DURAKLAMA DÖNEMİ’NDE ISLAHAT UYGULAMALARI

Bu yüzyılda Osmanlı yöneticileri devlet yönetimindeki ve ülkedeki bazı olumsuzlukların farkına varmış ancak İslam kültürünün üstünlüğüne inandıklarından Avrupa’daki gelişmeleri küçümsemiş ve örnek almamışlardır.

XVII. yüzyıl’daki ıslahatçılar;

a.  Kuyucu Murat Paşa:

  Celali ayaklamalarının yoğun olduğu, I. Ahmet zamanında başvezir olan Kuyucu Murat Paşa, ayaklanmaları bastırmak için askeri eylemlerde bulunmuş asileri yok etmeye çalışmıştır.

  Şiddet ve baskı uygulayarak devlet otoritesini sağlamaya çalışmıştır.

b.  II. Osman (Genç):

  İçki içilmesini yasakladı. Uymayanlar cezalandırıldı.

  Devletin harcamalarım kontrol altına aldı.

  Ulemayı düzene soktu. Şeyhülislamın yetkilerini azalttı.

  İşlevini yitirdiğine inandığı Yeniçeri Ocağı’nı kaldırmak istedi.

  Saray dışı evlilik yaparak sarayı halka açma girişimini başlattı.

Yeniçeriler, Ulema sınıfıyla işbirliği yaparak yeniliklerden yana olan bu genç padişahı hunharca öldürdüler.

c.  IV. Murat:

12 yaşında tahta çıktığında, devlet idaresi annesi Kösem Sultan ve saray ağalarının elindeydi. Ülkede can ve mal güvenliği kalmamıştı. Bir süre sonra devlet yönetimini eline aldı.

Yeniliklerinden başlıcaları:

  Kapıkulu askerlerinin önderlerini ortadan kaldırdı.

  Şarap ve tütünü yasakladı. Meyhaneleri kapattı.

  Kıyafet değiştirerek yaptığı gezilerle bizzat kontrolü sağladı.

  Anadolu isyanlarını zor kullanarak bastırdı.

  Duraklamanın asıl sebeplerini bulmak için Koçi Beyden rapor istedi. Beklenmedik ölümü üzerine uygulamaları yarım kaldı.

d.  Tarhunca Ahmet Paşa:

IV. Mehmet tarafından sadrazamlığa getirildi. Osmanlı’nın ilk bütçesini hazırladı. Gereksiz masrafları kıstı. Bu değerli yönetici, çıkar çevrelerinin padişahı etkilemesi sonucu idam edildi.

 e.  Köprülü Mehmet Paşa:

Köprülüler, 1656 – 1702 yılları arasında Osmanlı Devleti’nde sadrazamlık makamını elinde tutan ve çeşitli yenilik ve fetih hareketlerini başaran vezir ailesidir.

Köprülü Mehmet Paşa, Osmanlı Devleti’nin birçok sorun yaşadığı devirde, kendisine teklif edilen görevi, şartlar ileri sürerek kabul etmiştir.

Şartlar:

  Saray devlet işlerine karışmayacak

  Devlet işleyişine ilişkin kararlarını saray kabul edecek

  Kendisi hakkında karar alınmadan önce, fikri alınacaktı.

Yaptıkları:

  Ulema’ya çeki düzen verdi.

  Görevini aksatan devlet adamlarını cezalandırdı.

  Sert önlemler alarak İstanbul ve Anadolu’da güvenliği sağladı.

f. Köprülü Fazıl Ahmet Paşa:

Köprülü Mehmet Paşa’nın oğludur. Babasının vasiyeti üzerine sadrazam oldu.

Faaliyetleri:

  Islahat hareketlerini devam ettirdi. Maliyeye önem verdi. Bütçe açıklarını kapattı.

  Askerliğe önem verdi. Özellikle topçu sınıfını güçlendirdi.

  Avusturya Seferi’ne çıkarak Uyvar Kalesi’ni aldı.

  Girit’i (1669) alarak Osmanlı – Venedik Savaşları’na son verdi.

DURAKLAMA DÖNEMİ’NDEKİ ISLAHAT HAREKETLERİ

  Islahat hareketleri devlet ve toplum yapısı incelenerek yapılmadı ve bu nedenle köklü ve kalıcı olmadı.

  Alınan önlemler bunları düşünüp uygulayanların ölümleri üzerine ortadan kaldırıldı ve eskiye dönüldü.

  Batıdaki bilim ve teknikteki gelişmelerin izlenmemesi en büyük eksiklikti.

  Yapılan ıslahatlar baskı ve şiddete dayalı olduğundan, kişilere bağlı kalındığı için kalıcı olmadı.

  Bu dönemde yapılan tüm ıslahatlarda, Yükselme Dönemi’ndeki otorite ve güven sağlanılmaya çalışılmış ancak bunlar yapılırken batıdaki yenilik ve gelişmelere yer verilmemiştir. Bu nedenle de yapılan ıslahatlar kalıcı olmamış, yapanların hayatlarıyla sınırlı kalmış ve köklü çözümler getirmemiştir.