaçınılmaz görülmektedir. Bu ilişkiler sadece tarihsel bağlardan kaynaklanmamakta aynı zamanda Türkiye’nin ekonomik yararları ve güvenliği açısından da gereklidir.

ALMA ATA ZİRVESİ (21 ARALIK 1991)

Kazakistan’ın o zamanki Başkenti Alma Ata’da Rusya, Ukrayna, Beyaz Rusya, Kazakistan, Türkmenistan, Özbekistan, Azerbaycan, Tacikistan, Ermenistan ve Moldovya’nın katılımıyla toplanan zirvedir. Gürcistan ise Zirveye gözlemci olarak katılmıştır.

Alma Ata Zirvesi ile Sovyetler Birliği’ni oluşturan 15 Cumhuriyet 21 Aralık 1991’de Sovyetler Birliği’ne fiilen son vermiş oldu.Bunlardan 11 Cumhuriyet,her cumhuriyetin bağımsızlığı ve eşitliği ilkesi ile saklı kalmak kaydıyla, aralarında yeni bir yapılanma yoluna gittiler.

A) AZERBAYCAN

Azeriler, 1918’de Kafkasya Kurultayı’nı topladı ve 28 Mayıs 1918’de Azerbaycan Devleti’ni kurdular, 1920’de de Sovyet Cumhuriyetler Birliğine katıldılar. 30 Eylül 1991’de Sovyetlerin çöküşüyle bağımsızlık ilan edildi. Başkenti Bakü’dür.

DAĞLIK KARABAĞ SORUNU

Sovyetler Birliği Karabağı, Azerbaycan sınırları içinde özerk bir bölge haline getirmişti. Zamanla Karabağ’da Ermeni nüfusu hızla arttı. Bu nedenle Ermenistan, Sovyetlerin dağılması sürecinde Karabağ’ın kendisine bağlanmasını istedi. Azerilerin bu duruma karşı çıkmaları sonucu Karabağ’da Ermeni – Azeri çatışmaları savaşa dönüştü. Karabağ bugün Ermeni işgali altındadır ve BM’nin Ermenistan’a Karabağ’daki işgali sona erdirerek çekilmesi yönündeki çabalarına rağmen işgal halen devam etmektedir.

B) KAZAKİSTAN

Orta Asya Türk Devletlerinin en büyüğüdür. 1991’de bağımsızlığını kazanan Kazakistan, başkanlık sistemi ile yönetilen üniter bir devlettir ve başkenti Astana’dır. Bağımsız Devletler Topluluğunun kurulmasında öncülük eden Kazakistan, demir, bakır, tunç, bor, petrol ve doğalgaz yönünden zengindir ve ülkede gelişmiş bir maden sanayisi vardır.

C) TÜRKMENİSTAN

Türkmenistan, anayasal bir cumhuriyettir, Başkenti Aşkabat’tır. Bugün gelişen ekonomisi ve genç nüfusuyla Orta Asya’nın güçlü ülkelerinden biridir.

D) KIRGIZİSTAN

Başkenti Bişkek’tir. Anayasal bir cumhuriyettir. 21 Aralık 1991’de diğer dört Orta Asya Cumhuriyeti ile birlikte BDT’na katıldı. 1992’de BM’ye kabul edildi, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatına alındı.

E) ÖZBEKİSTAN

Başkenti Taşkent’tir. Bağımsızlığını kazandıktan sonra gelişmiş ülkelerle ekonomik ilişkilerini geliştirerek zengin yer altı kaynaklarını satma olanağı buldu. Çok eskiye dayanan köklü devlet geleneği sayesinde bağımsızlığını kazandıktan kısa bir süre sonra Osta Asya’nın güçlü devleti haline geldi.