Tarih Test Teknikleri

 

TARİH TEST TEKNİKLERİ

 

01-PARAGRAFA DAYALI ÇÖZÜM


                Biçimsel Açıdan Paragraf Soruları
 

Tanım: Tarih insan topluluklarının geçmişteki yaşayışlarını, birbirleriyle olan ilişkilerini, yer ve zaman göstererek neden – sonuç ilişkileri içerisinde inceleyen bir bilimdir
Durum: Orta Asya Türk göçlerinde ekonomik nedenlerin payı büyüktür Orta Asya'daki iklim koşulları elverişsiz hale gelince geçim kaynağı hayvancılığa dayanan Türklerin ekonomisi bozuldu.
Yukarıda verilen durumda tarihin tanımında yer alan öğelerden hangisine değinilmemiştir?
A)   Neden – sonuç ilişkisi
B)   Yer bildirme
C)   Zaman bildirme
D)   İnsan topluluklarının uğraşıları
E)   İnsan topluluklarının yaşayışları

YANIT C

I. Durum: İran'da Safevi Devleti Anadolu'da Şiî mezhebinden olan Türkmenleri Osmanlı Devleti’ne karşı ayaklandırmıştır.

II. Durum: Kanuni Sultan Süleyman Katolik Avusturya ile Almanya’ya karşı Protestanları desteklemiştir.

Yukarıda verilen iki durum birlikte düşünüldüğünde;
I. Din olgusu, devletlerin uluslararası politikalarında çıkar sağlamak için kullanılmıştır.
II. Uluslararası ilişkilerdeki çıkar politikaları devletler arasında ittifak kurutmasını sağlamıştır.
III. Devletlerin içişlerindeki sorunlar diğer güçler taralından kullanılmak istenmiştir.

yargılarından hangilerine ulaşılabilir?

A)   Yalnız I     B)   Yalnız II     C)   I ve III     D)   II ve III     E)   I, II ve III

YANIT C

– Akdeniz ticaretini canlandırmak
– Avrupa Hıristiyan birliğine engel olmak

amaçlarıyla Kanuni Döneminde aşağıdaki devletlerden hangisine kapitülasyon verilmiştir?

A)   Venedik     B)   Ceneviz     C)   Almanya     D)   İngiltere     E) Fransa

YANIT E

Yeniçağ'da Avrupa'da Coğrafi Keşifler sonucunda: "toprak sahibi olma" düşüncesi yerini "değerli madenlere sahip olma" düşüncesine bırakmıştır. Bu durum aşağıdakilerden hangisine neden olmamıştır?

A)   Soyluların güç kaybetmesine
B)   Toplumsal sınıf farklılıklarının ortadan kalkması
C)   Amerika kıtasındaki değerli madenlerin Avrupa' ya taşınmasına
D)   Burjuva sınıfının zenginleşmesine
E)   Ticaretin gelişmesine.

YANIT B

I. Derebeylik rejiminin sona ermesi
II. Barutun ateşli silah yapımında kullanılması
III. Kale, sur ve şatoların yıkılabileceğinin anlaşılması

Avrupa'da yaşanan bu gelişmelerin oluş sıralaması aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?

A)   I, II, III     B)   I,III, II     C)   II,I,III     D)   II,III,I     E)   III,II,I

YANIT D

 

Paragraf Sorularının Çözüm Yöntemleri

Soru yönergesinde yer alan aşağıdaki özelliklere dikkat edilmelidir

a) Soru yönergesinde yer alan BU işaret sözcüğüne dikkat edilmelidir: Bu işaret sözcüğüne dayalı ifadeler şunlardır:
BU BİLGİYE DAYANARAK,
BUNA GÖRE,
BU NEDENLE,
BU SONUÇLA,
BUNDAN DOLAYI
BÖYLECE vb.

b) Bu işaret sözcüğünden önce YALNIZCA -SADECE sözcüklerinin yer alıp almadığına dikkat edilmelidir.

YALNIZCA BU BİLGİLERE GÖRE gibi YALNIZCA sözcüğünün yer alması durumunda paragraftaki verilerin dışına kesinlikle çıkılmamalıdır.

c) Soru yönergesinde DEĞİLDİR, YOKTUR, -ME, -MA vb. olumsuz ifadelerin yer alıp-almadığına dikkat edilmelidir.

d) Paragraftaki verilerin hangi açıdan ve nasıl sorgulandığına dikkat edilerek en doğru test tekniği kuralı, çözüm yöntemi olarak kullanılmalıdır.

Bir bölgede yapılan kazılar sonucunda ok ve yaya, sulama kanallarına, topraktan eşyalara ve hayvan koşumlarına rastlanmıştır.
Bu bölge için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A)   Tarımın yapıldığı
B)   Hayvanların evcilleştirildiği
C)   Avcılığın yapıldığı
D)   Ticaretin geliştiği
E)   Toprağın işlendiği

ÇÖZÜM:
Tespitlerimiz:
1. Bu bölge à Paragraf sorusu olduğunu böylece tespit ederiz.
2. Söylenemez à Olumsuz soru ifadesi kullanılmıştır.

Yöntemimiz:
Soru kökeni olumsuz sona erdiği içim paragrafta ilgili olmayan seçenek yanıttır. Seçenekleri tek tek paragrafla karşılaştıracak olursak,

İşlemimiz:

A seçeneğindeki tarımın yapıldığını, paragrafta yer alan "sulama kanalları" ifadesi doğrulamaktadır.

B seçeneğindeki hayvanların evcilleştirildiğini paragrafta yer alan "hayvan koşumları" ifadesi doğrulamaktadır.

C seçeneğindeki avcılığın yapıldığını, paragraftaki "ok ve yay" ifadesi doğrulamaktadır.

E seçeneğindeki toprağın işlendiğini ise, paragraftaki "topraktan eşyalar" ifadesi doğrulamaktadır.

Böylece A, B, C ve E seçeneklerinin paragraftaki karşılığını tespit etmiş olursunuz. Oysa D seçeneğindeki "ticareti" doğrulayan hiçbir ifadeye paragrafta yer verilmemiştir.

Bu nedenle YANIT D seçeneğidir.


2.ÖRNEK

Bir bölgede yapılan kazılar sonucunda ok ve yaya, sulama kanallarına, topraktan eşyalara, hayvan koşumlarına rastlanmıştır.
Bu bölge için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
A)   Yerleşik yaşama geçildiği
B)   Ticaretin geliştiği
C)   Yazının kullanıldığı
D)   Toplumsal ilişkilerin arttığı
E)   İnsanların mağarada yaşadığı

ÇÖZÜM:
Test tekniği kuralarını pekiştirmek için aynı paragraf kullanıldı. Fakat bu ket soru birinci örnekten farklı olarak olumlu soru kökeninden oluşturuldu. Bu nedenle paragrafta yer alan seçeneği yanıt olarak işaretlemelisiniz.
Seçenekleri incelediğinizde B, C, D, E şıklarıyla ilgili herhangi bir bilgi paragrafta yer almamaktadır. Oysa toprağın kullanılması, hayvan koşumları sulama kanalları yerleşik yaşama geçildiğini ispatlamaktadır. Bu yüzden YANITA seçeneğidir.

3.ÖRNEK

Bir bölgede yapılan kazılar sonucunda ok ve yaya, sulama kanallarına topraktan eşyalara, hayvan koşumlarına rastlanmıştır.

Bu bölge için aşağıdaki çağlardan hangisinin yaşandığı söylenebilir?

A)   Maden     B)   Yontma Taş     C)   Kaba Taş     D)   Bakır     E)   Cilalı Taş

ÇÖZÜM:
Tespitlerimiz:
1. Bu bölge àParagraftaki veriler dikkate alınmalıdır.
2. Söylenebilir à Soru kökeni olumludur.
3. Çağ àBilgilerinizi kullanmanızı ifade eder.

Görüldüğü gibi PARAGRAF + BİLGİ sorusu. Bize seçeneklerde yer alan çağlardan birisi soruluyor. Bu yüzden paragraftaki özelliklere sahip olan çağ yanıt olacaktır. Dolayısıyla seçeneklerdeki çağlarla ilgili bilgilerinizi kullanmalısınız.

Paragraftaki bilgilen doğrulayan çağ CİLALI TAŞ ÇAĞI olduğu için YANIT E seçeneğidir.

4.ÖRNEK
Talaş Savaşı sonucunda Arapların kağıt üretimini öğrenmelerinden dolayı Arap toplumunda meydana gelen gelişme aşağıdakilerden hangisidir?
A)   Türkler İslamiyeti benimsedi.
B)   Türk – İslam devletleri kuruldu.
C)   Çin tehlikesi ortadan kalktı.
D)   Yazılı edebiyata geçiş hızlandı.
E)   İslamiyet yayıldı.

ÇÖZÜM:
Seçeneklerin hepsi Talaş Savaşı'nın sonuçlarıdır. Soru içerisindeki "DOLAYI" ifadesi önceki cümleyi paragraf konumuna getirmiştir. Bu yüzden Talaş Savaşı'nın sonucunu bu cümle doğrultusunda düşünmeliyiz. Kağıt üretimini öğrenmenin sonucu sorulduğu için bu cümleyi doğrulayan seçenek "D" dir.

Görüldüğü gibi tek paragraf olması sorunun paragraf verilerine göre yanıtlanmasını gerektirdi. Bu yüzden sorularda, "BU" işaret sözcüğüne dikkat edilmelidir.

 

 


                Paragrafa dayalı çözümde, paragrafın incelemesini yapmanız gerektiği belirtildi.

5. ÖRNEK
Aşağıdaki grafik, 1921 – 1930 yıllarında devlet bütçesinden yapılan harcamalarda eğitimin yaklaşık payını göstermektedir.


Aşağıdakilerden hangisi, bu grafikteki bilgilerin desteklediği bir yargı değildir?

A)   Savaş yıllarında da bütçeden eğitime bir pay ayrılmıştır.
B)   1929 dünya ekonomik bunalımında bile, bütçeden eğitime ayrılan payda büyük düşme olmamıştır.
C)   1924 yılında öğretimin birleştirilmesi yasasının kabulüyle, bütçeden eğitime ayrılan pay birkaç kat artırılmıştır.
D)   Kurtuluş Savaşı'nın kazanılmasıyla, eğitimin bütçedeki payında önemli bir artış olmuştur.
E)   İnkılaplarla birlikte, bütçeden eğitime ayrılan pay da artma eğilimi göstermiştir.
(1999)

ÇÖZÜM:
Grafik yorumlama soruları ÖSYM tarafından genellikle coğrafya dersinde sorulmaktadır.
Bu tarz sorularda grafikteki bilgiler paragraf olarak kabul edilmelidir.
Bu açıdan grafik ile soru yönergesi ele alındığında C seçeneğinin grafikteki verilerle uzlaşmadığı ortaya çıkar. Çünkü eğitime ayrılan payın birkaç kat arttığı ifade ediliyor. Oysa 1923 yılı ile 1924 yılı verileri bu açıklamayı doğrulamamaktadır. YANIT C'dir.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

02 –   ÖNCÜLLÜ SORULARIN ÇÖZÜMÜ

 

 

Üniversiteye giriş sınavında 1999 yılından itibaren tarih dersiyle ilgili ÖSYM'nin en çok tercih ettiği soru şeklidir.

