Soğuk Savaş Dönemi

II. Dünya Savaşı, tarihin gördüğü en yıkıcı savaşlardan biri oldu. Altı yıllık bu ızdıraplı dönemden sonra, dünyanın ve insanlığın barışa hemen kavuşabilmesi mümkün olmadı.

II.Dünya Savaşı’ndan sonra başlayıp Sovyetler Birliği’nin dağılmasına kadar geçen döneme Soğuk Savaş dönemi denir. Diğer bir deyişle II. Dünya Savaşı sonrasında Amerika Birleşik Devletleri ve Sovyetler Birliği arasında sürdürülen sürekli gerginlik ve sınırlı çatışma biçiminin tanımıydı bu. “Soğuk Savaş” deyimi ilk kez 1947 yılında ABD’li Bernard Baruch (maliyeci – başkanlık danışmanı) tarafından kullanıldı.

I. Dünya Savaşı’ndan sonraki dünya XIX. Yüzyılın dünyasından, 1945’ten sonraki dünya da 1918’in dünyasından çok farklı oldu. Bu farklılıkları ve yeni dünyayı şekillendiren temel etkenleri şu noktalarda toplamak mümkündür.

1. II. Dünya Savaşı’ndan sonra ortaya çıkan ve bugüne kadar devam eden uluslararası politikanın yapısı çok değişti, savaştan sonra dünya politikasına iki yeni kuvvet, süper devlet adı verilen, Birleşik Amerika ile Sovyet Rusya hakim oldu. Dikkat edilirse, bu iki kuvvetin her ikisi de daha önce dünya politikasında önemli roller oynamış değildir. Birleşik Amerika, savaştan sonra Monroe Doktrini’ni terkederek bir “dünya devleti” olmuş ve uluslar arası politikada birinci plana geçmiştir.

1917 Bolşevik İhtilali’nden II. Dünya Savaşı’nın çıkışına kadar çekingen bir politika izleyen ve büyük devletler topluluğunun dışında kalan Sovyet Rusya da, 1945’ten itibaren takip ettiği aktif, yayılmacı ve emperyalist politikasının dışında, gerçekleştirdiği teknolojik gelişme ile  uluslararası politikanın birinci planına geçmiştir.

2. Sovyet Rusya’nın sivrilmesinin bir önemli sonucu da, ilk defa olarak uluslararası ilişkilere doktrin ve ideoloji unsurunun girmesidir. Sovyet sistemi, komünizmi bütün dünyada egemen kılmak isteyen bir doktrine dayandığından, savaştan sonraki Sovyet dış politikası, tamamen bu hedefe yönelmiş ve bu yönetim, uluslararası politikada doktrin ve ideoloji unsurunun öne çıkmasına neden olmuştur.

Komünist düzenin karşısında olan ülkeler, Sovyet Rusya’nın komünizmi bütün dünyaya yayma çabalarına karşı koyunca, uluslararası mücadelenin konusu, farklı dünya görüşlerinin çatışması ve hürriyet düzeni ile totaliter komünist düzenin mücadelesi haline geldi. Uluslararası ilişkiler tarihinde böyle bir durum ilk defa ortaya çıktı.

3. Günümüz dünyasının en önemli gelişmelerinden biri de bazı yerler haricinde Asya ve Afrika’daki sömürgelerin hepsinin bugün  bağımsız olmasıdır. 1956’da Afrika’da bağımsız devlet sayısı 6 iken, bugünkü devlet sayısı 50’yi aşmıştır. Sömürgelerin bağımsızlıklarını kazanmaları, uluslararası politikaya “Üçüncü Blok, Üçüncü Dünya ve Bağlantısızlar Bloku” denilen yeni bir hükümetin girmesi sonucunu doğurdu.

4. II. Dünya Savaşı sonrasında uluslararası politikada “alan genişlemesi” oldu 1945’e gelinceye kadar uluslararası ilişkilerin yoğunlaştığı alan Avrupayken bugün artık böyle değildir. Çin Halk Cumhuriyeti ve Hindistan gibi geniş ülkeli ve kalabalık nüfuslu iki ülkenin ortaya çıkışı ve Japonya’nın Asya’da büyük bir ekonomik güç olarak tekrar sivrilmesiyle Asya, önemli bir uluslararası politika alanı haline geldi. Üçüncü Dünya ülkelerine, Asya – Afrika – Latin Amerika  grubu denildiği unutulmamalıdır.

5. Uluslararası ilişkilerin genişletilmesi, sadece dünya yüzeyinde sürmedi ve günümüzde bu ilişkiler uzaya ulaştı. Bir zamanlar nasıl sömürge sahibi olmak, büyük devlet olmanın koşulu gibi algılandıysa, şimdi de uzayın derinliklerine el atabilmek, büyük kuvvet olmanın koşulu gibi görünmektedir.

6. II. Dünya Savaşı’ndan sonra ekonomik sorunların önemi arttı. Denebilir ki tarihin hiçbir döneminde ekonomik sorunlar, uluslararası ilişkilerde bu süreçteki kadar ağırlık kazanmadı. Bugün bütün dünya ülkeleri, siyasal kuvvet dengesi, güvenlik ve barış gibi sorunlardan daha fazla ekonomik sorunlarla uğraşmak zorundadır.