Sokullu Mehmet Paşa Dönemi

SOKULLU MEHMET PAŞA DÖNEMİ (1564 – 1579)

Devşirme kökenli olan ve Enderun’da yetişen Sokullu Mehmet Paşa üç Osmanlı padişahına Kanuni, II. Selim (1566 – 1574), III. Murat’a (1574 – 1595) sadrazamlık yapmıştır. Bu döneme padişahlardan daha etkin olduğundan onun adı verilir.

SOKULLU DÖNEMİ OLAYLARI

Sakız Adası’nın alınması: 1568’te Cenevizlilerden alındı.

Yemen’in Tamamen Fethedilmesi: Birinci Hint Seferi sırasında alınan Yemen’de tam denetim kurulamadığından çıkan isyanların üzerine gidildi ve 1568’de kesin olarak Osmanlı topraklarına katıldı.

Endonezya Seferi: Hint Okyanusu’nda Portekizin kesin egemenlik kurma faaliyetleri karşısında Sumatra bölgesindeki Açe Sultanlığı Osmanlılardan yardım isteyince Sokullu, Açe Sultanlığı’na silah ve askeri yardım göndermiştir (1568-1569).

Kıbrıs’ın Fethi:

Anadolu, Suriye ve Mısır arasındaki deniz yolunun güvenliği ve Doğu Akdeniz’e tam egemen olmak için alınması gerekliydi.  Sokullu Mehmet Paşa,  Avrupa devletlerini aleyhimize birleştirebileceği düşün­cesiyle adanın fethine karşı olmasına karşın II. Selim adanın alınmasını istiyordu ve ada 1571’de alındı.

İnebahtı Deniz Savaşı (1571):

Kıbrıs’ın Osmanlıların eline geçmesi üzerine hazırlanan Haçlı donanması, İnebahtı’da Osmanlı donanmasını pusuya düşürmeyi başararak bozguna uğrattı ve  yaktı. (İlk yakılışıdır).

Tunus’un Fethi (1574):

İspanyolların elinden Sinan Paşa ve Kılıç Ali Paşa tarafından alındı.

Fas’ın Himaye Altına Alınması: Akdeniz’den Atlas Okyanusu’na çıkış kapısı olan Cebelitarık Boğazı’nı denetleyen konumu ve Cezayir’in güvenliği açısından önemi olan Fas Sultanlığında saltanat kavgaları vardı. Bu durumdan yararlanmak isteyen Portekiz de burayı almaya çalışıyordu. Sokullu’nun görevlendirdiği Cezayir Beylerbeyi Ramazan Paşa, Portekizlileri Vadi-üs Seil Savaşı’nda yenilgiye uğratarak Fas’ı himaye altına aldı.

Fas’ın himaye altına alınması ile tüm Kuzey Afrika Osmanlı denetimine girmiştir.

Osmanlı – Lehistan İlişkileri: Lehistan, Rusya, Avusturya, Almanya ve Osmanlı Devleti arasındaki konumuyla önemliydi. Kanuni zamanında Almanya ve Rusya’ya karşı Lehistan’la bir dostluk kurulmuştu. 1572’de Lehistan kralı ölünce kendi adaylarını kral seçtirmek isteyen Rusya ve Avusturya harekete geçti. Lehistan üzerinde Osmanlı Almanya ve Rusya rekabetine yol açan bu gelişmeler II. Selim zamanında başladı ve III. Murat zamanında Osmanlı adayı Lehistan kralı seçildi. Erdel Bey’i Baturi’yi kral seçtiren Sokullu Mehmet Paşa bu ülkeyi Osmanlı himayesine aldı. Böylece Türk egemenliği Baltık kıyılarına ve İsveç sınırlarına ulaştı.

KANAL PROJELERİ

Don-Volga Kanal Projesi:

Don ve Volga Nehirlerini kanalla birleştirip Hazar Denizi’ne ulaşılması için hazırlandı.

Amaçları:

1.  İran savaşlarında yararlanmak için donanmayı Karadeniz’den Hazar’a gönderebilmek,

2.  Kazan ve Ejderhan Hanlıklarını ele geçirerek Türkistan’a kadar sınırları genişletmek,

3.  Rusların güneye inmesini önlemek,

4.  Orta Asya Türkleriyle ilişkiler (ekonomik-siyasi) kurmak,

5.  İpek Yolu’nu Osmanlı denetiminde yeniden canlandırmak.

Süveyş Kanal Projesi:

Kızıldeniz ile Akdeniz’i birleştirmek için hazırlandı.

Amaçları:

1.  Portekiz’in Hint Okyanusu’ndaki egemenliklerine son vermek,

2.  Hindistan’daki Müslümanlarla bağlantı kurmak,

3.  Doğu ticaret yolunu (Baharat Yolu) yeniden Osmanlı denetimindeki Akdeniz’e çekmekti.

Her iki kanal projesi uygulamaya geçirilememiştir.

Sokullu Mehmet Paşa’nın 1579’da öldürülmesi ile Yükselme Dönemi sona ermiştir.