 

Öncüllü sorunun diğer paragraf sorularından farkları şunlardır:

 

Öncüllü sorularda seçenekler soru içerisine taşınmıştır. Seçenekler soru içerisine taşınırken soru yönergesi ikiye bölünmüştür. Bu anlatımı aşağıdaki gibi şekillendirebiliriz:

 

SORU:

 

 

 
 


Yukarıdaki tarih sorusu öncüllü olarak sorulacak olsaydı soru yönergesi iki parçaya ayrılarak, seçenekler araya alınacaktı. Bu durum aşağıdaki gibidir:

 

 

Görüldüğü gibi soru yönergesi iki parçaya ayrıldı.

 

Yukarıdaki bilgiyi vermemizdeki amaç, öncüllü soruların çözümünde kullanacağınız en önemli kuralı açıklamak içindi. Sözünü ettiğimiz kural; "DOĞRU SIRAYLA OKUMA" kuralıdır. İki parçaya ayrılan soru yönergesini birleştirerek okumalısınız. Çünkü diğer sorularda da soru yönergesini tek hamlede okumaktasınız. Soru yönergesini birleştirerek okuduktan sonra öncül şeklinde verilen seçenekleri okumalısınız.

 

a) Herhangi bir soruda ise seçeneklerden yalnızca biri yanıttır. Oysa öncüllü sorularda birden fazla öncülün hatta bütün öncüllerin yanıt olabilme olasılığı bulunmaktadır. Bu durum öncüllü soruları diğer sorulardan ayıran en önemli özelliğidir. Birden fazla öncülün yanıt olabilecek olması sorunun çözümünde çelişkiler yaşamanıza yol açmaktadır.

 

 

 

 

 

Bu sorunu yaşamamak için kullanmanız gereken kurallar şunlardır:

 

01 –   Her öncülün paragraf ve soru yönergesiyle ilişkisi birebir kurulmalıdır.

02 –   Tarih bilimiyle ilgili temel bilgiler kullanılmalıdır. Bu bilgiler çelişkiye düştüğünüz durumlarda kesin doğruya ulaşmanızı sağlar. Çünkü tarih sorularında kullanılan paragraf ile doğru olan seçenekler tarihsel gerçeklere aykırı olamaz.

03 –   Soru yönergesindeki vurgulamalar dikkate alınmalıdır. Çünkü paragrafta verilen bilgiyle ilgili hangi durumun sorulduğu dikkate alınmalıdır. Paragrafla ilgili aşağıdaki durumlar sorulabilir.

 

_ Paragraf ile seçenekler arasındaki benzerlikler ya da zıtlıklar sorulabilir. Bu durumda yapılması gereken işlem çok basit olup, öncülün paragrafta yer alıp – almadığına bakılmalıdır.

_ Paragraftaki durumun nedeni veya sonucu sorulabilir. Bu durumda "neden – sonuç ilişkisine dayalı çözüm" tekniğinde yer alan kurallar uygulanmalıdır.

_ Paragrafta yer alan durumun DOĞRUDAN, KESİNLİKLE, KANITLAR şeklinde mi yoksa ULAŞILABİLİR, SÖYLENEBİLİR şeklinde mi sorulduğuna dikkat edilmelidir.

_ Paragraftaki durumla ilgili KAVRAM sorgulaması yapılabilir.

 

 

 

 

b) Öncüllü paragraf sorularının bazılarında ise ÖNBİLGİ içeren paragraf yer almayabilir. Bu şekildeki sorularda tamamen soru yönergesine dayanılarak yanıt verilecektir. Soru yönergesindeki bazı vurgular sorunun çözümü için ipucu özelliği taşıyacaktır. Bu tipteki sorular şekil olarak şöyledir.

 

 

Avrupa'da Reform hareketleri başladıktan sonra görülen bazı gelişmeler şunlardır:

_ Ogsburg Antlaşması'yla halkın, bağlı bulunduğu hükümdar veya prensin kabul ettiği mezhebe girmeye zorlanması

_ Avrupa'da yeni mezheplerin ortaya çıkması

_ Okulların kiliseden alınması

 

gelişmelerinden hangileri, inanç özgürlüğü doğrultusundaki gelişmeleri kolaylaştırıcı bir ortam sağlandığını gösterir?

 

A)   Yalnız I      B)   Yalnız III     C)   I ve II      D)   I ve III     E)   II ve III

 

Üniversite sınavında sorulan sorulardan örnek çözümler yaparak öncüllü soruların çözüm kurallarını pekiştirelim.

 

1. örnek

Avrupa'da Reform hareketleri başladıktan sonra görülen bazı gelişmeler şunlardır:

_ Ogsburg Antlaşması'yla halkın, bağlı bulunduğu hükümdar veya prensin kabul ettiği mezhebe girmeye zorlanması

_ Avrupa'da yeni mezheplerin ortaya çıkması

_ Okulların kiliseden alınması

 

gelişmelerinden hangileri, inanç özgürlüğü doğrultusundaki gelişmeleri kolaylaştırıcı bir ortam sağlandığını gösterir?

 

A)   Yalnız I      B)   Yalnız III     C)   I ve II      D)   I ve III     E)   II ve III

(2001/ÖSS)

 

ÇÖZÜM:

Bu soruyu yanıtlamaya yarayacak bir paragraf verilmemiştir. Soru yönergesindeki ifadeler doğrultusunda çözüme gidilmelidir.

"İnanç özgürlüğünü kolaylaştırıcı" unsur sorulmaktadır. Öncülleri bu açıdan incelediğinizde bu duruma II. ve III. öncüller uygundur. I. öncüldeki durum tam tersine inanç özgürlüğünü engellemektedir.' Bu sorunun çözümünde "inanç özgürlüğüne ortam sağlayan unsurların dinsel baskı ortamının olmaması gerektiğini" bilmeniz gerekir.

Yanıt E'dir.

 

 

 

2. örnek

 

Selenga Nehri ile Baykal Gölü kıyılarında yapılan kazılarda, Hunlar Dönemi'nde yapılmış

 

  1. Sulama kanalları
  2. Tahılları saklamak için özel olarak açılmış çukurlar
  3. Tahılları öğütmek için kullanılan taşlar
  4. Saban demirleri ve oraklar bulunmuştur.

 

Bu buluntulardan hangileri, Hunlar Dönemi'nde tarım yapıldığının doğrudan kanıtıdır?

 

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) I ve IV E) II, III ve IV

 

(2001/ÖSS)

 

ÇÖZÜM:

Bu soru da paragrafı olmayan öncüllü bir sorudur. Fakat önceki sorudan farkı soru yönergesinde yer alan DOĞRUDAN KANIT'ı ifadesidir.

 

Öncülleri bu açıdan incelemek gerekir. "Doğrudan kanıtı" sorulduğuna göre öncüller arasında olasılıklı ifadeler yer alacaktır. Öncülleri incelerken tarımla ilgili durumları değil Hunların tarım yaptığını kanıtlayan unsurlara dikkat etmeniz gerekir. I. ve IV. öncüller tarımın yapıldığının doğrudan kanıtıdır. II. ve III. öncüllerdeki durumlar ise tarımla ilgilidir; fakat ilgili toplumun tarım yaptığını kanıtlamaz. Çünkü bir toplum tahıl satın alıp bu tahılları saklayabilir veya öğütebilir.

Yanıt D'dir.

 

3. örnek:

Büyük Selçuklular Dönemi'nde,

  1. Selçuklu sultanlarının halife sanını almaması
  2. Yönetici sayısının artırılmasına gerek duyulması
  3. Yetenekli öğrencilerin okutulmasının ve topluma kazandırılmasının amaçlanması

durumlarından hangilerinin, Selçuklu sultanlarının medreselerin kurulup yaygınlaştırılmasına önem vermelerinde etkili olduğu savunulabilir?

A) Yalnızl B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve III E) II ve III

 

(2002/ÖSS)

 

ÇÖZÜM:

Paragrafı olmayan öncüllü bir sorudur. Bu sorunun çözümü için KAVRAMSAL bilginizin olması gerekir. Dolayısıyla MEDRESELERİN bir eğitim – öğretim kurumu olarak işlevini bilmeniz gerekir. Osmanlı padişahı Fatih Sultan Mehmet'e kadar bütün devlet adamları medreselerde yetişirdi. Bunun yanı sıra toplumdaki her kişinin medreselerde okuma hakkı vardı. Bundan dolayı II. ve III. öncüller Selçukluların medreselere önem verdiğini kanıtlar. Bu soruda II. öncül çeldiricidir. Çünkü devlet adamlarının sayısının artmasıyla devlet adamlarının medreselerde yetiştirildiğiyle ilgili bağlantı kurulmalıdır. I. öncülün ise medreseyle ilgisi yoktur.

YANIT E'dir.

 

 

 

ÇÖZÜM:

Bu öncüllü soru paragrafta sunulan bilgiler dikkate alınarak yanıtlanacaktır.

  • Okuma sırası bu soruda önemli olup soru yönergesi birleştirilerek okunmalıdır.
  • Soru yönergesinde YALNIZ ifadesi yer aldığı için paragrafın dışına kesinlikle çıkılmamalıdır.
  • Bu kurallar doğrultusunda çözüm yapacak olursak; toplumların bir arada olması kültür etkileşimini artırır (I. öncül) ve bu durum Abbasilerin Arap milliyetçiliği yapmadığının göstergesidir (III. öncül). Oysa Türkler askerlik görevini anayurtları Orta Asya'dan itibaren yapmaktaydı.

YANIT D'dir.

 

 

 

5.örnek

 

ÇÖZÜM:

  • Paragrafa dayalı çözülmesi gereken bir öncüllü sorudur.
  • Soru yönergesi birleştirilerek okunmalıdır.
  • Soru yönergesi doğrultusunda paragrafın öncüllerle ilişkisi kurulmalıdır. Dolayısıyla bir devletin sınırları genişlediğinde gelir – gider miktarları değişir (I. öncül) ve sınırlar yeniden belirlenir (III. öncül). Merkezi otoritenin sağlanması ise kolaylaş-maz tam tersine zorlaşır.

Yanıt D'dir.

 

 

6.örnek

Emeviler Döneminde,

  1. İslamiyet’te ayrılıklar artmıştır.
  2. İslamiyet'te Müslümanlardan alınan öşür ve zekât vergilerinin alınmasına devam edilmiştir.
  3. Arap olmayan halk, Arapların diğer milletlerden üstün olmadıklarını ortaya çıkarmak için gruplar kurmuştur.
  4. Türkler, Emevilere düşman olan kuruluşlara yardım etmiştir.

 

Yukarıda verilenlerden hangileri, Emevilerin yıkılmasına ortam hazırlamıştır?

