İslam Öncesi Türk Tarihi

Hunlar, I. yüzyılın sonlarından II. yüzyılın ortalarına kadar Orhon (Orhun) bölgesinden Güney Kazakistan bozkırlarına yayıldılar. 375’ten sona Orta Avrupa’ya, Uar-Hunlar Afganistan ve Kuzey Hindistan’a, Ogurlar Güneybatı Sibirya’dan Güney Rusya’ya (461-465), Sabarlar Aral’ın kuzeyinden Kafkaslar’a (V. asrın ilk yarısı), Avarlar Batı Türkistan’dan Orta Avrupa’ya (VI. asır ortası), Peçenek, Kuman-Kıpçak ve Uzlar (Oğuzlar) Hazar denizinin kuzeyinden Doğu Avrupa’ya ve Balkanlar’a (IX-XI. asır), …

Ortaçağ’ın sonuna kadar yayılmalar/toplu göç hareketleri Türk kavimlerinin en karakteristik özelliklerindendir. Anayurttan (Andronovo bölgesi) ilk göç hareketi milâttan önce 1700’lü yıllarda Altay ve Tanrıdağları’na olmuştur. Milâttan önce 1300’lerde Kazakistan ve Mâverâünnehir’e doğru bir hareketlenme söz konusudur. Milâttan önce 1100’lerde Çin’in kuzeyindeki Kansu-Ordos bozkırlarına bir göç gerçekleşmiştir. Don nehrine doğru yayılma hareketi milâttan önce 1500’lerde meydana geldi. Aynı tarihlerde Baykal gölü …

KIPÇAKLAR Batı Göktürk topluluklarından bir Türk kavmi. Kıpçaklar’ı Bizanslılar ve Latinler “Kumanos, Cumanus, Komani”, Ruslar “Polovets Kıpçaki” (Ferganskiye), Almanlar ve diğer Batılı milletler “Falben, Valani, Pallidi”, Ermeniler “Khartes”, Macarlar “Kun” adlarıyla zikretmişlerdir. Bu adların ortak anlamı “sarı, sarımsı, solgun”dur. İslâm kaynaklarında “Kıbcâk, Kıbşâk, Kıfçak”, Gürcü kaynaklarında “Kifşak, Hifşah” şekillerinde geçen kelimenin etimolojisi hakkında kesin bir sonuca varılamamıştır. Kıpçaklar’ın adının ilk …

HAZARLAR VII-XI. yüzyıllar arasında Karadeniz ile Kafkas dağlarının kuzeyinde ve İdil (Volga) nehri dolaylarında hüküm süren bir Türk devleti. Hazarlar tarih sahnesine Sabar Türkleri’nin devamı olarak çıkmışlardır. Günümüzde Hazar denizi adında yaşamaya devam eden Hazar ismi tarihî kaynaklarda, 558 yılında Sabarlar’ın siyasî varlıklarını kaybetmelerinden önceki Sâsânî-Sabar savaşları dolayısıyla geçer. X. yüzyıl İslâm tarihçisi Mes‘ûdî, İranlılar’ın Hazar adını verdiği topluluğa Türkler’in …

DOKUZ OĞUZLAR Göktürk ve Uygurlar’la çağdaş olan bir Türk kavmi. Dokuz (Tokuz) Oğuz adına kaynaklarda ilk defa Orhun kitâbelerinde rastlanır. Bu tabir, “dokuz boydan meydana gelen Oğuzlar” anlamını taşır. İslâm kaynaklarında ise Toguz Guz şeklinde geçer. Göktürk hânedanı Kutluğ Şad idaresinde yeniden kurulduğu sıralarda Dokuz Oğuzlar Tula ırmağının (Tuğla Ügüz) kıvrım yerinde oturuyorlar ve doğu Türk âleminin en kuvvetli kavmi …

YÜREGİR  Oğuz boylarından biri. Boyun adı Kâşgarlı Mahmud’un Dîvânü lugāti’t-Türk’ünde Ürekir/Yürekir olarak geçer. Bu da boyun adının XI. yüzyılda iki şekilde söylendiğini gösterir. İsmin aslı Ürekir olup Yürekir, Türkçe’de eskiden beri örnekleri bulunduğu gibi Ürekir’in başta “y” ünsüzünü almış biçimidir. XIII. yüzyıl kaynaklarından Fahreddin Mübârek Şah’ın Türk illeri listesinde bu boy asıl şekliyle (Ürekir, metinde istinsah yanlışı ile Ürekün) gösterilmiştir. …

AKHUNLAR (EFTALİTLER) Akhunların Ortaya Çıkışı Büyük Hun Devleti’nin yıkılmasından sonra, 350 yıllarında, Çin egemenliği altına girmek istemeyen Hunların büyük bir bölümü batıya göç ettiler. Batıya göç eden Hunların bir kısmı Volga nehrini geçip Avrupa’ya doğru ilerlerken, diğer bir kısmı da güneye inip, Afga-nistan’ın kuzeyine yerleştiler(güneye inenler Kuzey Kazakistan’a geldiler.Afganistan’ın Toharistan bölgesine ve Semerkant dolaylarına hakin oldular.) . Buraya yerleşen Hunlar, …

AVRUPA HUN DEVLETİ (V.YÜZYIL-469) Avrupa’da kurulan ilk Türk devletidir. Hunların İlk Zamanları Kuzey Hun Devleti’nin yıkılmasından sonra dağılan ve batıya çekilen Hunlar, Ural ve Volga ırmakları arasına yerleşip, buradaki Türk boylarını egemenlikleri altına aldılar. IV.yüzyılın ortalarında Alan ülkesini ele geçirdikten sonra, 374 yılında İtil (Volga) nehri kıyılarında göründüler. Bu tarihlerde Karadeniz’in kuzeyindeki düzlüklerde, Ostrogotlar ve Vızigotlar yaşıyordu. Başlarında Balamir’in bulunduğu …

KAVİMLER GÖÇÜ M.Ö. 36 yılında Çinlilerin saldırıları sonucu dağılan Batı Hunları, Kırgız bozkırlarına gelip yerleşmişlerdi. Kuzey Hun Devleti’nin yıkılmasından sonra batıya hareket eden Hunlar da Kırgız bozkırlarına geldiler. Daha önce gelmiş olan Hun boylarıyla birleştiler ve güçlendiler. Avrupa Hunlarının ataları olan bu topluluklar, M.S.350 yılında batı yönünde harekete geçtiler. Aral gölü ile Hazar denizinin kuzeyindeki Alan ülkesini ele geçirdiler. Batıya …

BÜYÜK HUN DEVLETİ ASYA HUN İMPARATORLU-ĞU ( MÖ III. YÜZYL- MS 216) KURULUŞU Orta Asya’da bilinen ilk teşkilatlı Türk devletidir. İlkçağda kurulan tek Türk devletidir. TEOMAN DÖNEMİ (MÖ 220- 209) Hun Devleti’nin bilinen ilk hükümdarı, Teoman’dır (Çin kaynaklarında Tu-man olarak geçer). 1) M.Ö. 220 yılında başa geçen Teoman, dağınık hâlde yaşayan Hun boylarını bir yönetim altında toplamayı başardı. 2) Çin’in …