Hükümetler Arası Uluslararası Örgütler Askeri Örgütler

HÜKÜMETLER ARASI ULUSLARARASI ÖRGÜTLER

 1.Askerî Örgütler

NATO (North Atlantic Treaty Organization-Kuzey Atlantik Antlaşma Örgütü)

4 Nisan 1949’da Washington’da ABD, Kanada, Portekiz, Norveç, Danimarka, İzlanda, (İsveç ve Finlandiya hariç 3 Nordic ülkesi) Belçika, Hollanda, Lüksemburg, (Benelux ülkeleri) İngiltere, Fransa ve İtalya arasında imzalanan antlaşmayla kurulan NATO; coğrafi açıdan bölgesel, fonksiyonel açıdansa bir askerî savunma örgütüdür.

Soğuk Savaş döneminde olası bir Sovyet tehdidine karşı kurulan Örgüt, üyelerinin topraklarını ve güvenliğini ortak bir savunma refleksiyle korumayı amaçlamıştır. İlk başta Londra’da bulunan Örgüt’ün merkezi daha sonra Paris’e, Fransa’nın askerî kanattan ayrılmasından (1966) sonra ise Brüksel’e taşınmıştır.

NATO’nun en önemli karar organı Kuzey Atlantik Konseyi’dir. NATO Konseyi de denen Kuzey Atlantik Konseyi hem devlet ve hükümet başkanlarının katılımıyla (buna NATO Zirvesi denir) hem savunma veya dışişleri bakanlarının katılımıyla hem de daimi temsilcilerin katılımıyla toplanır. Hangi düzeyde toplanırsa toplansın kararları oy birliği ile alınır ve yaptırım gücü aynıdır. NATO’nun diğer önemli organları ise Askerî Komite, NATO Parlamenter Asamblesi ve Genel Sekreterliktir.

Devlet ya da hükümet başkanlarının katılımıyla düzenlenen zirve konferansları düzenli aralıklarla yapılmamaktadır. 23. NATO Zirvesi, Örgüt’ün 60. kuruluş yıl dönümü dolayısıyla 2009 Nisanında Strasburg-Kehl’de (Fransa-Almanya) gerçekleştirilmiştir. 24. NATO Zirvesi 2010’da Lizbon’da (Portekiz), 25. NATO Zirvesi ise 2012’de Şikago’da (ABD) düzenlenmiştir. Bir sonraki Zirve ise 2014’te İngiltere’de yapılacaktır.

Kuzey Atlantik Konseyi, Brüksel’de bulunan üye ülkelerin daimi temsilcilerinin katılımıyla haftada en az bir defa toplanır. Konsey ayrıca yılda en az iki defa dışişleri veya savunma bakanlarının katılımıyla da toplantı yapmaktadır. NATO’nun askerî ve siyasi faaliyetleri NATO Genel Sekreteri tarafından koordine edilir.

NATO’nun üye sayısı Polonya, Macaristan ve Çek Cumhuriyetinin üyelikleri ile 1999’da 16’dan 19’a çıkmıştır. NATO 2004 Mart’ında Litvanya, Letonya, Estonya, Bulgaristan, Romanya, Slovakya ve Slovenya’nın üyeliğe kabul edilmesiyle 26 üyeli; 2008 Nisan’ında gerçekleşen Bükreş Zirvesi’nde ise Hırvatistan ve Arnavutluk’un üyeliğe davet edilmesiyle 28 üyeli bir teşkilat haline gelmiştir. Bükreş Zirvesi’nde Makedonya, Gürcistan ve Ukrayna’nın da üyelikleri gündeme gelmiş ancak Makedonya’nın üyeliğine Yunanistan karşı çıkarken Gürcistan ve Ukrayna’nın üyelikleri ise ABD’nin istemesine rağmen Rusya ile ilişkilerin bozulmasını istemeyen Almanya ve Fransa gibi NATO üyelerinin çekinceleri yüzünden gerçekleşmemiştir.

Savaş sonrasının koşullarında Batı Avrupa’nın ve Atlantik’in savunulması amacıyla 1949’da kurulan Kuzey Atlantik Antlaşma Örgütü (NATO), önceki yüzyıllarda oluşturulan ve uluslararası alanda askerî iş birliğini öngören benzeri örgütlerden farklı olarak ilk defa üye ülkelerin askerî güçlerini tek bir komutanlık altında toplayıp barış zamanında da sürekli bir güç oluşturmuştur. NATO Konseyi’nde kararların oy birliği ile alınması, nükleer silahlar ve Örgüt’e üye ülkelerin NATO’nun savunma alanı dışındaki askerî taahhütlerinin Örgüt7ün görev kapsamının dışında bırakılmış olması, Örgüt7ün üye ülkelerin egemenliklerini çok fazla sınırlayamaması sonucunu doğurmaktadır.

Başında sürekli bir Amerikalı generalin bulunduğu müttefik güçler başkomutanlığı, bir kısım güce sürekli olarak komuta etmekte ve bazı stratejik kararlar alabilmektedir. Üye ülkeler tarafından formüle edilen ulusal savunma programları, Kuzey Atlantik Konseyi’nin her yıl aralık ayında yapılan toplantılarında görüşülmekte ve bu durum aynı zamanda ulusal parlamentoları da etkilemektedir. Üye ülkeler kendi bireysel görüşlerini ve ulusal dış politikalarını NATO’nun baskısına rağmen uygulayabilmektedir. Bu özelliğinden dolayı NATO, İngiltere ile İzlanda arasındaki balıkçılık sorununda ve Türkiye ile Yunanistan arasındaki Kıbrıs sorununda olduğu gibi üye ülkeler arasındaki pek çok sorunun çözümünde fazla bir etkinlik gösterememiştir.

1997 Aralık ayında yapılan değişikliğe kadar NATO; Türkiye’nin de içinde yer aldığı Avrupa Müttefik Komutanlığı (SACEUR), Atlantik Müttefik Komutanlığı (SACLANT), Manş Müttefik Komutanlığı (CINCHAN) ile ABD-Kanada Bölgesel Planlama Grubu olmak üzere üç komutanlık ve bir bölgesel planlama grubundan oluşmaktaydı. Bu tarihte alman kararla Manş Müttefik Komutanlığı kaldırılarak diğer iki komutanlık ve bir bölgesel planlama grubu bırakılmıştır. 2002’deki Prag Zirvesi’nde ise NATO’nun iki stratejik komutanlığa ayrılması öngörülmüştür. Bunlardan biri operasyonlar müttefik komutanlığı (ACO), diğeri ise transformasyondan (dönüşümden) sorumlu komutanlık (ACT) olacaktı. Buna göre daha önceki Avrupa Müttefik Komutanlığı (SACEUR) ACO içinde (Brüksel’de) yer alacak ve merkezi yine Mons’da (Brüksel) bulunacaktı. ACO aynı zamanda Atlantik Müttefik Komutanlığı’nın (SACLANT) yaptığı işleri de yapacaktı. Diğer stratejik komutanlık olan ACT ise daha önceki SACLANT7ın yerini almakla beraber bambaşka bir fonsksiyona sahip olacaktı. ACT; bu çerçevede ABD’deki Norfolk’ta faaliyetlerini sürdürmeye devam edecek, ittifakın askerî yapısının iyileştirilmesi, geliştirilmesi ve dönüşümü için teknik çalışmalara odaklanacaktı.