 

A) I ve II B) II ve III C) II ve IV              D) I, Il ve IV E) I,III ve IV

 

ÇÖZÜM:

Bu öncüllü sorunun diğerlerinden farkı soru yönergesi okunduğunda "BİLGİYE DAYALI ÇÖZÜM" gerektiği ortaya çıkmaktadır. Dolayısıyla tarih paragraf sorularının çözümü için "bilgiye gerek yoktur" yanılgısını kanıtlamış oluruz.

I. IIK ve IV. öncüller Emeviler dönemine özgü olup Emevilerin yıkılmasına ortam hazırlamıştır. Bu sorunun çözümünde "bir devlet hangi durumlarda yıkılırdan" hareketle mantık yürütüp I, III ve IV. seçeneklere ulaşabilirsiniz. Fakat II. öncülü eleyebilmeniz için yine bilgiye ihtiyaç duyacaksınız. II. öncüldeki durum olan Müslümanlardan öşür ve zekat vergilerinin alınması Emevilerden önce ve sonra olan uygulamalardır, dolayısıyla bu bilgiyi bilmeniz gerekir.

(2001/ÖSS)

YANIT E'dir.

 

 

TARİH TEST TEKNİĞİ – 3 KİŞİ ÖĞESİNE DAYALI ÇÖZÜM


Tarihsel bir olayın meydana gelmesi için gerekli olan öğeler ZAMAN, YER ve İNSAN’dır.

Tarih sorularındaki "KİŞİ ya da İNSAN" soruda özne görevini taşıdığı için tarih sorularındaki ÖZNELERİ şöyle sıralayabiliriz:

  • Şahıs adı (Yavuz Sultan Selim vb.)
  • Devlet adı (Osmanlı Devleti vb.)
  • Uygarlık adı (Mezopotamya uygarlığı vb.)
  • Din adı (İslamiyet, Hıristiyanlık vb.)
  • Barış adi (Küçük Kaynarca Antlaşması vb.)
  • Savaş adı (Kırım Savaşı vb.)
  • Olay adı (Baba Ishak Ayaklanması)
  • Dönem adı (Yükselme Devri – Rönesans Hareketleri vb.)


Kişi öğesinin tespit edilmesi; tarihte meydana gelen olayların oluşumunda yer alan yukarıda sıraladığımız isimler arasındaki benzerliklerden doğan karışıklıkları engelleyecektir.

Bu tür sorularda amaç öğrencinin dikkat gücünü ölçmektir. Dolayısıyla seçeneklerdeki çeldiriciler buna göre düzenlenir.

ÖRNEKLER:
1. II. Murat x IV. Murat
2. Karahanlı Devleti x Doğu Karahanlı Devleti
3. I. Dünya Savaşı x II. Dünya Savaşı gibi benzerlikler yanıltma amaçlı kullanılmaktadır.

Aşağıdakilerden hangisi Türk – İslam devleti olan Karahanlı Devletimin yıkılma nedenidir?
A) Karahitayların saldırısı
B) İslamiyetin benimsenmesi
C) Taht mücadelelerinin meydana gelmesi
D) ipek Yolu'nun kaybedilmesi
E) Selçuklu Devleti'nin kurulması

ÇÖZÜM:
A seçeneğindeki Karahitaylıların saldırısı DOĞU KARAHANLI DEVLETİ'nin yıkılmasına neden olmuştur. B, D, E seçenekleri yıkılma nedeni değildir.
Karahanlı Devleti'nin hükümdarı Yusuf Kadir Han ülkesini oğullarına paylaştırınca taht mücadelesi meydana gelmiş, bu da devletin parçalanmasına neden olmuştur.
YANIT C seçeneğidir. Bu soruda devlet adına dikkat edilmelidir. KARAHANLI DEVLETİ ile DOĞU KARAHANLI DEVLETİ arasındaki isim yakınlığı çeldirici olarak kullanılmıştır. A SEÇENEĞİ ÇELDİRİCİDİR!
Devlet tanımlamalarına çoğul ifadesi kullanılabilir. Örneğin, SELÇUKLULAR tanımlaması bütün Selçuklu devletlerini kapsar. (Büyük Selçuklu, Anadolu Selçuklu, Suriye Selçuklu vb. gibi)

2.Örnek

Aşağıdakilerden hangisi ABD'nin II. Dünya Savaşına girmesini sağlayan olaydır?

A) Alman denizaltılarının saldırısı
B) Ekonomisinin zedelenmesi
C) Sömürgeler elde etme isteği
D) İngiltere'nin baskısı
E) Japonların Pearl Harbur baskını

ÇÖZÜM:
Bu soruda OLAY ADI tespit edilmelidir. Çünkü A şıkkında Alman denizaltılarının saldırısı ABD'nin I. Dünya savaşına girmesini sağlayan olaydır. Dolayısıyla A SEÇENEĞİ ÇELDİRİCİDlR. E seçeneğindeki Japonların Pearl Harbur baskını ise ABD'nin II. Dünya Savaşı'na girmesini sağlayan olaydı. Bu soruda olaylar arasındaki isim benzerliği kullanılmıştır. Bu nedenle YANIT E seçeneğidir.

3. Örnek:
Aşağıdakilerden hangisi II. Murat Devri olaylarından değildir?
A) Edirne -Segedin – Antlaşması
B) Tütün ve içki yasağı konulması
C) 1444 Varna Savaşı
D) 1448 II. Kosova Savaşı
E) Arnavutluk'un himayeye alınması

ÇÖZÜM:
Bu soruda KİŞİ ADI tespit edilmelidir. A, C, D, E seçenekleri II. Murat Devri, B seçeneği ise IV. Murat Devri olaylarıdır. İki padişah adları karıştırılmamalıdır. Dolayısıyla YANIT B'dir.

 

Tarih Test Tekniği – 4

COĞRAFİ BİLGİYE DAYALI ÇÖZÜM

 

Tarihsel bir olayın meydana gelebilmesi için gerekli olan öğelerden birisi de YER öğesidir.

Coğrafi bilgiye dayalı çözüm yapabilmeniz için özellikle SİYASİ HARİTA (TARİH ATLASI) bilgilerinizin iyi olması gerekir.

Devletlerin sınırları zaman içerisinde değiştiği için bir devletin sınırlarındaki değişimi bilmelisiniz. Örneğin, Osmanlı Devleti'yle ilgili bir soruda olayın meydana geldiği zamana bağlı olarak devletin sınırları belirlenmelidir.

Coğrafi bilgiye dayalı çözümde dikkat edilmesi gereken özellikler:

  1. Soru içerisinde coğrafi bölge adının kullanılıp-kullanılmadığına dikkat etmelisiniz. (Asya, Avrupa, Akdeniz, Süveyş Kanalı, Viyana vb. gibi)
  2. Soruda herhangi bir devletin adının geçip geçmediğine dikkat etmelisiniz. Adı geçen devletin yaşadığı dönemdeki coğrafi konumunu dikkate almalısınız.
  3. Soruda bahsedilen olayın nerede meydana geldiğini dikkate almak zorundasınız. Genellikle olayların adları olayların meydana geldiği yerin adıyla bilinir. (Ankara Savaşı, Kösedağ Savaşı, Bedir Savaşı vb. gibi)
  4. Soruda yer adı, devlet adı ya da olay adı olarak bahsedilen coğrafi yerin özellikle TİCARİ KONUMUNUN olup, olmadığına dikkat etmelisiniz. Çünkü ticaret toplumjar arasında ilişkiyi sağladığı için kültürün gelişimini sağlamıştır. Bu yüzden İpek ve Baharat Yolu, Süveyş Kanalı, Cebelitarık Boğazı, Hint Deniz Yolu gibi ticari geçitlerin nerelerden geçtiğini bilmelisiniz.
  5. Bir bölgenin ticari konumu dışında DİNİ, ASKERİ, ETNİK, KÜLTÜREL vb. özellikleri bilinmelidir.

 

  • İstanbul, Kudüs, Mekke gibi kentler ticari merkez oldukları gibi dini merkez özelliği taşırlar.
  • Belgrat, İstanbul, Çimpe Kalesi, Gelibolu vb. yerler askeri açıdan önemli jeopolitik özellikler taşırlar.

Coğrafi bilgiye dayalı çözümlerde kullanmanız için TARİH ATLASI'nda yer alan haritaları dikkatli olarak incelemeniz gerekir.

 

1.ÖRNEK

Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Devleti'nin İstanbul'u fethetmesinin sonuçlarından değildir?

A) Osmanlı toprak bütünlüğünün sağlanması

B) İpek Yolu'nun önemli bir merkezinin Osmanlıların denetimine girmesi

C) Ortodoks Kilisesi'nin Osmanlı himayesine girmesi

D) Güçlü surların ateşli silahlarla yıkılabileceğinin anlaşılması

E) Osmanlı Devleti'nin en geniş sınırlara ulaşması

 

ÇÖZÜM:

Seçeneklerde İstanbul'un değişik özellikleri sıralanmıştır. A seçeneği Osmanlı açısından jeopolitik özelliği ifade etmektedir. B seçeneği ticari, C seçeneği dini, D seçeneği İstanbul'un askeri özelliğini ifade etmektedir. E seçeneği yanıt olup Osmanlı Devleti'nin Duraklama Dönemindeki bir özelliğidir.

YANIT E'dir

 

2. örnek

Aşağıdaki I. Dünya Savaşı'yla ilgili cephelerden hangisi Osmanlı Devleti sınırları içerisinde meydana gelmemiştir?

A) Makedonya    B) Çanakkale        C) Kafkasya D) Irak E) Suriye – Filistin

 

ÇÖZÜM :

I. Dünya Savaşı'yla ilgili konu çalışmasında dönemin siyasi haritasını incelersek Makedonya'nın Osmanlı Devleti sınırlan içerisinde olmadığını fark edersiniz. Bu çözüm SİYASİ TARİH ATLASINA dayalı coğrafi çözümdür.

YANIT A'dır.

 

ÇÖZÜM 2:

Osmanlı Devleti Makedonya'yı Balkan Savaşları sonucunda kaybettiği için I. Dünya Savaşı'nda bu toprak Osmanlı Devleti'nin sınırları içerisinde değildir. Bu da BİLGİYE DAYALI bir çözümdür.

YANIT A'dır.

 

3.Örnek

Ortaçağ'da Akdeniz ticaretini elinde bulunduran devlet aşağıdakilerden hangisidir?

A) İngiltere        B) Portekiz C) Fransa              D) Hollanda E) Venedik

 

ÇÖZÜM 1:

TespitimizàAkdeniz

İngiltere, Portekiz, Fransa ve Hollanda COĞRAFİ KONUMLARI açısından Atlas Okyanusu ülkeleridir. Oysa Venedik Akdeniz ülkesidir. Bu açıdan mantık yürütülerek yanıtlanabilir. Dolayısıyla YANIT E'dir.

 

ÇÖZÜM 2 :

 

İkinci çözümde ise BİLGİYE DAYALI ÇÖZÜM kullanılabilir. Ortaçağ'da Venedik ile Ceneviz Akdeniz ticaretini diren devletlerdi. Yeniçağ'da Coğrafi Keşiflerle Hint Yolu keşfedilince Akdeniz ticareti önem kaybetmiştir.

