TBMM’nin Açılması Ders Notu Konu Özeti

• M. Kemal, milli egemenliğe dayalı ulusal bir devlet kurma düşüncesindeydi. Genelge ve kongrelerle milli egemenlik fikrini yaymaya çalışmış, ileride gerçekleştirmeyi düşündüğü devrimlere zemin hazırlamak istemişti. TBMM’yi açmakla, asıl hedefleri doğrultusunda önemli bir adım daha attı. Fakat, birlik ve beraberliğin sağlanması ve bağımsızlığın ka-zanılmasına öncelik vermek durumunda olduğu için yenilikleri doğrudan gerçekleştirmeyi sonraya bıraktı.

• İtilaf Devletleri’nin İstanbul’u resmen işgal etmeleri üzerine, M. Kemal, bir bildiri yayımlayarak, “milli iradenin ayaklar altına alındığını, ulus ve ülkenin geleceğinin tehlikeye düştüğünü” tüm yurda duyurdu. Ulusal bağımsızlığı sağ-lamak için Anadolu’da kurucu bir meclis açmanın zorunlu hale geldiğini belirterek seçim yapılmasını istedi.

TBMM’NİN AÇILMASI

Meclis’in Açılması:

• İstanbul’un işgaliyle Mebusan Meclisi kapatılmış, milli iradeye son verilmiş, padişah tutsak konumuna düşmüş, bazı aydın ve milletvekilleri sürgüne gönderilmiş ve İstanbul Hükümeti’nin görevini yerine getir-mediği iyice anlaşılmıştı.

• M. Kemal, ulusal güçleri birleştirmek, siyasi birliği sağlamak, cephe gerisini kontrol altına almak, dü-zenli orduyu kurmak, ulusal bağımsızlığı gerçekleştirmek, milli egemenliği yürürlüğe koymak ve kurulacak olan yeni devletin temel organlarını oluşturmak üzere harekete geçti.

• M. Kemal, amacına ulaşabilmek için “kurucu” bir meclis açmak istiyordu. Fakat, bu önerisi kabul edilme-di. Olağanüstü yetkilere sahip bir meclisin açılması kararlaştırıldı. (Meclisin olağanüstü yetkilere sahip ol-ması, TBMM’ye fiilen kurucu bir meclis gibi çalışma imkanı sağlamıştır.)

• M. Kemal’in verdiği önerge doğrultusunda seçimler yapıldı. Vatansever kişilerin seçilmesini sağlamak için milli dernekler ve belediyeler devreye sokuldu. Demokratik bir meclis açıldığı için, Mebusan Meclisi üyeleri de TBMM üyeliğine kabul edildi. İtilaf Devletleri’nin tutuklamasından kurtulabilen milletvekilleri TBMM’ye katıldılar. TBMM’nin açılmasıyla Temsil Heyeti’nin görevi sona erdi.

• İstanbul Hükümeti’nin tüm engellemelerine rağmen, 23 Nisan 1920’de Cuma günü Meclis açıldı. Tüm askeri ve sivil makamların başvuru yeri haline geldi. Milli iradeyi yürürlüğe koydu. Böylece Anadolu’da, he-nüz adı konmamış da olsa, milli egemenliğe dayalı yeni bir devlet kurulmuş oldu.

Meclis Hükümeti’nin Kurulması:

• Devlet işlerini yürütebilmek için hükümetin kurulması gerekiyordu. M. Kemal, Meclis’in açıldığı gün, hü-kümeti kurmak üzere Meclis’e bir önerge verdi. Önergesi olduğu gibi kabul edildi:

a) TBMM’nin üstünde bir güç yoktur.
b) Milli irade ulusun geleceğine el koymalıdır.
c) Yasama ve yürütme yetkileri TBMM’ye aittir.
d) Hükümet kurmak gereklidir.
e) Geçici olmak kaydıyla bir hükümet başkanı veya padişah vekili atamak doğru değildir.
f) Meclis üyeleri arasından seçilecek olan bir kurul hükümet işlerine bakar. Meclis başkanı bu kurulun da başkanıdır.
g) Padişah ve halife Meclis’in alacağı karara göre yerini alır.

• TBMM üyeleri arasından bir meclis hükümeti seçildi. Hükümet, bir program hazırlayarak Meclis’e sundu ve güvenoyu aldı.

Not: Meclis Hükümeti sistemine göre hükümet üyeleri meclis üyeleri arasından seçimle belirlenir. Bugünkü hükümet kurma yöntemi ise Kabine Sistemi’dir. Cumhurbaşkanı tarafından hükümeti kurmakla görevlendi-rilen kişi, kendi kabinesini atama yoluyla kurarak güvenoyuna sunar. Türkiye’de Meclis Hükümeti sistemin-den Kabine Sistemi’ne geçiş Cumhuriyet’in ilanı ile sağlanmıştır.

