ORTA ASYA TÜRK GÖÇLERİNİN SEBEPLERİ VE SONUÇLARI
Orta Asya ikliminin değişmesi Türklerin dünyanın çeşitli bölgelerine göç etmelerine neden olmuştur.
GÖÇLERİN NEDENLERİ
1. Kuraklık: En eski yurtta yağışlar yetersiz ve düzensizdi. Sık sık karşılaşılan kuraklık, sürdüler üzerinde olumsuz etkiler yapmaktaydı.
2. Şiddetli Kışlar: Bazı kışlar çok kar yağması hayvanların ot bulamayarak kırılmalarına ve kıtlığa neden olmaktaydı.
3. Hayvan Hastalıkları: Hayvanlar arasında çıkan bulaşıcı ve salgın hastalıklar da geniş ölçüde hayvan kırımına yol açar, koyun ve at sürülerini yok ederdi. Bu durum, başlıca geçim kaynağı hayvan yetiştiriciliği olan Türk toplumlarını çok zor durumlara düşürüyordu.
4. Kendi Aralarındaki Mücadeleler: Türk kavimleri arasında sık sık silahlı çatışmalar olurdu. Bu çatışmalar, siyasi hakimiyeti ele geçirmek, kuraklık yüzünden daha verimli topraklara sahip olmak veya birbirlerini itmek gibi sebeplerden çıkıyordu. Yenilen topluluklar düşmanlarından kurtulabilmek için, ya önlerindeki topluluklara saldırırlar veya uzak yerlere göç ederlerdi. Bu, Orta Asya tarihinde en eski zamanlardan son yüzyıllara kadar görülen bir olaydır. Orta Asya Türk Tarihi’nin başlıca özelliğini bu gibi olaylar meydana getirir.
Bunlar ilk büyük göçlerin nedenleridir. Daha sonraki dönemlerde devam eden Türk göçlerinde:
1. Nüfus artışı
2. Otlakların yetersizliği
3. Çin baskısı
4. Yeni ülkeler fethetmek ve yeni devletler kurmak ya da “dünyaya hakim olma” arzusu etkili olmuştur.
Göçler M.Ö. 4000’e kadar uzanmaktadır. Türkler atlı ve göçebe idiler. Sürülerini ve evlerini (çadırlarını) de beraber götürürlerdi. Bundan dolayı çok uzak yerlere kadar göç edebiliyorlardı. Orta Asya’da Türkler, üstün bir medeniyet kurmuşlardır. Tarıma ve hayvancılığı geliştirmiş, demir işçiliğinde ileri gitmişlerdir. Türklerin atı evcilleştirmeleri ve tekerlekli arabalar yapmaları uzak ülkelere kadar göç etmelerini kolaylaştırmıştır.
Yazılı belgelerin bulunmadığı dönemlerde yapılan göçler hakkında bilgilerimiz Arkeoloji buluntularına dayanmaktadır. Anayurttan yapılan Türk göçleri, çeşitli zaman aralıkları içinde, çok uzun süre devam etmiş, M.S. XI. yüzyıla kadar sürmüştür.
Yapılan göçler sonucu doğuya gidenler Çin’e, güney gidenler Hindistan’a varmışlardır.
Batıya yapılan göçler Hazar Denizi’nin kuzeyinden ve güneyinden iki kol halinde yapılmıştır. Güneyden gidenler İran, Anadolu, Mezopotamya, Mısır ve Kuzey Afrika, kuzeyden gidenler de Orta Avrupa ve Balkanlara, İskandinav ülkelerine kadar yayılmışlardır.
GÖÇLERİN SONUÇLARI
- Gittikleri yerlere kendi uygarlık anlayışlarını götürdüler. Kendilerinden geri olan insanları uygarlık bakımından etkilemiş ve gelişmelerine öncülük etmişlerdir.
- Özellikle Avrupa yerleşik kültür karşısında, bilhassa din konusunda benliklerini yitirmişlerdir.
- Sayıca az olmaları ve Anayurttan destek almamaları zaman içinde erimelerine yol açtı.
- Göçlerden sonra Anayurtta kalanlar Volga, Altaylar ve Baykal Gölü gibi akarsu kenarlarında yerleşerek bir takım devletler kurdular.
TÜRK TARİHİNE GİRİŞ
Türk Tarihi belirli bir ülkedeki Türklerin tarihi değil, Türk adıyla veya özel adlarla anılan ve ayrı hanedanların yönetiminde, gelenekleri, dili, dini aynı olan çeşitli Türk boylarının tarihidir.
Türkler, tarihi en eski dönemlerinden itibaren geniş bir alana yayılmışlardır. Doğuda Kingan Dağlarının Aral Gölüne, Sibirya’dan Çin ve Tibet’e kadar uzanan Orta Asya’da devletler kurmuşlardır.
Tarih boyunca Türklerin Orta Asya dışına taşıp göç ettikleri görülür. Anayurtlarının tarıma fazla elverişli olmaması, büyük kuraklık, nüfus artışı, hayvanları otlatacak meraların darlığı, boylar arasındaki mücadeleler ve Çin baskısı göçlerin başlıca nedenleridir. At sayesinde çok uzaklara gidebilmişler, değişik kültürlerle tanışmışlar ve yerleşik kavimler üzerinde egemenlik kurabilmişlerdir.
Anayurtta kalan Türkler varlıklarını yüzyıllarca sürdürmüşlerdir. Bu durum, Türk Tarihini bir bütün olarak incelememizi zorlaştırır. Bunun için Çin, Hint, Pers, Arap, Rus, Bizans, Germen vs. tarihlerini bilme zorunluluğu vardır.
ORTA ASYA’DA KURULAN TÜRK DEVLETLERİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ
- Türklerin göçebeliği nedeniyle İslam öncesi dönem Türk devletleri değişik ülkelerde (farlı coğrafyalarda) kurulmuştur.
- Türk Tarihini bütünüyle incelemek zordur. Çünkü Türkler hakimiyetine aldığı toplumlarla iç içe yaşamışlardır.
- Uygurlar dışında göçebe bir yaşam sürmüşlerdir.
- Tarım ve hayvancılıkla uğraşmışlar, ancak göçebe olmaları nedeniyle tarım ikinci planda kalmıştır.
- Türk devletlerinin fetih anlayışında ve yaptıkları savaşlarda sömürgeci bir anlayış hedeflenmemiştir.
- Devlet yönetimi askeri niteliklidir. Kurultay Meclisi’nin bulunması nedeniyle az da olsa demokratik özellikler görülür.
- Geleneklere göre ülke toprakları prensler arasında paylaşılmıştır. (Feodal Yönetim)
Bu durum, kardeşler arası taht mücadelelerine neden olmuş, bu nedenle kurulan Türk devletleri varlıklarını uzun süre koruyamamışlar ve tarih sahnesinden silinmişlerdir.
- Feodal bir yapı olmasına karşılık Ortaçağ Avrupası’nda olduğu gibi derebeylik anlayışı veya “asiller ve köleler” gibi bir sosyal sınıflaşma yoktur.