 

4. Örnek:

Coğrafi Keşiflerle ilgili önemli gelişmelerden birisi Hint Deniz Yolu'nun bulunmasıdır.

Bu gelişme;

I. İpek ve Baharat yollarının önem kaybetmesi

II. Osmanlı ekonomisinin zarar görmesi

III. Atlas Okyanusu limanlarının önem kazanması

 

durumlarından hangilerine ortam hazırlamıştır?

A) Yalnız l              B) I ve II C) I ve III D) II ve III               E) I, II ve III

ÇÖZÜM:

Tespitimiz à  Hint Deniz Yolu

Hint Deniz Yolu, Afrika kıtasının dolaşılarak Hindistan'a dolayısıyla Uzakdoğu'ya ulaşılmasını sağlamıştır. Bu keşfe Akdeniz ticaretinden uzak olan Portekiz destek vermiştir. Bu keşfin gerçekleşmesiyle Akdeniz ticareti önem kaybederken Atlas Okyanusu limanları önem kazanmaya başlamıştır. (III. öncül). Dolayısıyla Akdeniz ülkesi olan Osmanlı Devleti'nin ekonomisi zarar görmüştür (II. öncül).

II ve III. öncüllere tarihsel bilgilerin yanı sıra coğrafi bilgilerinizle ulaşabilirsiniz. Oysa I. öncülle ilgili fikir yürütebilmeniz için coğrafi bilgilerinizi kullanıp, İpek ve Baharat yollarının geçtiği yerleri bilmeniz gerekir. İpek ve Baharat Yolları Akdeniz üzerinden geçtiği için Hint Deniz Yolu'nun keşfiyle önem kaybetmişlerdir (I. öncül).

Dolayısıyla Hint Deniz Yolu'nun keşfiyle üç öncüldeki durum da gerçekleşmiştir.

YANIT E'dir.

 

Tarih bilimi geçmişi inceleyen bir bilim dalı olduğu için olayların meydana geldiği zamanı bildirmek zorundadır. Bunun için kronoloji biliminden faydalanır.

Günümüz modern tarih biliminde olayların zamanı MİLADİ TAKVİME göre belirtilmektedir. Bu yüzden Miladi takvimin özelliklerini incelemeliyiz.

 

 

Tarih Test Tekniği – 5

KRONOLOJİYE DAYALI ÇÖZÜM (Zaman Öğesinin Tespit Edilmesi)

 

MİLADİ TAKVİM

Mısır uygarlığında tarımsal faaliyetleri düzenlemek amacıyla bulundu. Roma İmparatoru Julius Caesar ile Papa XIII. Gregor tarafından geliştirildi.

Güneş yılı esasına dayanan bu takvimde bir yıl 365 gün, 6 saattir.

"0" yılı başlangıç yılı olup, Hz. İsa'nın doğum tarihi olarak kabul edilir.

Yüzyıl bir asır olarak kabul edilir. Her asır veya yüzyıl kendi içerisinde yarı asır, çeyrek asır olarak bölümlere ayrılır.

  • Her yüzyıl bir asır
  • Her elli yıl yarı asıR.
  • Her yirmi beş yıl çeyrek asır olarak kabul edilir.
  • MÖ yıllarda sayı büyüdükçe günümüzden uzaklaşılır.
  • MS yıllarda sayı büyüdükçe günümüze yaklaşılır.

 

 

Miladi takvimde "0" sıfır yılı başlangıç yılı sayıldığı için yüzyıllar "0" yılıyla başlar, 99 yılıyla sona erer.

Örneğin I. yüzyılı inceleyelim: Buna göre;

Metin Kutusu:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  • 1 Ocak 100 tarihinde II. yüzyıl başlar.
  • 31 Aralık 199 tarihinde II. yüzyıl sona erer.

NOT: Bir olayın tarihini belirtirken GÜN, AY, YÜZYIL ve ÇAĞ kavramları kullanılır. Bu kavramlar ne kadar çok kullanılırsa olayın tarihi daha iyi ifade edilmiştir.

1. ÖRNEK:   20. yüzyıl à 1900 – 1999 yılları arasıdır.

2. ÖRNEK:   1879 yılı à 19. yüzyıl, II. yarı asır, IV. çeyrek asırdır.

3. ÖRNEK:   1350 yılı -> 14. yüzyıl, II. yarı asır, III. Çeyrek asırdır.

4. ÖRNEK:   MÖ 20. yüzyıl -> MÖ 1999-1900 yılları arasıdır.

5. ÖRNEK:   MÖ 1879 yılı    MÖ 19. yüzyıl, I. yarı asır, I. çeyrek asırdır.

6. ÖRNEK:   MÖ 1350 yılı -> MÖ 14. yüzyıl, I. yarı asır, II. çeyrek asırdır.

NOT: Örneklerden de anlaşılacağı gibi MS ile MÖ yılların yüzyıl kavramları aynı, yarı asır, çeyrek asır kavramları terstir.

TARİHİ ÇAĞLARA AYIRMA

Tarihte meydana gelen olayların incelenmesini kolaylaştırmak ve karşılaştırmasını yapabilmek için, tarihsel süreç çağlara ayrılmıştır.

Tarih çağlara ayrılırken insanlığın gelişiminde değişimler ve yenilikler dikkate alınır. Bundan dolayı, Sümerler tarafından yaklaşık MÖ 3200'lü yıllarda yazının bulunması tarihi iki ana bölüme ayırmıştır.

1. Tarih Öncesi Çağlar: Tarih Öncesi Çağların bölümlere ayrılmasında; kullanılan eşya ve aletlerin özellikleri dikkate alınmıştır. Çünkü Tarih Öncesi Çağlarda insanlığın yaşamındaki gelişim ve değişimleri alet, eşya yapımında kullanılan malzemenin türü belirlemiştir.

2. Tarihi Çağlar: Tarihi Çağların birbirinden evrensel nitelikli olaylar ayırmıştır.

Bu bilgilere göre Tarihin şeması;

 

 

 

ZAMAN ÖĞESİNİN TESPİTİ

Soruların çözümünde en çok gözden kaçan tarih bilimi zamandır.

Soru içerisinde zaman öğesi şu şekillerde ifade edilmektedir.

  1. Yıl olarak ifade edilir. (1699 gibi)
  2. Yüzyıl olarak ifade edilir. (XVIII. yüzyıl gibi)
  3. Tarihsel dönem adlarıyla ifade edilirler. (Cilalı Taş Çağı, Ortaçağ gibi)
  4. Tarihte meydana gelen önemli tarihsel dönemler olarak ifade edilir. Bu türden ifadelerde, bahsedilen dönemin tarihlerini bilmelisiniz. (Rönesans Hareketleri, Fetret Devri, İstibdat Devri, Haçlı Seferleri vb. gibi)

 

KRONOLOJİ SORULARININ ÇÖZÜMÜNDE KULLANILACAK YÖNTEMLER

  1. Sorulardaki zaman öğesi tespit edilmelidir.
  2. Kronolojik sıralamayla ilgili sorularda, sıralamayı verilen olayların meydana geldiği kronolojik tarih açısından değil, NEDEN – SONUÇ İLİŞKİSİ açısından yapılmalıdır.
  3. Krnoloji soruları iki şekilde sorulabilir.

     

     

    1. Soru içerisinde I, II, III, IV gibi maddeler verilerek bunların oluş sıralaması sorulabilir.
    2. Seçenekler arasında hangisi DAHA ÖNCEDİR ya DAHA SONRADIR kıyaslaması sorulabilir.

 

Not 1: ÖNCE DEĞİLDİR à SONRADIR anlamına gelir. SONRA DEĞİLDİR à ÖNCEDİR anlamına gelir.

Not 2: Bir olayın olma nedeni önceliği, sonuçlan ise, sonralığı ifade eder.

  1. Yukarıda bahsedilen şekillerde sorulan sorularda yanılgı payını en az düzeye çekebilmek için GÖRSELLİK sağlanmalıdır.

Soru şekline göre görsellik şu şekillerde sağlanır:

  1.  

     

     

    1. …………..
    2. …………..
    3. …………..
    4. …………..
    5.  

Bu türden sıralama soruluyorsa verilen madde kadar yatay çizgi çizilip, sıralama yapılır. Ondan sonra seçeneklere bakılır.

————- şeklinde çizilir.

Bu türden sıralama sorulursa verilen bütün olayların sıralamasını bilmeden de doğru yanıtı bulma olanağınız bulunmaktadır. Bildiğiniz olaylar arasında sıralama yaparak seçenekler arasında eleme yoluna gidebilirsiniz.

  1. ÖNCEDİR – SONRADIR soru türünde ise şıkları ikili olarak karşılaştırmalısınız. İkili karşılaştırmada şıklardan birini eleyip, kalan şıkla yeni bir şık arasında yeniden ikili karşılaştırma yapmalısınız. Bu işleme yanıtı bulana kadar devam etmelisiniz.

şeklinde işlem yapılarak yanıt bulunur.

  1. Sıralaması yapılacak olayların yerine benzeri yazılabilir. Örneğin,

     

     

    1. Sömürgeciliğin başlaması = Coğrafya Keşifleri
    2. İstanbul'un fethi = Fatih Sultan Mehmet Devri vb. gibi

 

1. Örnek

V. yüzyılda Batı Roma İmparatorluğu'nun yıkılmasına rağmen bu dönemde Bizans İmparatorluğu'nun yıkılmamasının nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

  1. İhtiyatlı (ikili – tedbirli) politika izlemesi
  2. Avrupa'dan yardım alması
  3. Kavimler Göçünden uzak olması
  4. Savunmasının iyi olması
  5. Otoritenin güçlü olması

 

ÇÖZÜM:

Bizans'ın tarih boyunca yıkılmamasının en önemli nedeni ikili politika izlemesidir. Dolayısıyla A seçeneği ÇELDİRİCİDİR. Ama bu soruda V. yüzyılda (400-499) yıkılmamasının nedeni sorulduğu için YANIT C seçeneğidir. Çünkü Kavimler Göçü Batı Avrupa yönünde olmuştur.

2.Örnek:

Yeniçağ'da Coğrafya Keşifleri sonucunda sömürgecilik ortaya çıkmıştır.

Bu çağın sonlarından itibaren denizcilikte ve sömürgecilikte en güçlü devletler aşağıdakilerden hangisidir?

  1. Venedik – Ceneviz
  2. İspanya – Portekiz
  3. Osmanlı Devleti – Venedik
  4. İngiltere – Fransa
  5. İspanya – Fransa

ÇÖZÜM:

Ortaçağ'da -> Venedik, Ceneviz

Yeniçağ'da -> İspanya, Portekiz

Yakınçağ'da à İngiltere, Fransa

denizcilikte en güçlü devletlerdir.

Bu soruda zaman olarak Yeniçağ ifadesi kullanılarak öğrencinin dikkati ölçülmektedir. Dolayısıyla A ve B seçenekleri ÇELDİRİCİDİR. Çünkü soru yönergesinin başında yer alan "Bu çağın sonları…" ifadesi zaman olarak Yeniçağ'ın değil "Yeniçağın sonlarını" ifade etmektedir. Yeniçağın sonları Yakınçağ'a yakın olduğuna göre YANIT D seçeneğidir.

