ASYA HUNLARI (BÜYÜK HUN DEVLETİ)
- Tarihte bilinen en eski Türk devleti Asya Hunları’dır.
- Orhun ve Selenga ırmakları kenarında kurulmuş olup merkezi Ötüken‘dir.
- Hunlar’la ilgili ilk belge Çinliler’le yapılan M.Ö 318 tarihli antlaşmadır.
- Bilinen ilk hükümdarı ise Teoman‘dır. Çinliler bu hükümdarı durduramadıklarından Çin Seddi‘ni yapmak zorunda kalmışlardır.
- Teoman’dan sonra yerine geçen Mete zamanı Hunların en parlak devridir.
Tunghuları, ardındanda Yüeçileri mağlup eden Mete Çin üzerine yürüyerek onları yıllık vergiye bağlamıştır. - Mete diğer Türk topluluklarını da hakimiyet altına alarak Türk birliğini sağlamıştır. Onun zamanında devletin sınırları, batıda Aral, güneyde Karakum dağları Kuzeyde ise Baykal gölüne kadar genişlemiştir.
- Mete’nin ölümünden sonra devlet zayıflamaya başlamış ve iç karışıklıklar nedeniyle Kuzey Hunlar (Kuzey Moğalistan), Güney Hunlar (Güney Moğolistan) olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Bu devletler daha sonra Çinliler tarafından yıkılmıştır.
- Hunlarla Çinliler arasındaki mücadelenin temel sebeplerinden en önemlisi İpek yoluna hakim olmaktı.
- Tarihte bilinen ilk düzenli Türk ordusunu Mete kurmuştur.
