XIX. Yüzyıl Ve XX. Yüzyıl Başlarında Islahat Hareketleri

XIX. YÜZYIL VE XX. YÜZYIL BAŞLARINDA ISLAHAT HAREKETLERİ

Özellikleri :

1)  Sosyal yapıyı da ilgilendiren yeniliklerdir.

2)  Batılılaşma ve çağdaşlaşma özelliği taşımaktadır.

3)  Aksayan kurumları düzeltmek yerine, yenisini kurmak yoluna gidildi.

4)  Rejime yönelik düzenlemeler de yapıldı.

5)  Yeniliklerin birleştiği ortak nokta, devletin kurtarılmasıydı.

II. MAHMUT’UN ISLAHATLARI VE BU ISLAHATLARIN MEYDANA GETİRDİĞİ DEĞİŞİMLER (1807 – 1839)

Sened-i İttifak

Sadrazam Alemdar Mustafa Paşa’nın girişimiyle ayanlarla (derebey) padişah arasında imzalandı.

Sened-i İttifak’a göre;

Ayanlar, devlete ve devletçe yapılacak ıslahatlara bağlı kalacak, devlet de ayanların varlığını tanıyacaktı.

Not: Bu belge ile, yönetenle yönetilen karşılıklı anlaşmış oluyor, yönetenin bazı hakları sınırlanıyordu.

Sekban-ı Cedit:

Alemdar, kaldırılan Nizam-ı Cedit’in yerine Sekban-ı Cedit’i kurdu. Çıkarları zedelenenler, Alemdar’ın ve adamlarının keyfi davranışlarından hoşnut olmayanlar ayaklandı.İsyan sırasında çevresi sarılan Alemdar, kendisiyle birlikte birçok isyancıyı da  ölüme götürdü (1808). Bu olay sonucunda  Sekban-ı Cedit  kaldırıldı.

II. MAHMUT DÖNEMİ YENİLİKLERİ                                                                                                     a)  Askeri Alanda:

Kaldırılan Sekban-ı Cedit’in yerine Eşkinci Ocağı kuruldu. Bu denemenin de başarılı olamayacağı anlaşılınca, halk ve diğer askerlerin yardımıyla Yeniçeri Ocağı kaldırıldı (Vaka-i Hayriye) (1826). Yenilikler için engel oluşturan önemli bir odak noktası yok edilmiş oldu. Yerine, Asakir-i Mansure-i Muhammediye kuruldu. İllerde de redif birlikleri oluşturuldu.                                                                         b)  Yönetim alanında:

1) Divan örgütü kaldırılarak Bakanlık (Nazırlık) sistemine geçildi.

2) Müsadere usulü (Ölen ve görevden alınan memurların mallarına el koyma) kaldırıldı.

3) Islahatları yürütmek üzere komisyonlar oluşturuldu.

4) İllere merkezden valiler atandı.  Ayanlara karşı devlet otoritesi sağlandı.

5) Halk arasında din ve mezhep ayrımı yapılmayacağı açıklandı.

6)  Osmanlı tarihinde ilk kez askeri amaçlı nüfus sayımı yapıldı.(Sadece erkekleri kapsadı)

7)  Posta, Polis ve Karantina örgütü kuruldu.

8)  Pasaport uygulaması başlatıldı.

9)  Memurlar için kıyafet, rütbe ve nişan düzenlemesi yapıldı.

10) Padişahın portresi devlet dairelerine asıldı.

c)  Kültür ve Eğitim Alanında:

1) İlköğretim İstanbul’da zorunlu oldu.

2) Enderun kaldırıldı. Rüştiye, Mekteb-i Ulum-u Edebiye, Mekteb-i Maarif-i Adli, Harbiye, Tıbbiye, Mızıka-i Hümayun açıldı.

3) İlk kez Avrupa’ya öğrenci gönderildi.

4) İlk  resmi  gazete olan Takvim-i Vakayi çıkarıldı.

d)  Ekonomik Alanda:

1) Memur giyimi için yerli kumaş uygulaması getirildi.

2) Çuha fabrikası yapımına başlandı.

3) Yol yapımına önem verildi.

4) Ticari işlemlerin kolaylaştırılmasına çalışıldı, gümrük kolaylıkları sağlandı.

5) Tımar sistemi kaldırıldı.