 

3. Örnek:

I. Talaş Savaşı'nın olması

II. Türklerin İslamiyeti benimsemesi

III. Doğudaki bilgilerin batıya ulaşması

IV. Haçlı Seferleri

Yukarıdaki olayların oluş sırası aşağıdakilerden hangisidir?

A) I- II -III -IV

B)I-II-IV-III

C) I- III-IV-II

D) II-I-IV-III

E) IV-III – II – I

 

ÇÖZÜM:

  1. Önce soru kökü okunmalıdır.
  2. Göz yanılgısını engelleyip GÖRSELLİĞİ yakalamak için soruda verilen madde kadar yatay çizgi çizilip üzerine yazılmalıdır. Böylece kafamızdaki doğru yanıtı kağıt üzerine yazarak yanılgıyı engellemiş olursunuz.
  3. ) Eğer ki soruda verilen üç olayın sırasını biliyorsak dördüncü olayın hangi sırada yer alacağını şıkları eleme yoluyla bulabilirsiniz.

Örneğin sorudaki I, II ve IV. olayların arasındaki sırayı bildiğinizi ve III. olayın hangi sırada olduğunu bilmediğinizi varsayalım.

Tespitimiz: I – II – IV

III. olay herhangi bir sırada olabilir. Fakat tespitinizden hareketle A, B ve E şıklarını eleyebilirsiniz. Bu soruda verilen bilgilerin sıralanması olayların gerçekleştiği kronolojik tarihe göre değil, olaylar arasında NEDEN – SONUÇ ilişkisi kurularak yapılmalıdır. Buna göre, Talaş Savaşı'yla (I. öncül) Orta Asya Türklerinin İslamiyeti benimseme süreci başlamıştır (II. öncül). Böylece Türklere özgü kağıt, matbaa vb. bilgiler Müslüman Araplar tarafından öğrenilmiştir. Bu bilgiler Haçlı Seferleri (IV. öncül) aracılığıyla doğrudan batıya taşınmıştır (III. öncül)

YANIT: I – II – IV – III

Yanıt B'dir.

 

4. Örnek:

Aşağıdaki Avrupa tarihine ait olaylardan hangisi diğerlerinden önce değildir?

  1. Atlas Okyanusu ticaretinin önem kazanması
  2. Laik eğitimin ortaya çıkması
  3. Derebeyliğin zayıflamaya başlaması
  4. Emperyalizmin ortaya çıkması
  5. İncilin ulusal dillere çevrilmesi

 

ÇÖZÜM:

1. İŞLEM:

ÖNCE DEĞİLDİR ifadesi SONRASIDIR ifadesine eşittir. (ÖNCE DEĞİLDİR = SONRADIR)

Böylece soruda diğerlerinden daha sonra meydana n olayı tespit etmelisiniz.

 

2. İŞLEM:

Seçeneklerde yer alan ifadenin karşısına ilgili çağrışım yapacak olayı yazabilirsiniz.

Örneğin:

Kırım'ın Fethi -> Fatih Sultan Mehmet Dönemi

Rodos'un Fethi àKanuni Sultan Süleyman Dönemi anımsatmaları yazılabilir.

Bu soru için şu anımsatmaları yazabilirsiniz:

  1. Atlas Okyanusu ticaretinin önem kazanması (COĞRAFİ KEŞİFLER)
  2. Laik eğitimin ortaya çıkması (REFORM HAREKETLERİ)
  3. Derebeyliğin zayıflamaya başlaması (HAÇLI SEFERLERİ)
  4. Emperyalizmin ortaya çıkması (SANAYİ DEVRİMİ)
  5. Antikçağ eserlerinin incelenmesi (RÖNESANS HARELERİ)

 

3. İŞLEM:

Seçenekleri ikili olarak karşılaştırıp birini elersiniz. Kalan şıkla bir başka şıkkı eleme yoluna gidersiniz. Böylece doğru yanıta ulaşırsınız.

Anımsatma şıklarımız şu şekildeydi.

 

Görüldüğü gibi seçenekleri sırayla ikili karşılaştırıp eleme yoluna gidildi. Kalan şıkla işleme devam edildi. Sizler zaman kazanmak için elediğiniz seçeneği çizgi atabilirsiniz.

Diğerlerinden sonra meydana gelen olay sorulduğu için YANIT D seçeneğidir.

Eğer soru yönergesi diğerlerinden önce meydana geleni sorsaydı işlemi şöyle yapmanız gerekirdi.

 

 

 

 

 

Tarih Test Tekniği -6

NİTELİĞE DAYALI ÇÖZÜM

 

Tarihsel olaylar SİYASİ, EKONOMİ, SOSYAL, KÜLTÜREL, DİNSEL ve ASKERİ gibi nitelik taşırlar.

Bir olayın nasıl bir nitelik taşıdığını anlamanız için, bu niteliklerin tarih sorularında ne anlama geldiği bilinmelidir.

NİTELİKLERİN ANLAMLARI

Bir olayın birden fazla anlamı olabilir. Fakat olayın niteliğini tam olarak anlayabilmeniz için cümleden çıkan ilk anlama bakmalısınız. Çünkü cümlelerin DOĞRUDAN ve YAN (DOLAYLI) anlamları vardır.

Niteliklerin anlamlarını şu şekilde sıralayabiliriz.

A) SİYASİ DURUM

 

Bir olayın siyasi nitelik taşıması için aşağıdaki anlamları içermesi gerekir:

1. Bir devletin tarihsel dönemlerini ifade etmelidir. Bir devletin kuruluşu, yükselmesi, duraklaması, yıkılışı gibi durumlarını ifade eden tarihsel durumlardır.

 

Örnekler:

– Osmanlı Devleti 1299 yılında kurulmuştur.

– 1402 – 1413 yılları Osmanlı Devleti'nde Fetret Devri'dir.

– 1579 – 1699 yılları Osmanlı Devleti'nde Duraklama Devri olarak kabul edilir.

 

2. Bir devletin rejimsel özelliklerini ifade etmelidir.

 

Örnekler:

– Türk devletinde ülke hükümdar ailesinin ortak malıdır.

– Avrupa'da Ortaçağ'da feodal rejim yaygındır.

– Tanzimat Fermanı'nın kabulüyle Osmanlı Devleti'nde "hukuk devleti" anlayışı benimsenmiştir.

 

3. Bir devletin coğrafi konumunu ya da sınırlarını ifade etmelidir.

 

Örnekler:

– Osmanlı Devleti; Duraklama Devrinde doğal sınırlarına ulaşmıştır.

– İslamiyet, Dört Halife Devri'nde Arap Yarımadasının dışında da yayılmıştır.

 

4. Bir toplumun bir başka toplumla olan savaş ve barış şeklindeki ilişkilerini ifade etmelidir.

 

Örnekler:

– Kırım Savaşı

– Hünkâr İskelesi Antlaşması

– Lale Devri'nde Avrupa'da ilk Osmanlı elçilikleri açılması

 

5. Bir toplumun içerisindeki ayaklanmalar gibi tepkileri ifade etmelidir. Ayaklanmaların çıkış nedeni ekonomik, dini, kültürel vb. olabilir. Fakat ayaklanma toplumda bir ilişki türü olduğu için SİYASİ'dir. Soru kökünde ayaklanma türü veya sebebi sorulursa ayaklanmanın nedeni dikkate alınmalıdır.

Örnekler:

– 31 Mart Olayı -> Meşrutiyet rejimine karşı oldu için siyasi niteliklidir.

– Kabakçı Mustafa İsyanı -> Yeniçeri Ocağı'nın v; lığını korumaya yönelik olduğu için askeri nitel lidir.

– Mezhep savaşları -> Dinsel niteliklidir.

 

B) SOSYAL DURUM

 

Bir olayın sosyal nitelik taşıması için aşağıdaki anlamları içermesi gerekir.

1. Toplumların yaşam biçimini ifade etmelidir.

 

(göçebe, yerleşik yaşam gibi)

2. Toplumsal sınıfları ifade etmelidir, (soylu, rahip, burjuva, işçi, köylü vb.)

3. Toplumsal hareketlilikten bahsedilmelidir. (göç gibi)

 

NOT:

Yukarıda sıraladığımız toplumların yaşam biçimini, sınıflarını ve hareketlerini toplumların EKONOMİK durumu belirlemektedir. Bu yüzden sosyal ve ekonomik durum karıştırılmamalıdır. Bireylerin sosyal konumunu öncelikle ekonomik durumu belirler. Sosyal durum sorulduğunda yukarıdaki özellikleri ifade ediyorsa sosyal olduğunu kabul etmeniz gerekir.

Örnekler:

– Sanayi Devrimiyle köyden kente göçlerin meydana gelmesi

– Yeni kıtalara Avrupa'dan göçlerin meydana gelmesi

 

C) EKONOMİK DURUM

Bir olayın ekonomik nitelik taşıması için aşağıdaki anlamları içermesi gerekir.

1. Ekonomik uğraşıları ifade etmelidir.

Örneğin; tarım, hayvancılık, el zanaatları, sanayi, ticaret, sömürgecilik vb. gibi.

2. Ekonomiyle ilgili sistemler ve kurumları ifade etmelidir.

Örneğin; vergi sistemi, maliye, kervansaraylar, hanlar, defterdarlık vb. gibi.

D) KÜLTÜREL DURUM

Toplumsal yaşamdaki her şey kültürle ilgilidir, fakat soru yönergesinde kültürel durum sorulduğunda aşağıdaki özellikler dikkate alınmalıdır.

1. Bilimsel ve eğitimsel çalışmaları ifade etmelidir.

 

Örnekler:

– Medrese eğitimi

– Kağıt ve matbaanın bulunuşu

– Rönesans hareketleri

 

2. Sanatsal etkinlikleri ifade etmelidir.

Örnekler:

– İslamiyetin resim ve heykeltraşlığı yasaklaması

– Mimari

– Hattatlık, oymacılık vb. Edebi fikir akımlarını ifade etmelidir.

3. Edebi fikir akımlarını ifade etmelidir.

Örnekler:

– Hümanizm

– Romantizm

– Rasyonalizm vb.

E) DİNSEL DURUM

Bir olayın dinsel bir nitelik taşıması için aşağıdaki anlamları içermelidir.

1. Dinsel inanış biçimleriyle ilgili ifadeleri içermelidir.

Örneğin; Putperestlik, Hıristiyanlık, islamiyet, Şamanizm vb. gibi

2. Dinsel kurumlarla ilgili ifadeleri içermelidir.

Örneğin; kilise, papalık, patrikhane, şeyhülislamlık vb. gibi

3. Dinsel inanışların toplum üzerindeki etkileriyle ilgili ifadeleri içermelidir.

Örnekler:

– Kutsal yerleri ele geçirmek

– Kutsal yerleri ziyaret etmek

– Tarikatlar vb.

F) ASKERİ DURUM

Bir olayın askeri bir nitelik taşıması için aşağıdaki anlamları içermesi gerekir.

