XIV. VE XV. YÜZYILLARDA OSMANLI ASKERİ TEŞKİLAT YAPISININ TEMEL ÖZELLİKLERİ
ORDU VE DONANMA
Osmanlı Devleti’nde ordu, kara ve deniz kuvvetleri olarak ikiye ayrılırdı.
A) KARA ORDUSU:
Osmanlı Devleti’nde ilk düzenli yaya ve atlı (müsellem) birlikler, Orhan Bey zamanında kuruldu, l. Murat döneminde Pencik sistemiyle birlikte Kapıkulu ordusunun temeli atıldı.
Kara ordusu, XV. yüzyıla girildiğinde, Kapıkulu Ordusu, Eyalet Askerleri ve Yardımcı Kuvvetler olarak üç kısma ayrıldı.
1) KAPIKULU ASKERLERİ:
Devşirme yoluyla alınan çocukların, Acemi Ocağı’nda özel bir eğitimden geçirilmeleri sonucu meydana gelen ordudur. Görevleri karşılığı devletten üç ayda bir maaş (ulufe) alırlardı. Kapıkulu askerleri, piyade (yaya) ve süvari (atlı) olarak ikiye ayrılırdı.
Kapıkulu Piyadeleri: Acemi Ocağı, Yeniçeri Ocağı, Topçu Ocağı, Top Arabacıları Ocağı, Cebeci Ocağı, Lağımcı Ocağı ve Humbaracı Ocağı’ndan meydana gelirdi.
Acemi Ocağı: ilk olarak Gelibolu’da açıldı. Devşirme yoluyla toplanan Hıristiyan çocuklar, Türk ailelerinin yanına verilir, burada Türk ve İslam terbiyesi görürler, daha sonra Acemi Ocağı’na alınırlardı.
Yeniçeri Ocağı: Yeniçeriler, savaşta ordunun merkezinde bulunurlar ve padişahı korurlardı. Ocağın en büyük komutanı Yeniçeri Ağası idi. Yeniçeriler savaş olmadığı zaman Divan muhafızlığı yaparlar, İstanbul’da güvenliği sağlarlar, sınır boylarındaki kalelerde üç yıl koruyucu olarak kalırlardı.
Yeniçerilere ulufe denilen maaş verilirdi. Ayrıca padişah tahta çıktığında cülus bahşişi, ilk sefere çıktığında da sefer bahşişi verilirdi. Yeniçeriler, askerlikten başka bir işle uğraşmazlar ve emekli olmadan evlenemezlerdi.
Cebeci Ocağı: Yeniçerilerin silahlarının yapım, onarım ve korunmasıyla görevliydi.
Topçu Ocağı: Top dökmek ve topçuluğa gerekli malzemeleri hazırlamakla görevliydi.
Top Arabacıları Ocağı: Top arabalarını ve topları yapan bir ocaktı.
Humbaracı Ocağı: Havan denilen toplarla, humbara denilen gülleri atan bir ocaktı.
Lağımcı Ocağı: Kale kuşatmalarında, fitil döşeyerek surları yıkan teknik bir sınıftı.
Kapıkulu Süvarileri: l. Murat zamanında Sipahi ve Silahtar adıyla iki bölük olarak kurulmuştu. Daha sonra Sağ ve Sol Ulufeciler ile Sağ ve Sol Garipler adı verilen dört bölük daha kuruldu.
Sipahi ve Silahtarlar, savaş sırasında padişahın çadırını, Ulufeciler saltanat sancaklarını, Garipler ise ordunun ağırlıklarını ve hazineyi korurlardı.
2) EYALET ASKERLERİ:
Tımarlı Sipahilerden meydana gelirlerdi. Tımarlı Sipahiler sağ ve sol kanatları oluştururlar. Ordu merkezini, yanlardan gelecek saldırılara karşı korurlardı. Maaş yerine tımar alırlar, barış zamanı üretimle, asker (cebelü) yetiştirmekle, vergi toplamakla ve güvenliği sağlamakla uğraşırlardı.
3) YARDIMCI KUVVETLER:
Akıncılar, Deliler, Gönüllüler, Beşliler, Azaplar, Yayalar, Müsellemler ve Garipler Yardımcı Kuvvetleri oluştururlardı.
XVI. yüzyılın sonlarına kadar seferleri, genellikle padişahlar komuta ederlerdi. Osmanlı ordusunun geleneksel savaş düzeni hilal biçimindedir. Düşman ordusu çevirme hareketiyle çember içine alınır, yenilgiye uğratılırdı. Buna “Turan taktiği” adı verilirdi.
Osmanlı ordusunun silahları, ilk dönemlerde kılıç, topuz, gürz gibi hafif silahlardı. I.Kosova Savaşı’ndan itibaren top ve tüfek de kullanılmaya başlandı.
B) DENİZ KUVVETLERİ (DONANMA):
Osmanlılar ilk defa Karesi Beyliği’nin deniz kuvvetlerinden yararlanmışlar ve Rumeli’ye bunlarla geçmişlerdi. İlk tersane Yıldırım Bayezit zamanında Gelibolu’da kuruldu. İlk deniz savaşı Çelebi Mehmet zamanında Venedik’le yapıldı.
