Çarlık Rusyası’nın Yıkılışı ve Bolşevik ihtilali

B. SOVYET SOSYALİST CUMHURİYETLER BİRLİĞİ (SSCB), ORTA ASYA’DAKİ TÜRK DEVLET VE TOPLULUKLARI 

1. Çarlık Rusyası’nın Yıkılışı ve Bolşevik ihtilali

İHTİLAL DÖNEMİNDE RUSYA

… işçilerin yaşadığı dış mahallenin dumanı ve yağ kokusu içinde, fabrikanın düdüğü her gün böğürüp titreşirdi. Asık suratlı, kasları yorgun insanlar, ürkütülmüş hamamböcekleri gibi telaşla dışarı fırlardı kül rengi evlerden. Alaca karanlığın soğuğu içinde, kaldırımsız sokaklardan, kara pencereleriyle sakin ve kayıtsız bekleyen yüksek taş binaya doğru giderlerdi. Adımları şaklardı çirkefte. Uykulu, boğuk haykırışlar karşılardı onları, ağır hakaretler savrulurdu. Sonra makinelerin boğuk gürültüsü işitilirdi. Asık suratlı kara bacalar, mahallenin üstüne kaldırılmış kalın sopalar gibi gökyüzüne doğru yükselirdi. Akşam olup da batan güneşin kızıl ışınları pencere camlarını tutuşturunca fabrikanın taş karnı kusmuk gibi dışarı atardı öğüttüğü insanları. Yüzleri isten kararmış işçiler aç insanlara özgü parlak dişlerini göstererek yeniden sokaklara dolar, ortalığa makine yağı kokuları yayarlardı ekşi ekşi. Artık sesler canlı ve hatta neşeli çıkardı çünkü forsalık o gün için son bulmuştu, evde akşam yemeği yiyip dinleneceklerdi…

“Çalışmak, yoksulluktan, açlıktan ve hastalıktan başka bir şey kazandırmıyor insanlara. Her şey aleyhimizde. Tüm ömrümüzü sabahın köründen gece yarılarına dek çalışıp didinerek tüketiyoruz. Çirkefin, aldatmacanın içinde sürünüyoruz, kahroluyoruz. Öte yanda ise başkaları çektiğimiz çileler sayesinde çatlayıncaya dek yiyor, içiyor, eğleniyor ve bizleri zincirli tutuyorlar, cehalet içinde bırakıyorlar, korku içinde yaşatıyorlar… Evet, hiçbir şeyden haberimiz yok ve her şeyden korkarız! Bizim yaşamımız bir geceden ibaret, zifiri karanlık bir gece!” …

Maksim GORKİ’nin “Ana” adlı romanından

Metne göre dönemin Çarlık Rusyası hakkında neler söylenebilir?

1917 Martında I. Dünya Savaşı’nın olumsuz etkileri çarlık yönetimi üzerinde kendisini gösterdi. Hayat şartlarının daha da ağırlaşması, yolsuzluk ve vurgunlar toplumun her kesiminden insanları çarlık yönetimini devirmeye yöneltti. Petersburg’da kadın işçilerin başlattığı grev kısa sürede yayıldı. Bu hareketi dağıtmakla görevli askerlerin de katılmasıyla bir devrime dönüştü. Zor durumda kalan Çar II. Nikola tahttan çekildiğini açıkladı. Duma (meclis) üyeleri tarafından kurulan geçici hükûmet yetkiyi devraldı.

Önceleri geçici hükûmeti destekleyen Bolşevikler, sürgündeki İlyiç Vilademir Lenin’in Petersburg’a dönmesiyle geçici hükûmeti devirmeye karar verdiler. Geçici hükûmet ciddi bir muhalefetle karşı karşıya kaldı. Savaş devam ederken toplumun barış arzusu yaygınlaşmış, ordudan kaçanların sayısı artmıştı. “Barış, toprak ve ekmek” vaat eden Bolşeviklere olan destek gittikçe arttı. Bu gelişmeler sonunda geçici hükûmet devrilerek Bolşevikler yönetimi ele geçirdi (Ekim 1917).

Almanların büyük toprak talepleri karşısında çoğunluk savaşa devam etmeyi önerirken Lenin zaman kazanmak amacıyla 3 Mart 1918’de Brest-Litovskantlaşmasını imzaladı. Dış güçlerin desteklediği Çar yanlısı Beyaz Ordu yeni yönetime karşı saldırıya geçti. Üç yıl süren bu iç savaş Bolşeviklerin zaferi ile sonuçlandı. Fakat savaşta ve onu izleyen kıtlıkta on üç milyon insan ölmüş, ekonomi alt-üst olmuş, sanayi üretimi bitme noktasına gelmişti. Bu nedenle Lenin, Bolşeviklerin güçlenmesi için geçici uzlaşma politikalarından ibaret NEP (Novaya Ekonomiçeskaya Politika) adı verilen yeni ekonomi politikasını ilan etti (1921).

sscb

Aşağıdaki tabloyu dikkate alarak Lenin ve Stalin döneminde uygulanan ekonomi politikalarıyla ilgili neler söylenebilir? Belirtiniz.