1. Askeri kurumları ve kişileri ifade etmelidir.

Örneğin; Kaptan-ı Deryalık, Yeniçeri Ocağı. Kapıkulu askerleri, şövalyeler vb. gibi

2. Askeri araçları ifade etmelidir.

Örneğin; ok, yay, kale, kılıç, top, tüfek, gemi vb. gibi

3. Askeri yöntemleri ifade etmelidir. Örneğin; kuşatma, tünel kazma vb. gibi.

Not: İki toplum arasındaki savaş SİYASİ durumdur. Savaştaki teknik unsurlar, savaş stratejileri, savaş türleri ASKERİDİR.

Örneğin,

– İstanbul'un fethi Siyasi niteliği ifade eder.

– İstanbul'un fethi için surları yıkabilecek topların kullanılması, Rumeli Hisarı'nın yapılması -> Askeri niteliği ifade eder.

 

NİTELİĞE DAYALI ÇÖZÜMDE KULLANILACAK YÖNTEMLER

1. Olayın niteliği yukarıda bahsedilen özelliklere göre tespit edilmelidir.

a) Nitelik tespitinde cümlenin niteliği tespit ediliyorsa cümlenin ASIL VURGUSU dikkate alınmalıdır.

b) Nitelik tespitinde bir olayın niteliği tespit edilecekse, verilen olayın EN ÖNEMLİ NEDENİ ya da SONUCUNA bakılarak tespit edilmelidir.

2. Cümlenin ya da olayın DOĞRUDAN NİTELİKSEL ÖZELLİĞİ soruyu yanıtlamanızda yetersiz kalıyorsa YAN (DOLAYLI) ANLAMINA bakılmalıdır.

3. Tespit ettiğiniz niteliklere dayalı yanıt ararken şıkların karşısına anlamlarını yazarak GÖRSELLİK sağlanmalıdır.

1. Örnek:

Avrupa’da meydana gelen aşağıdaki olaylardan hangisi Yakıncağ'da Osmanlı Devleti'ni ekonomik açıdan olumsuz yönde etkilemiştir?

A) Coğrafya Keşifleri

B) Fransız İhtilali

C) Rönesans Hareketleri

D) Reform Hareketleri

E) Sanayi Devrimi

 

ÇÖZÜM:

Soru içerisindeki

a) Yakınçağ -> Zaman kavramını

b) Ekonomi -> Olayın niteliğini ifade etmektedir. Şıkların karşısına aşağıdaki 1. İŞLEM yapılmalıdır.

A) Coğrafya Keşifleri -> Ekonomi

B) Fransız İhtilali -» Siyasal

C) Rönesans Hareketleri -> Kültürel

D) Reform Hareketleri -> Dinsel

E) Sanayi Devrimi -> Ekonomi

Böylece B, C, D seçenekleri elenir.

2. İŞLEM ise zaman öğesine göre aşağıdaki gibi yapılmalıdır.

A) Coğrafya Keşifleri -> YENİÇAĞ'a

E) Sanayi Devrimi -» YAKINÇAĞ'a özgü gelişmelerdir.

YANIT E'dir.

2.Örnek:

Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Devleti'nin sosyal yapısını belirtmektedir?

A) Tamamen göçebe yaşamın sürülmesi

B) Eğitimin medreselerde yapılması

C) Türklerin genellikle köylerde yaşaması

D) Devlet işlerinin Divan Teşkilatından yürütülmesi

E) Kapıkulu askerlerinin devşirmelerden oluşması

 

ÇÖZÜM:

Soru içerisindeki

a) Osmanlı Devleti '-> Kişi öğesini

b) Sosyal -> Olayın niteliğini ifade etmektedir. I. İŞLEM

II. İŞLEM

A) Sosyal

A) Orta Asya Türkleri

B) Kültürel

C) Sosyal

C) Osmanlı Devleti

D) Siyasi

E) Askeri

 

II. Kervansarayların inşa edilmesi

III. Yabancı tüccarlara sigortacılık uygulamasının getirilmesi

Bu uygulamalardan hangileri Anadolu Selçukluların ticareti geliştirmeye çalıştıklarının göstergesidir?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

ÇÖZÜM:

Tespitimiz -> soru yönergesindeki "ticareti geliştirme" ifadesi EKONOMİYLE ilgili bir ifadedir.

Öncülleri değerlendirirken EKONOMİYLE ilgili olmaları dikkate alınmalıdır. Bu açıdan I, II ve III. öncüller ticareti geliştirmeye yönelik ekonomik uygulamalardır.

 

Tarih Test Tekniği – 7

BİRDEN FAZLA DOĞRU OLABİLECEK SEÇENEKLER ARASINDA KIYASLAMANIN YAPILARAK YANIT VERİLMESİ

Bu bölümde inceleyeceğimiz test tekniği kuralı öğrencilerin çözümünde en çok zorlandığı soru türlerinden birisidir.

Bu tarz sorularda "EN DOĞRU" yanıt sorulduğu için seçenekler içerisinde çeldiricisi güçlü doğru yanıtlar bulunmaktadır. Bu seçenekler arasında KIYASLAMA yapılarak EN DOĞRU yanıt bulunmalıdır. Bu sorularda genellikle seçenekler arasında ilk eleme yapıldıktan sonra kalan seçenekler arasında kıyas yapılarak yanıt verilir. Kıyaslamanın yapılmasında aşağıda sıralanan çözüm yöntemleri kullanılır. Bunlar da birbirine bağlı olarak kullanılan çözüm yöntemleridir.

Bunlar:

A) KAPSAM ilişkisine dayalı çözüm yöntemleri

B) NEDEN – SONUÇ ilişkisine dayalı çözüm yöntemleri

C) ASIL NEDEN – BAHANE ayrımına dayalı çözüm yöntemleri

D) DOĞRUDAN – DOLAYLI ayrımına dayalı çözüm yöntemleri

E) AMAÇ-YÖNTEM ilişkisine dayalı çözüm yöntemleri

 

Bu test tekniği kurallarına birbirlerine bağlı olarak çalışılmalıdır.

A) KAPSAM İLİŞKİSİNE DAYALI ÇÖZÜM

 

Test tekniğinde kapsam ilişkisine dayalı çözüm yöntemini kullanmanız için soru yönergesinde; EN, DAHA,ÇOK, AZ, TEMEL, GENEL, ASIL, DOĞRUDAN, DOLAYLI,KESİNLİKLE vb. gibi kapsamı veya kıyası ifade eden terimlerin bulunması gerekir.

……………………………asıl nedenidir?

……………………………en önemli sonucudur?

……………………………en iyi şekilde açıklar?

……………………………daha az etkili olmuştur?

vb. şeklinde soru içerisinde vurgular yer almalıdır.

Bu tarzdaki soruları yanıtlarken sırasıyla şu yöntemler kullanılmalıdır.

a) Kapsamı ifade eden terim tespit edilmelidir,

b) Seçenekler arasında I. eleme işlemi yapılarak doğru olabilecek seçenekler dışındakiler elenmelidir.

c) Doğru olabilecek seçenekler arasında II. eleme işlemine geçilerek EN DOĞRU YANIT bulunmalıdır.

d) En doğru yanıtı bulabilmek için doğru olabilecek seçenekler arasında KIYASLAMA yapılmalıdır.

Kıyaslama yapılırken,

– anlam olarak diğer seçenekleri kapsayan yanıt olur.

– bir olayın doğrudan sebep veya sonucu, dolaylı sebep veya sonucuna göre kıyaslandığında yanıt olur.

– kesin durum içeren olasılıklı duruma göre yanıt olur.

– bir olaydaki amaç ile amaca ulaşmak için uygulanan yöntem kıyaslanır. Amaç ile yöntem kıyaslandığında amaç yanıt olur.

– bir olayın asıl nedeni ile olayın çıkmasına yol açan ba-hane kıyaslanır. Olayın asıl nedeni yanıt olur.

 

1.Örnek:

Avrupa tarihine ait aşağıdaki olaylardan hangisi Yeniçağda Osmanlı Devleti'ni ekonomik açıdan olumsuz olarak etkileyen temel faktördür?

A) Gümrük vergisinin düşürülmesi

B) Ticari gelirlerin azalması

C) Avrupa'da bilimin gelişmesi

D) Katolik mezhep birliğinin bozulması

E) Coğrafi Keşiflerin yapılması

 

ÇÖZÜM:

Soru içerisindeki tespitlerimizi şöyle sıralayabiliriz.

1. Ekonomi -> NİTELİKSELLİĞİ ifade eder.

2. Yeniçağ -> ZAMAN ÖĞESİNİ ifade eder.

3. Temel -> KAPSAMI ifade eder.

4. Osmanlı Devleti -> KİŞİ ÖĞESİNİ (Devlet Adı) ifade eder.

 

 

 

İşlemlerimiz sonucunda A, B, E seçenekleri arasında KAPSAM İLİŞKİSİ kurmalısınız. Yeni ticaret yollarının bulunması yani Hint Deniz Yolu, Baharat Yolu'nun önem yitirmesini sağlamıştır. Bundan dolayı Osmanlı Devleti gümrük vergisini indirince devletin ticari geliri azalmıştır. Bu durum ise Coğrafi Keşifler sonucunda olduğu için Coğrafi Keşifler temel faktör olup A ve B seçeneklerini kapsar.

Yanıt E'dir.

 

B) NEDEN SONUÇ İLİŞKİNE DAYALI ÇÖZÜM

 

Tarih biliminin bilimsel özelliği diğer bilim dallarında olduğu gibi NEDEN – SONUÇ İLİŞKİSİ kurmaktır. Fakat tarih bilimi geçmişi inceleyen bir bilim dalı olduğu için neden -sonuç ilişkisi yazılı ya da yazısız belgeler aracılığıyla sağlanır.

Tarihte meydana gelen olaylar birbirini zincirleme olarak etkiler. Bu duruma olaylar arasında NEDEN – SONUÇ İLİŞKİSİ denir. Yani bir olayın en önemli nedeni bir önceki olayın en önemli sonucu olup, en önemli sonuç da bir sonraki olayın en önemli nedeni olur.

 

 

 

NEDEN – SONUÇ ilişkisine dayalı sorunun sorulmasındaki temel amaç, soruda yer alan olayla ilgili neden -sonuç ayrımının yapılmasını sağlamaktır. Bundan dolayı neden-sonuç ilişkisinin sorgulandığı sorularda seçenekler içerisinde soruda bahsedilen durumun hem nedenine hem de sonucuna yer verilir. Böylece seçenekler arasında "çeldirici seçenek" unsuru oluşturulmuş olur.

Çeldirici seçeneğe yakalanmamak amacıyla soru kökeninde yer alan NEDENİDİR – SONUCUDUR ifadelerinin tespit edilmesi gerekir.

Neden – sonuç ilişkisine dayalı soruların çözümünde KRONOLOJİ bilgisi de kullanılmalıdır. Bir olayın nedeni olaydan önceki durumlarda, sonucu ise olaydan sonra-k] durumlarda aranmalıdır.

Neden – sonuç ilişkisine dayalı sorular,

………………..doğrudan nedenidir?

