Tarih Ansiklopedisi

Acheson Planı Kıbrıs sorununun tırmandığı 1963-1964 döneminde A.B.D.’nin özel temsilcisi Dean Acheson tarafından önerilen çözüm yolu. Buna göre Kıbrıs adası her ikisi de NATO üyesi olan Türkiye ve Yunanistan arasında ikiye bölünerek paylaştırılacak, böylece iki müttefik ülkeyi savaşın eşiğine getiren bir sorun çözülmüş olacak ve NATO dışındaki güçlerin adaya müdahalesi engellenecekti. Plan adanın iki ülke arasında nasıl bölüştürüleceğini açıklığa kavuşturmuyordu. …

ACEMİ OĞLANI Osmanlı Devleti’nde Kapıkulu ocaklarına asker yetiştiren Acemi Ocağı neferlerine verilen isim. Acemi oğlanları, Osmanlı Beyliği’nin gelişmesi sırasında Rumeli’de daha çok akıncıların elde ettiği esirlerden ve Osmanlı tebaası hıristiyan ailelerin çocuklarından, önceleri 1362’de çıkarılan pençik kanununa, sonraları ise devşirme kanununa göre devşirilirlerdi. Kapıkulu ocaklarını teşkil eden yeniçeri, cebeci, topçu, top arabacısı, bostancı ocağı efradı ve kapıkulu süvarileri, acemi oğlanları …

Acem Araplar’ın Arap olmayanlara ve özellikle İranlılara verdikleri isim. Arapça bir kelime olan ucme sözlükte “konuşurken dil kurallarına uymamak, dili bozuk olmak; düzgün ve fasihin zıddı” gibi anlamlara gelmektedir. Aynı kökten türeyen acem de kökünde “Açık seçik konuşmak” mânası bulunan arab kelimesinin karşıtıdır. Câhiliye devri şiirinde acem yerine, aynı kökten gelen acem kelimesi de kullanılmıştır. [221] Acem kelimesinin aynı zamanda …

Acbü’z-Zeneb İnsanın ilk yaratılışında ve öldükten sonraki dirilişinde bedenin özünü oluşturduğu kabul edilen madde. “Her şeyin son kısmı, kuyruk sokumu” anlamına gelen acb ile “Kuyruk” anlamına gelen, aynı zamanda “Bir şeyin sonu ve ucu” demek olan zeneb kelimelerinden oluşan acbü’z-zenebin sözlük anlamı “Kuyruk sokumu” demektir. Öldükten sonraki dirilişin tasvir edildiği hadislerde yer alan acbü’z-zeneb, bazan sadece tekrar dirilişin esasını teşkil …

İSTİKLÂL MARŞI Mehmet Akif Ersoy’un Büyük Millet Meclisi tarafından 1921’de resmî millî marş olarak kabul edilen şiiri. Osmanlılar’da, Batılılaşma hareketiyle beraber Fransızca’daki “hymne national” karşılığı bir millî marş ihtiyacı II. Mahmud döneminden beri zaman zaman hissedilmiştir. Özellikle Avrupa devlet temsilcile­riyle yapılan törenlerde gündeme gelen bu ihtiyacın, resmî bir statüsü olmaksı­zın değişik padişahlar zamanında birbi­rinden farklı güfte ve bestelerin okun­masıyla giderildiği …

YÜK Osmanlı maliyesinde kullanılan bir ölçü birimi. Arapça karşılığı himl olan yük Osmanlı Devleti’nde sabit değeri olmayıp değişiklik gösteren bir ağırlık birimidir. Hayvan ya da araba üzerine vurulan yükler çeşitli muhafazalar ve denkler halinde konur ve bir yük bu hacmi ifade eder. Bazı mallar heybe, bohça, çuval, torba, tulum, sepet, sandık içinde yüklenirken ipek, tiftik ve baharat gibi değerli mallar …

Gentile BELLİNİ Venedikli İtalyan ressam (1429-1507). Resim yapmayı babasından öğrendi. Kardeşi de ressamdı. En önemli özelliği, büyük ölçüde yaptığı tablolarını bir hikâyeci gibi işlemesiydi. Çekici ve parlak bir üslûpta günlük hayat sahneleri çizdi. Fatih Sultan Mehmet’in çağrısı üzerine İstanbul’a geldi. Burada biri madalyon öteki yağlı boya, Fatih’in iki resmini yaptı. Ayrıca bir Türk kadın ve bir yeniçeri resmi yapmıştır. Fatih’in …

Graham BELL Amerikan fizik bilgini (1847-1922). Önce müzik öğrenimi yaptı. On altı yaşında fonetik çalışmalarına başladı. Londra’ya yerleşti. Sağlık durumu bozulduğu için ailesiyle Kanada’ya göç etti. Orada sağırlara, işaretle konuşmayı öğretti. Boston üniversitesi ses fizyolojisi profesörü oldu. 1876’da telefonu icat etti. Bir yıl sonra sağır bir genç kızla evlendi. Öteki buluşları arasında, gramofon plaklarında balmumu kullanılması, vücuda giren madensel cisimlerin …

BELISAR   Doğu Roma İmparatorluğu’nun tanınmış bir generali (494-565).   İmparator Jutinianus tarafından ordu komutanlığına getirildi. İranlılara karşı başarı sağladıysa da ikinci savaşta yenilgiye uğradı. Nika ayaklanmasını çok kan dökerek bastırdı (532). İmparatoru güç durumdan kurtardı. Vandal krallığını yıkarak Kuzey Afrika’yı imparatorluğa kattı (533). Bundan sonra İtalya’daki Ostrogotlar üzerine gönderildi. Sicilya adasını, Napoli ve Roma’yı aldı. Ostrogotlar saldırıya geçerek Roma’yı …

BELGRAD ANTLAŞMALARI Osmanlı devletiyle Avusturya ve Osmanlı devletiyle Rusya arasında yapılan ikili antlaşmalar (1739). Rusya ile Avusturya, Osmanlılara karşı aralarında gizli bir anlaşma yapmışlardı. Her iki devletin de Türk topraklan üzerinde gözleri vardı. Ruslar, Kırım’ı almak, Karadeniz’e inmek ve Balkan milletlerinin koruyucusu olarak onlara söz geçirmek istiyorlardı. Avusturyalılar da Sırbistan’a, Bosna ve Hersek’e yerleşmek amacını güdüyorlardı. Osmanlılar, bu sırada İranlılarla …