Hasat yılı Ekilenalan (milyon hektar) Üretimintamamı (milyon ton) Nüfus(milyon kişi) Kişibaşına tahıl tüketimi (kg)
1922 66,2 56,3 132 4,60
1923 78,6 57,4 135,5 4,25
1924 82,9 51,4 139 3,69
1925 87,3 74,7 143 5,22
1926 93,7 78,3 147 5,32
1927 94,7 72,8 149 4,88
1928 92,2 73,3 150,5 4,87

Lenin döneminde uygulanmaya başlanan NEP politikasının sonuçları

1928 1932 1937
Nüfus (milyon) 150,5 163,0 163,6
Tahıl (milyon ton) 73,3 69,8 95,9
Traktör 1.800 50.800 ±60.000
Kömür (milyon ton) 36,4 64,4 127,3
Petrol (milyon ton) 11,6 21,4 27,8
Elektrik (milyon kw/h) 5,0 13,5 35,0
Çelik (milyon ton) 4,3 5,9 17,5
Kamyon 700 23.700 ±100.000
Pamuk (milyon m2) 2.698 2.694 3.448

Stalin döneminde beş yıllık kalkınma planlarına göre üretim sonuçları (Sovyet kaynaklarına göre)

Georges LANGLOİS, 20. Yüzyıl Tarihi

 

Tarım ürünlerine el koymaktan vazgeçilerek köylülere ürünlerini pazarlama özgürlüğü ile küçük esnafa ve tüccara kolaylıklar sağlandı. Yirmi kişiden az çalışanı bulunan küçük sanayi işletmelerinin devletleştirilmesinden vazgeçildi. Yabancı sermayeye çeşitli imkânlar sağlandı. Buna karşılık devlet; bankalar, büyük sanayi kuruluşları ve ulaşım üzerindeki egemenliğini koruyarak ekonominin hızla düzelmesini sağladı.

Yönetimde de eski Rus İmparatorluğu federasyona dönüştürüldü ve devlet 1 Ocak 1923’te Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği (SSCB) adını aldı. Otuza yakın farklı statüdeki toprakları bünyesinde topladı (sosyalist, özerk ve demokratik cumhuriyetler ile özerk bölgeler). Birlik, cumhuriyetlere yönelik siyasi ve ekonomik alanlarda merkeziyetçi bir politika izledi. Her şey yönetim yetkisini elinde bulunduran Sovyetler Birliği Komünist Partisinin kontrolündeydi.

1924’te Lenin’in ölümü ile iktidar mücadelesini kazanan Joseph Stalin, birinci beş yıllık kalkınma planını uygulamaya koyarak (1928) Rusya’nın kendi öz kaynaklarıyla kalkınmasını sağlamayı amaçladı. Tarım devrimini gerçekleştirmek için köylülerin küçük topraklarını makinelerle donatılmış büyük çiftlikler şeklinde birleştirerek “kolektifleştirme” politikası izledi. Tarımsal alandaki bu uygulamalar köylü tarafından büyük tepki ile karşılandı. Zorunlu kolektifleştirme sırasında izlenen sert politikalar dört milyon civarında köylünün ölümüne ve tarımsal üretimde düşüşe neden oldu. Bununla birlikte ağır sanayide hızlı bir ilerleme görüldü. Eski fabrikalar modernleştirildi. Özellikle traktör imalatı ve demirçelik alanlarında yeni fabrikalar kuruldu. 1950’den sonra Sibirya’daki petrol, gaz ve maden rezervleri işletilmeye başlandı.

Stalin döneminde toplum üstünde büyük bir baskı kuruldu, muhalifler tasfiye edildi. Eşitlik ilkesine dayanan resmî ideolojiye rağmen toplumda ve gelir dağılımında büyük bir eşitsizlik vardı. İşçilerin hayat standardına karşılık köylüler sefalet içindeydi. Aydınlar (yazar, sanatçı vb.) ile komünist parti yöneticileri birçok hizmetten parasız faydalanabiliyordu. 1930’dan itibaren toplumun tüm kesimleri için eğitim mecburi oldu. Bilim ve teknoloji alanında büyük ilerleme kaydedildi. Bu alandaki gelişmeler orduya da yansıdı. SSCB ordusu dönemin güçlü ordularından biri hâline geldi.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Bu site, istenmeyenleri azaltmak için Akismet kullanıyor. Yorum verilerinizin nasıl işlendiği hakkında daha fazla bilgi edinin.