Mekanlar ve Beldeler Tarihi

ADIYAMAN Güneydoğu Anadolu bölgesinde şehir ve bu şehrin merkez olduğu il. Güneydoğu Toroslar’ın Malatya dağları adı verilen kesiminin güney eteklerinde, deniz seviyesinden 725 m. yükseklikte kurulmuştur. Anadolu’nun en eski yerleşim alanlarından biri olan Adıyaman’ın eski adı Hısnımansûr’dur. Kaynaklarda, VII. yüzyılda buraya gelen Emevî kumandanlarından Kays kabilesine mensup Mansûr b. Ca‘vene’ye izâfetle bu ismin verildiği zikredilmekte ise de başka bir rivayete …

ADEN Yemen Demokratik Halk Cumhuriyeti’nin başşehri ve tarihî liman. Kızıldeniz’in girişinde stratejik açıdan çok önemli bir yerde bulunan Aden, kendi adını taşıyan körfezin kuzeybatısındaki Aden ve Küçük Aden yarımadalarının etrafında uzanır. Nüfusu 365.000’dir (1981 tah.). Volkanik karakterli olan Aden arazisi dağların, platoların ve denize doğru uzanan ince vadilerin bulunduğu bir bölgede yer alır. Sahil kısmında ise bölgeye adını vermiş olan …

ADAPAZARI Marmara bölgesinde Sakarya ilinin merkezi olan şehir. Adapazarı ovası (Akova) adı verilen düz ve alüvyonlu bir ovanın ortasında, deniz seviyesinden 31 m. yükseklikte kurulmuştur. Marmara bölgesinin İstanbul, Bursa ve İzmit’ten sonra dördüncü büyük şehridir. Yakın çevresinde Nikomedia (İzmit) ve Prusias (Üskübü, daha yeni adı Konuralp) gibi önemli Eskiçağ şehirleri bulunmasına rağmen, Adapazarı geçmişi eskiye inmeyen yeni bir şehirdir. İstanbul’u …

ADANA Akdeniz bölgesinde şehir ve bu şehrin merkez olduğu il. Akdeniz bölgesinin birinci, Türkiye’nin dördüncü büyük şehridir. Seyhan nehrinin Toroslar’dan Çukurova’ya indiği yerde deniz seviyesinden 23 m. yükseklikte kurulmuştur. Büyük ve canlı kesimi Seyhan’ın sağ (batı) kıyısında bulunursa da sonraki gelişmelerle nehrin sol kıyısına da taşarak sahasını genişletmiştir. İslâm Öncesi Adana Coğrafî şartlar bakımından yerleşmeye uygun bir bölgede ve özellikle …

KERBELÂ (كربلاء) Hz. Hüseyin’in türbesinin bulunmasından dolayı Şiîler’ce kutsal sayılan şehir. Bağdat’ın yaklaşık 100 km. güneybatısında yer alan Kerbelâ’nın İslâm tarihindeki şöhreti, Hz. Hüseyin ile ailesi fertlerinin 10 Muharrem 61 (10 Ekim 680) tarihinde Emevîler’ce şehid edildikleri yer olması ve kabirlerinin burada bulunmasından kaynaklanmaktadır. Hz. Ali’nin medfun olduğuna inanılan Necef’ten sonra ikinci atebedir (bk. ATEBÂT). Kerbelâ isminin Akkadca “sivri külâh” …

ABADAN İran’ın güneybatısında Hûzistan eyaletinde bir şehir. Şattülarap’ın doğu yakasında Cezîre-tülhıdr veya sonradan Abbâdân diye anılan adanın kuzey kısmında kurulmuştur. Başlangıçta Basra körfezi kıyısında iken Şattülarap’ın taşıdığı alüvyonlar sebebiyle bugün denizden 50 km. kadar içeride kalmıştır. Dünyanın en büyük petrol arıtma tesislerine ve ihraç imkânlarına sahip limanlarından biridir. VIII. veya IX. yüzyılda Abbâd b. Hüseyin adlı bir din adamı tarafından …

AGADE Mezopotamya’da Eskiçağ’da Kalde’nin kuzeyinde İ.Ö. 2750’den sonra, iki yüz yıl Akad devletinin başkenti olan şehir.

AFYONKARAHİSAR (AFYON) İç batı Anadolu’nun doğu yanında bir kent ve il merkezi. Eskiçağ’da Hititlere bağlı Arzava beyliklerinden biri tarafından kurulduğu sanılmaktadır. Afyon ve çevresi Hititlerin yıkılmasından sonra İ.Ö. VII. yüzyıla kadar Friglerin, İ.Ö. 546’ya kadar Lidya devletinin, İ.Ö. 334’e kadar Perslerin, Büyük İskender’in, İ.Ö. 133’e kadar Bergama krallığının, Roma imparatçorluğunun ve Doğu Roma İmparatorluğunun yönetiminde kaldı. XII. yüzyılda Anadolu Selçuklu …

ADAPAZARI Marmara bölgesinin doğu bölümünde bir kent ve Sakarya ilinin merkezidir. Yakın zamanda gelişmiştir. XVI. yüzyılda ova ortasında küçük bir geçit yeri olarak kurulduğu ve bir pazar (alışveriş) merkezi durumuna geldiği anlaşılmaktadır. Uzun süre bir köy olarak kaldı. XIX. yüzyılda İzmit sancağına bağlı bir ilçe merkezi oldu. Belediye örgütü kuruldu. Burada Kurtuluş savaşı başlarken milli kuvvetlere karşı bir ayaklanma çıktı …