……………….. doğrudan sonucudur?

………………..dolaylı nedenidir?

………………..dolaylı sonucudur?

şeklinde de sorulabilir.

Bir olayın nedenleri ya da sonuçları arasında doğrudan – dolaylı ayrımının yapılabilmesi için şu yöntemler kul malıdır:

a) Bir olayın ilk nedeni, daha yakın nedeni, nedeni, ilk sonucu, daha yakın sonucu, sonucu, daha kesin durum içermesi DOĞRUDAN ifadesinin karşılığıdır.

b) Bir olayın bir başka faktöre dayalı olarak çıkması ya da bir olayın sonucuna dayalı ola bir başka sonucun ortaya çıkması DOLAYLI ifadesinin karşılığıdır.

 

Örnek:

Aşağıdakilerden hangisi I. Dünya Savaşı'nın asıl nedenidir?

A) Devletler arasındaki ekonomik rekabet

B) Avusturya veliahdının öldürülmesi

C) Almanya'nın Versay Antlaşması'nı imzalaması

D) Milletler Cemiyeti'nin kurulması

E) Yeni devletlerin kurulması

 

ÇÖZÜM:

Tespitlerimiz: –

a) I. Dünya Savaşı à OLAY ADIDIR

b) Aşıl Nedeni à KIYASLAMA İFADESİDİR

 

I. İŞLEM:

C, D ve E seçenekleri I. Dünya savaşının nedenleri olmadığı için elenirler. C, D ve E seçenekleri olayın sonuçlarıdır. Bu seçenekler olayla ilgili neden-sonuç ayrımını yapabilme gücünü ölçmek için konulmuştur.

II. İŞLEM:

A ve B şıkları savaşın nedenleridir. Fakat devletler arasındaki ekonomik rekabet savaşın ASIL NEDENİ olup, veliahdın öldürülmesi savaşın başlamasını sağlayan OLAYDIR ya da BAHANE, GEREKÇE, GÜNCEL NEDEN'dir. Bu yüzden YANIT A'dır.

A ve B seçeneklerini NEDEN – SONUÇ ilişkisi içerisinde de çözümleyebilirsiniz. Avrupa'da Coğrafya Keşifleriyle ortaya çıkan sömürgecilik, Sanayi Devrimiyle giderek önem kazanmış böylece devletler arasındaki ekonomik rekabet artmıştır. Bu durum dünya ekonomisini doğrudan etkilemiştir. Oysa veliahdın öldürülmesi Avusturya -Macaristan İmparatorluğu ile Sırbistan'ın arasını açmıştır.

Yanıt A'dır.

Örnek:

Osmanlı Devleti ile ilgili olarak, aşağıdakilerin hangisinde I. de verilenin II. ye ortam hazırladığı savunulamaz? I.

II.

A)

31 Mart Olayı'nın çıkması

Meşrutiyetin ilan edilmesi

B)

Merkezi otoritenin zayıflaması

Toprak yönetiminin bozulması

C)

Milliyetçilik hareketlerinin yaygınlaşması

Sınırların daralması

D)

Savaşların uzun sürmesi

Maliyenin bozulması

E)

Ayarı bozuk akçeyle maaş ödenmesi

Yeniçerilerin ayaklanması

       

 

 

 

D) DOĞRUDAN – DOLAYLI AYRIMINA ÇÖZÜM

Olayların nedenleri ve sonuçları DOĞRUDAN ya da DOLAYLI diye iki gruba ayrılabilir.

TESPİT EDİLMESİ

Soru içerisinde yer alan DOĞRUDAN – DOLAYLI terimleri bu test tekniğini kullanmanızı sağlar.

KULLANILACAK YÖNTEM:

Bir olayın nedenleri ya da sonuçları arasında doğrudan – dolaylı ayrımının yapılabilmesi için şu yöntemler kullanılmalıdır:

a) Bir olayın ilk nedeni, ilk sonucu, asıl nedeni, asıl sonucu, aynı yer, kişi, zaman içermesi DOĞRUDAN ifadesinin karşılığıdır.

b) Bir olayın bir başka faktöre dayalı olarak ortaya çıkması ya da bir olayın sonucuna dayalı olarak bir başka sonucun ortaya çıkması DOLAYLI ifadesinin karşılığıdır.

 

 

Örnek:

Aşağıdakilerden hangisi XI. yüzyılın sonlarından, XIII. yüzyılın sonlarına kadar meydana gelen Haçlı Seferlerinin doğrudan sonucudur?

A) Doğu'daki bilgilerin öğrenilmesi

B) Rönesans Hareketlerinin başlaması

C) Reform Hareketlerinin başlaması

D) Coğrafi Keşiflerin

E) Mezhep Birliğinin bozulması

 

ÇÖZÜM:

Seçeneklerin hepsi Haçlı Seferlerinin sonucudur. Ama A seçeneğindeki Haçlı Seferleri ile Doğudaki bilgilerin öğrenilmesi (barut, kağıt, matbaa vb.) daha sonraki yıllarda Coğrafi Keşiflere, Rönesans ve Reform Hareketlerine neden olmuştur. Bu nedenle,

1. A seçeneği à Olayın doğrudan

2. B, C, D, E seçenekleri ise à A seçeneğine bağlı olayın dolaylı sonuçlarıdır.

Bu nedenle YANIT A'dır.

E) AMAÇ – YÖNTEM AYRIMINA DAYALI ÇÖZÜM

 

Bir olayın sonucunda ulaşılmak istenen hedefe AMAÇ denir. Dolayısıyla bir olayın amacı, asıl neden olarak da ifade edilebilir.

Bir olayın sonucunda ulaşılmak istenen amaç için kullanılan tekniklere ya da uğraşılara YÖNTEM denir. Bir amaç için kullanılan yöntem, METOD, ARAÇ gibi kelimelerle de ifade edilebilir.

ÖRNEK

Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Devleti'nin I. Dünya Savaşı'na girmesinin asıl amacıdır?

A) Kaybettiği toprakları geri almak

B) Ekonomiyi düzeltmek

C) Alman gemilerine sahip çıkmak

D) İslamiyeti yaymak

E) Alman hayranlığını güçlendirmek

ÇÖZÜM:

Seçenekleri incelediğinizde Osmanlı Devleti'nin savaşa girme amacının birden fazla olduğu görülür. Osmanlı Devleti'nin savaşa girmesinin asıl amacı ekonomisini düzeltmektir. Bunun için topraklarını geri almayı ekonomisini düzeltmenin yöntemi olarak tercih etmiş ve Akdeniz'den kaçan iki Alman gemisini satın almak yoluyla Rusya'ya ateş açarak savaşa girmiştir.

Kısacası, seçenekler şu anlamlara gelir:

A) Yöntem = Metod

B) Asıl neden

C) Olay = Bahane = Güncel Neden anlamına gelir.

Bu nedenle YANIT B'dir.

 

 

 

Tarih Test Çözüm Test Tekniği – 8 –

Bağlaçların Dikkate Alınmasına Dayalı Çözüm (Ortak, herhangi biri, benzer özelliklerinin bulunmasına dayalı çözüm)

 

 Türkçede kullanılan VE, "İLE, VEYA, YA DA bağlaçları tarih sorularında şu anlamları vermektedir.

1. VE, İLE bağlaçları soru içerisinde yer alan olayların, özelliklerin, nedenlerin, sonuçların HEPSİNİ BİRLİKTE DÜŞÜNEREK ORTAK VERİLERİN ELDE EDİLMESİNİ GEREKTİRİR.

2. VEYA, YA DA bağlaçları soru içerisinde yer alan olayların, özelliklerin, nedenlerin, sonuçların HERHANGİ BİRİSİNİN ELDE EDİLMESİNİ GEREKTİRİR.

3. GİBİ bağlacı ise BENZERLİK KURULMASINI GEREKTİRİR.

 

1. Örnek:

Aşağıdakilerden hangisi Haçlı Seferleri ile Coğrafya Keşiflerinin ortak nedenidir?

A) Doğunun zenginliğini ele geçirmek

B) Kutsal kentleri ele geçirmek

C) Türk – İslâm ilerleyişini durdurmak

D) Bizans Devletini korumak

E) Yeni ticaret yolları bulmak

 

ÇÖZÜM:

Soruda iki olay arasında İLE bağlacı kullanıldığı için Haçlı Seferleri ile Coğrafi Keşiflerinin ORTAK nedenini tespit etmelisiniz.

B, C, D şıkları sadece Haçlı Seferlerinin, E şıkkı ise Coğrafya keşiflerinin nedenidir.

İki olayın ortak özelliği sorulduğunda doğru yanıt olan seçenek dışındaki seçeneklerin çeldirici olması için sadece olayın özelliği yazılır. Yukarıdaki sorunun B, C, D ve E seçeneklerinde olduğu gibi.

A seçeneğinde yer alan "Doğunun zenginliğini ele girmek" ise hem Haçlı Seferlerinin hem de Coğrafya kesifinin ortak nedeni olduğu için İLE = ORTAK bağlacının karşılığıdır. YANIT A'dır.

Not: Bazı soru kalıplarında VE, İLE bağlaçları dışında ORTAK anlamını veren diğer ifadeler aşağıdaki gibi olabilir.

a) Fransız İhtilali'nin HEM Osmanlı HEM DE Avusturya imparatorluklarına etkisi aşağıdakilerden hangisidir?

b) I. Coğrafi Keşifler

 

II. Sanayi devrimi

Yukarıdaki İKİ OLAYIN Osmanlı Devleti'ne etkisi aşağıdakilerden hangisidir?

Yukarıdaki soru örneklerindeki HEM, İKİ OLAY ifadeleri ORTAK durumu sorgulamaktadır.

2. Örnek:

Aşağıdakilerden hangisi Haçlı Seferlerinin ya da Coğrafya Keşiflerinin nedenlerinden biri değildir?

A) Yeni ticaret yollarının aranması

B) Kudüs'ü ele geçirmek

C) Doğunun zenginliğini ele geçirmek

D) Türk – İslam ilerleyişini durdurmak

E) Laik düşüncenin ortaya çıkması

 

ÇÖZÜM:

Soruda YA DA bağlacı kullanıldığı için Haçlı Seferlerinin veya Coğrafya Keşiflerinin HERHANGİ BİRİSİNİN nedeni olmayan seçenek doğru yanıt olacaktır.

Dolayısıyla,

– A seçeneği Coğrafya Keşiflerinin

– B seçeneği Haçlı Seferlerinin

– C seçeneği Haçlı Seferleriyle, Coğrafya keşiflerinin

– D seçeneği, Haçlı seferlerinin nedenidir.

 

Oysa E seçeneğindeki "Laik düşüncenin ortaya çıkması" Reform Hareketlerinin sonucu olup, Haçlı Seferleriyle Coğrafya Keşiflerinin nedeni değildir.

Böylece YANIT E'dir.

 

 

3. Örnek

Aşağıdaki olaylardan hangisi Osmanlı Devleti'ni Coğrafya Keşifleri gibi olumsuz yönde etkilemiştir?