Takip Edilecek Milli Siyaset:

• Ulusun gücüne dayanarak ulusal bağımsızlığın sağlanması ve dost ülkelerle uygar ilişkilerin kurulması ulusal politika haline getirildi. Diğer devletlerle olan tüm ilişkilerde Misak-ı Milli esas alındı. Bunu kabul et-meyenlerle mücadele edildi. Eşitlik ve bağımsızlık ilkelerinden taviz verilmedi.

İlk TBMM’nin Özellikleri:

• Savaş sürecinde kurulduğu için olağanüstü yetkilere sahiptir. Anadolu’da tek otorite haline gelebilmek için güçler birliğini kabul etmiştir.
• İstanbul yönetimini yok saymakla Anadolu’da tek güç ve otorite haline gelmiştir.
• Vatanın kurtuluşunu her şeyin üstünde tutarak, farklı fikirdeki kişileri bir araya getirmiştir.
• Azınlıkların yer almadığı milli bir meclistir.
• Meclis hükümeti sistemini benimsemiştir.
• Halkın sorunları ile ilgilenen halkçı bir meclistir.
• Milli iradeye dayandığı için Mebusan milletvekillerini de üyeliğe kabul etmiştir.
• Düzenli ordusunu kurarak otorite ve gücünü arttırmıştır.
• En çok milli savunma alanında harcama yapmıştır.
• Asker kökenli milletvekilleri komutanlık görevlerini de sürdürmüşlerdir.
• Anayasa’yı ve İstiklal Marşı’nı kabul ederek kurucu bir meclis gibi çalışmıştır.
• Demokratik bir meclistir. Milli egemenliği anayasal hüviyete kavuşturmuştur.
• Siyasi birliğin korunmasına önem verdiği için, yenilikleri sonraya bırakmıştır.
• Zaferden sonra saltanatı kaldırarak kurucu ve inkılapçı nitelikte olduğunu kanıtlamıştır.

TBMM’de Gruplar:

• İlk TBMM’de, birlik ve beraberlik bozulmasın diye siyasi partilerin kurulmasına izin verilmedi. Fakat, çe-şitli grupların oluşmasına ses çıkarılmadı. M. Kemal’in öncülüğünde Müdafaa-i Hukuk Grubu’nun kurulma-sıyla birlikte Meclis’te iki büyük grup oluştu. Genel olarak M. Kemal ve çevresindekilere I. Grup, muhaliflere ise II. Grup deniyordu. Grupların varlığı, kararların daha demokratik bir ortamda alınmasını sağlasa da, ba-zen Meclis’te otoritenin kurulmasını zorlaştırmıştır.

Milli Mücadelede Ulusal Basın:

• Sivas Kongresi’nden sonra, Temsil Heyeti’nin görüş ve düşüncelerini yurda ilan etmek ve Kuva-i Milliye’yi halka tanıtmak üzere İrade-i Milliye Gazetesi çıkarılmıştı. TBMM açıldıktan sonra bu gazete Ankara’da Ha-kimiyet-i Milliye Gazetesi adıyla çıkarılmaya devam edildi. Bir diğer önemli gelişme ise Anadolu Ajansı’nın kurulmasıdır. Ayrıca, yeni Türk devletinin yaptığı işleri halka aktarmak üzere Ceride-i Resmi (Resmi Gazete) yayımlandı (1921). Basın sayesinde iç ve dış propagandalara karşı halk aydınlatıldı. Ayrıca, eğitim faaliyeti-nin sürdürülmesine de önem verildi.

TBMM’nin Önemli Çalışmaları:

• Hıyanet-i Vataniye Kanunu’nu kabul etti.
• İstiklal Mahkemeleri’ni kurdu.
• İç isyanları dağıttı. Düzenli orduyu kurdu.
• Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nu kabul etti.
• İstiklal Marşı’nı kabul etti.
• Başkomutanlık Yasası’nı çıkardı.
• Tekalif-i Milliye Emirleri’ni çıkardı.
• Kurtuluş Savaşı’nı yöneterek çok sayıda askeri ve siyasi zafer kazandı.
• Saltanatı kaldırdı; hilafeti millet iradesine bağımlı bir kurum haline getirdi.
• I. İzmir İktisat Kongresi’ni topladı.
• Lozan Barış Konferansı’na delege gönderdi.

Teşkilat-ı Esasiye Kanunu (1921 Anayasası):

• I. İnönü Savaşı’nın kazanılması üzerine TBMM’nin kendine olan güveni ve devlet kurma azmi arttı. İlk anayasasını kabul etti:

a) Egemenlik milletindir. (Milli egemenlik)
b) Türk devleti TBMM tarafından yönetilir. (Meclisin üstünlüğü)
c) Yasama, yürütme ve yargı yetkileri TBMM’ye aittir. (Güçler birliği)
d) TBMM halkın tek temsilcisi şeklinde çalışır. (Tek meclis)
e) Hükümet üyeleri Meclis üyeleri arasından seçilir. (Meclis hükümeti)
f) Meclis başkanı hükümetin de başkanıdır.
g) Meclis üyeleri seçimle belirlenir. Seçimler, “iki dereceli seçim” şeklinde iki yılda bir yapılır.
h) Gerekirse seçim süresi bir yıl uzatılabilir ya da öne alınabilir.
i) Savaşa ve barışa TBMM karar verir.
j) Şeriat hükümleri TBMM tarafından uygulanır.

