Silahsızlanma Çabaları

SİLAHSIZLANMA ÇABALARI

1960’lardan itibaren silahsızlanma ve bazı silahların sınırlandırılması konusunda atılan adımların, yumuşama kararının oluşumunda önemli bir etkisi olmakla birlikte, alınan sonuçlar gösterilen faaliyetin genişliği ile orantılı olmadı. Şu anlamda ki, silahlanma için yapılan harcamalar, azalmak veya en azından sabit kalmak şöyle dursun, her yıl devamlı bir artış gösterdi. Blok lideri devletler, füze yapımında çok ileri gittiler, bu durum bir uzay yarışı şeklini aldı. İki taraf da bir savaş durumunda karşı tarafın füze rampalarını ve topraklarını hasara uğratabilecek güce ulaştı.

5 Ağustos 1963’te ABD, Sovyet Rusya ve İngiltere arasında, yeraltı denemeleri hariç, atmosferde, uzayda ve sualtında yapılan denemelerin durdurulmasına ait bir anlaşma imzalandı. Bu anlaşmayı, 27 Ocak 1967’de yine aynı devletlerin arasında imzalanan “Dış Uzay Antlaşması” takip etti. Bu anlaşma ile uzayın barışçı amaçlarla araştırılması ve kullanılması amacı ile, Ay da dahil uzaydaki gezegenlerde nükleer ve kitlesel silahların kullanılması ve depolanması yasaklanıyor, uzay, insanlığın ortak malı olarak kabul ediliyordu.

1 Temmuz 1968’de Amerika, Sovyet Rusya ve İngiltere arasında “Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Anlaşması” imzalandı.

11 Şubat 1971’de deniz dibinde, Okyanus tabanında nükleer silahlarla deneylerin yapılmasını yasaklayan anlaşma yapıldı.

10 Nisan 1972’de Biyolojik ve Toksik silahların geliştirilmesini, üretimini ve depolanmasını yasaklayan ve mevcutların da yok edilmesini öngören anlaşma imzalandı.

3 Temmuz 1974’de Amerika ile Sovyet Rusya arasında, yeraltında nükleer silah denemesi yapılmasını yasaklayan bir anlaşma imzalandı.

Bu anlaşmaların ardından Sovyetler Birliği ve Amerika, SALT-1 Anlaşması‘nı imzalayarak nükleer silahlanma veya nükleer silahların sınırlandırılması yolunda önemli bir adım attılar.

 

SALT- I Anlaşması (Stratejik Silahların Sınırlandırılması Görüşmeleri):

26 Mayıs 1972’de Moskova’da Amerika Başkanı Richard Nixon ile Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri Leonid Brejhnev arasında imzalandı. Savunma füzelerinin sınırlandırılmasında kesin anlaşmaya varıldı, saldırgan füzeler konusunda geçici bir anlaşma yapıldı. Bu anlaşma, Amerika ve Sovyetler Birliği arasında dönüm noktası oldu.

 

SALT-II Antlaşması:

SALT-1’in yarattığı bu uygun ve olumlu ortam içinde Amerika ve Sovyet Rusya, saldırgan stratejik silahların da sınırlandırılması için  21 Kasım 1972’de Cenevre’de görüşmelere başladılar. Ancak bu görüşmeler kolay geçmedi. İki ülke arasında silahlarla ilgili eşitliğin sağlanması istense de bu çok zor ve karmaşık bir konuydu. Ayrıca kıtalararası füzelerin kullanılmasında her iki tarafda üstünlüğü diğerine kaptırmak istemediği için görüşmeler uzun sürdü.

SALT-II Antlaşması 18 Haziran 1979’da Viyana’da Amerikan Başkanı Jimmy Carter ile Sovyet lideri Brejhnev arasında imzalandı. Bu anlaşmaların önemi, stratejik ve uzun menzilli nükleer silahların sınırlandırılmasıydı ancak bu anlaşmalar yürürlüğe girmedi. Amerikan kamuoyu, üstünlüğün Sovyetlere, kaptırıldığı gerekçesiyle anlaşmalara tepki gösterdi. Bu arada Sovyetlerin Afganistan’ı işgal etmesi üzerine Amerika, anlaşmaları onaylamaktan vazgeçti.

 

U – 2 Olayı

U – 2 olayının kaynağında, Amerika ile Sovyetler arasındaki stratejik mücadele yatmaktadır. Sovyetler 1957 Ekiminde uzaya ilk uyduyu atmışlardı. Uydunun uzaya gönderilmesi uzay tekniği bakımından önemli olmakla birlikte, olayın askeri ve stratejik açıdan önemi, bu uyduyu uzaya taşıyan füzenin yapılabilmiş ve böyle uzun menzilli bir taşıyıcının gerçekleştirilmiş olmasıydı.

Sovyetlerin böyle bir taşıyıcıya sahip olmasıyla, Amerika’nın havalardaki stratejik üstünlüğü sona eriyor ve bu üstünlük Sovyetlere geçiyordu.

Bu durumu önlemek ve Sovyetlerin askeri faaliyetlerini yakından takip etmek ve gözlemek yani istihbarat yapmak isteyen Amerika U-2 adı verilen bir uçak imal etti ve bu uçağı Sovyet toprakları üzerinde casus uçuşlarında kullandı. Ancak bunlardan biri 1960’ta düşürüldü ve Sovyetler böylelikle Amerika’nın casus uçakları olayını açığa çıkardı.