Not: 1923’te yapılan değişiklikle Cumhuriyet ilan edildi ve Kabine Sistemi’ne geçildi.

Özellikleri:

• Yeni devletin kuruluşu ve millet egemenliği hukuki bir temele dayandı.
• Milletin, bütün güç ve otoritenin kaynağı olduğu benimsendi.
• Savaşın kazanılmasına öncelik verildiği için Güçler Birliği esası kabul edildi.
• Kanun-i Esasi yürürlükten kaldırıldı.
• Saltanatın kaldırılmasına ve cumhuriyetin ilanına zemin hazırlandı. Fakat, siyasi birlik bozulmasın diye bu yenilikler sonraya bırakıldı.
• Devlet otoritesinin sarsılmasını önlemek ve hilafetin etkisini kırmak üzere şeriat ilkelerini uygulama so-rumluluğu Meclis’e bırakıldı.

TBMM’ye Karşı Ayaklanmalar:

• İstanbul Hükümeti ve İtilaf Devletleri’nin kışkırtmaları, Şeyhülislam’ın M. Kemal’in dinsizliğine dair fetva çıkarması, bazı mahalli yöneticilerin halka karşı takındıkları sorumsuzca tutum ve davranışlar, kişisel çıkar veya bölgesel bağımsızlık elde etme isteği, ordunun dağıtılmasından doğan asayişsizlik, Kuva-i Milliye şefle-rinin olumsuz davranışları ve azınlıkların yıkıcı faaliyetleri sonucu Anadolu’da çok sayıda isyan çıktı.

• İstanbul Hükümeti’nce Çıkarılanlar:

• Anzavur İsyanı: İstanbul Hükümeti tarafından, İngilizlerin de desteğiyle, Balıkesir civarında çıktı.

• Kuva-i İnzibatiye (Halifelik Ordusu): İstanbul Hükümeti tarafından, İngilizlerin de desteğiyle kurularak Marmara’da harekete geçirildi.

• Kışkırtmalar Sonucu Çıkanlar:

• Bolu İsyanı: İngilizlerin ve Osmanlı yönetiminin kışkırtmaları sonucu çıktı.

• Yozgat İsyanı: İstanbul Hükümeti’nin kışkırtmaları sonucu çıktı.

• Konya İsyanı: Osmanlı yönetimi ve İtilaf Devletleri’nin kışkırtmaları sonucu çıktı.

• Afyon İsyanı: Yunanlıların etkisiyle çıktı.

• Milli Aşireti İsyanı: Fransızların kışkırtmasıyla çıktı.

• Koçgiri Aşireti İsyanı: Karadeniz yöresinde Pontusçu Rumların desteğiyle çıktı.

Kuva-i Milliyecilerin İsyanları:

• Kuva-i Milliyecilerden Çerkez Ethem ve Demirci Mehmet Efe, düzenli orduya karşı ayaklandılar. Çerkez Ethem, daha önce elindeki güçlerle Yunanlılara karşı savaşmış, TBMM’ye karşı çıkan isyanların dağıtılma-sında Ali Fuat Paşa’ya yardım etmişti. Fakat, düzenli ordunun kurulmasıyla birlikte, kendisine Batı Cephesi Komutanlığı verilmediği için, TBMM’ye karşı isyan etti. İsyanı bir fırsat olarak değerlendirmek isteyen Yunan-lılar da harekete geçtiler. Bunun üzerine I. İnönü Savaşı çıktı. Hem Yunanlılar hem de Çerkez Ethem kuvvet-leri yenilgiye uğratıldı.

TBMM’nin Aldığı Tedbirler:

• İstanbul ile her türlü ilişkiyi yasakladı.
• Ankara müftüsüne bir karşı fetva hazırlattı.
• Hıyanet-i Vataniye Kanunu’nu çıkararak, isyancıları cezalandırdı.
• Askerden kaçmaları önlemek üzere Firariler Kanunu’nu çıkardı.
• Bu kanunları uygulamak üzere İstiklal Mahkemeleri’ni kurdu.

Sonuç:

• TBMM isyanlarla uğraştı. Savaş süreci uzadı.
• Düzenli ordunun kurulması biraz gecikti.
• Düşmana karşı durabilmek için, cephe gerisinin de güvencede olması gereği açığa çıktı.

• Hıyanet-i Vataniye Kanunu, isyanların dağıtılmasını ve düzenli ordunun kurulmasını kolaylaştırdı. İsyan-ların dağıtılmasıyla ülkede iç güvenlik sağlandı. TBMM’nin otoritesi arttı. Ulusal birlik gerçekleşti ve milli mücadelenin daha sağlıklı yürütülmesi mümkün oldu.