A) Haçlı Seferleri

B) Rönesans Hareketleri

C) Reform Hareketleri

D) Fransız İhtilali

E) Sanayi Devrimi

ÇÖZÜM:

Bu soruda GİBİ bağlacı kullanılmıştır.

Coğrafi Keşifler Osmanlı Devleti'ni ekonomik açıdan olumsuz yönde etkilemiştir.

A) Haçlı Seferleri Osmanlı Devleti'ni olumsuz yönde etkilememiştir.

B) Rönesans Hareketleri Osmanlı Devleti'ni bilimsel açıdan olumsuz yönde etkilemiştir.

C) Reform Hareketlerinin Osmanlı Devleti'ne olumsuz etkisi olmamıştır.

D) Fransız İhtilali Osmanlı Devleti'ni "Milliyetçilik" akımından dolayı siyasi açıdan olumsuz yönde etkilemiştir.

E) Sanayi Devrimi ise Osmanlı Devleti'ni ekonomik açıdan olumsuz yönde etkilemiştir.

GİBİ bağlacı benzer durumu sorduğu için Coğrafi Keşifler gibi Sanayi Devrimi de Osmanlı Devleti'ni EKONOMİK açıdan olumsuz yönde etkilemiştir.

Sorudaki GİBİ bağlacı BENZERLİK KURULMASINI gerektirdiği için YANIT E'dir. Çünkü Coğrafya Keşifleri ve Sanayi Devrimi Osmanlı Devletini ekonomik açıdan olumsuz yönde etkilemişlerdir.

 

 

Tarih Test Tekniği – 9 –

Çoğul – Tekil Ayrımına Dayalı Çözüm

 

 Sorunun çözümünde ÇOĞUL – TEKİL ayrımının kullanılabilmesi için:

a) -LER, -LAR çoğul eklerinin kullanıldığına

b) Birden fazla NEDEN, SONUÇ, OLAY, KİŞİ ve NİTELİĞİN kullanıldığına dikkat etmelisiniz.

 

1. Örnek:

İlkçağ uygarlıkları genellikle aşağıdaki bölgelerin hangisinde ortaya çıkmıştır?

A) Sakarya ırmağı çevresinde

B) Nil ırmağı civarında

C) Akarsu boylarında

D) Kızılırmak bölgesinde

E) Sarı Irmak Vadisinde

 

ÇÖZÜM:

A) Sakarya ırmağı çevresinde FRİGYA

B) Nil Irmağı çevresinde MISIR

C) Kızılırmak bölgesinde HİTİT

D) Sarı ırmak vadisinde ÇİN uygarlığı ortaya çıkmıştır.

Fakat soruyu dikkatli okursak "İlkçağ Uygarlıkları…" -çoğul ekini fark edersiniz. Böylece İlkçağ uygarlıklarının mel olarak ortaya çıktığı yerleri tespit etmelisiniz. Tarihte "inen en önemli İlkçağ uygarlıklarının da akarsu boylarında ya çıktığını tespit edersiniz.

Diğer açıdan baktığımızda C seçeneğinde yer alan rsu boylan" ifadesi A, B, D, E seçeneklerini kapsamak-ır. YANIT C'dir.

2. Örnek

Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Devleti ıslahatlarının bir özelliği değildir?

A) Islahatlarda kişi politikaları güdülmüştür.

B) Demokratikleşme hareketlerine gidilmiştir.

C) Sanayileşme sağlanmıştır.

D) Islahatlara 17. yüzyıldan itibaren başlanmıştır.

E) Lale Devriyle batılılaşma başlamıştır.

 

ÇÖZÜM:

Soruda "IslahatLARI" denildiği için bütün Osmanlı Devleti ıslahatlarını düşünmeliyiz. Bu yüzden A, B, D, E şıkları belirli dönemlerde yapılan Osmanlı ıslahatlarının özellik-lerindendir. Oysa Osmanlı ıslahatlarıyla sanayileşme sağlanamamıştır. Bu nedenle YANIT C'dir.

3.Örnek

Aşağıdakilerden hangisi Yeniçağ Avrupasında meydana gelen olayların özelliklerinden değildir?

A) Rasyonalizmin ortaya çıkması

B) Mezhep savaşlarının meydana çıkması

C) Yeni ticaret yollarının keşfedilmesi

D) Haçlı Seferlerinin yapılması

E) Laiklik anlayışının ortaya çıkması

 

ÇÖZÜM:

Yeniçağ Avrupasında meydana gelen olayların özelliği sorulmaktadır. -LAR çoğul takısı kullanıldığı için Yeniçağ Avrupasındaki

– Bilimin gelişmesi

– Coğrafi Keşifler

– Rönesans ve Reform Hareketleri

 

gibi olayların tamamı dikkate alınmalıdır. Buna göre:

– A şıkkı Rönesans Hareketleri

– B şıkkı Reform Hareketleri

– C şıkkı Coğrafya Keşifleri

– E şıkkı Reform Hareketleriyle ilgilidir.

 

Haçlı Seferleri Ortaçağ'a özgü bir olay olduğu için YANIT D'dir.

 

 

 

 

Tarih Test Tekniği | 10 |

Bilinenden – Bilinmeyene Dayalı Çözüm

 

 Bilinmeyen bir konuya bildiğiniz bir başka konuya dayalı olarak yanıt verilmesidir.

Bunun için şu yöntemler kullanılabilir:

1. Olaylar birbirini NEDEN – SONUÇ İLİŞKİSİ içerisinde etkilediği için; bir olayın nedenleri ya da sonuçlarıyla, bir önceki ve bir sonraki olayın nedenleri ya da sonuçları arasında bağlantı kurulabilir. Böylece bildiğiniz bir olayın nedenleri ya da sonuçlarından hareketle bilmediğiniz olayın nedenleri ya da sonuçları arasında bağlantı kurabilirsiniz.

2. Seçeneklerden hareketle yanıt verebilirsiniz. Soruda bahsedilen tarihsel olayla ilgili bilginizin olmamasına rağmen, seçeneklerden herhangi biri bildiğiniz bir konuyla ilgili olduğu için yanıt verebilirsiniz.

 

Dolayısıyla bir soruyu çözmeyeceğinizi düşünmeden mutlaka her koşulda soruyu sonuna kadar okumalısınız. Bilgileriniz doğrultusunda seçenekleri elemek yoluyla yanıta ulaşabilirsiniz.

1.Örnek:

Aşağıdakilerden hangisi Yeniçağ'a ait bir özellik değildir?

A) Yeni mezheplerin ortaya çıkması

B) Özgür düşüncenin önem kazanması

C) Yeni kıtaların bulunması

D) Soylunun egemen sınıf olması

E) Ticaret yollarının değişmesi

 

 

 ÇÖZÜM:

Bu sorunun çözümüne mutlaka Yeniçağa ait özellikleri bilmek zorunda değilsiniz. Çünkü seçenekleri okuduğunuz zaman Ortaçağ ile ilgili bilgilerinizin olmasının yeterli olacağını görmektesiniz.

Soylunun egemen olduğu rejim feodalite olup, Ortaçağ Avrupasına ait bir özelliktir. Dolayısıyla YANIT D'dir.

2.Örnek:

Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Devleti tarihinde Duraklama Devri olaylarından değildir?

A) İstanbul'un fethi

B) Devlet yönetiminin bozulması

C) Baskı ve şiddet politikasının kullanılması

D) Kasr-ı Şirin Antlaşması'nın imzalanması

E) Girit'in fethi

 

ÇÖZÜM:

Duraklama Devri hakkında bilgimizin olmamasına rağmen seçenekleri okumalısınız. A seçeneğindeki İstanbul'un fethi Yükselme Devri olayıdır. Dolayısıyla YANIT A'dır.

Görüldüğü gibi Duraklama Devri sorusu, Yükselme Devri bilgilerinize dayalı olarak yanıtlandı.

3.Örnek:

Aşağıdakilerden hangisi XVIII. yüzyıl Osmanlı Devleti ıslahatlarından değildir?

A) İlk matbaanın açılması

 

B) Nizam-ı Cedit Ocağı'nın açılması

C) Yeniçeri Ocağı'nın kaldırılması

D) Çeviri eserlerin yayımlanması

E) İlk elçiliklerin açılması

ÇÖZÜM:

XVIII. yüzyıl ıslahatlarını bilmediğinizi, XIX. yüzyılı bildiğinizi kabul edelim. Yeniçeri Ocağı'nın kaldırılması 1826' da II. Mahmut Devri yenilik hareketidir. Dolayısıyla YANIT C dir.

4.Örnek:

Tanım: Tarih, insan topluluklarının geçmişteki yaşayışlarını, uğraşılarını, birbirleriyle olan ilişkilerini, yer ve zaman göstererek neden-sonuç ilişkileri içerisinde inceleyen bir bilimdir.

Durum: İslâmiyet'in hızlı yayılmasında diğer din ve inançlara karşı gösterilen hoşgörünün payı büyüktür. Avrupa'da Asya'da ezilmiş ve horlanmış insanlar Müslümanları kurtarıcı olarak karşıladılar.

Yukarıda verilen durumda tarihin tanımında yer alan öğelerden hangisine değinilmemiştir?

A) İnsan ilişkileri

B) Neden – sonuç ilişkileri

C) Yer

D) insan topluluklarının yaşayışları

E) Zaman

 

(1996/ÖSS)

ÇÖZÜM:

Bu tarz sorular daha çok öğrencinin zamana karşı hızını ölçmektedir. Dolayısıyla zaman kaybetmemek için önce soru yönergesi okunmalıdır. Böylece tanımı defalarca okuma ihtiyacı duyulmayacaktır. Çünkü A, B, C, D, E seçeneklerinin tamamı tanımın özellikleri olmak zorundadır. Dolayısıyla sadece DURUM – SEÇENEK eşleştirmesinin yapılması yeterli olacaktır. Bu işlem yapıldığında zaman ögesine değinilmediği ortaya çıkacaktır. YANIT E'dir.

 

Tarih Test Tekniği | 11 |

Eşleştirmeye Dayalı Çözüm

 

 Bu test tekniğini seçeneklerden hareketle kullanmalısınız. Seçenekler arasında yapacağınız eşleştirme işlemi, geride kalan tek seçeneğin yanıt olmasını sağlayacaktır.

İki çeşit eşleştirme vardır:

1. EŞ ANLAMLILAR ARASINDA EŞLEŞTİRME

 

Okuduğunuz seçeneklerde

a) Kavramsal açıdan aynı anlamı verenler,

b) Bir olayın niteliksel özellikleri açısından aynı niteliği taşıyanlar arasında yapılan eşleştirme türüdür.

 

Bir soruda iki yanıt olamayacağı için eşanlamlı seçeneklerin her ikisi de elenir.

Soru kökeninde "FARKLI" veya "AYRILIR" ifadesi varsa bu kuralı mutlaka uygulamak zorundasınız.

2. ZIT SEÇENEKLER ARASINDA

 

Okuduğunuz seçeneklerde kavramsal ve bir olayın niteliği açısından birbirine zıt düşen seçenekler eşleştirilmelidir.

Eşleştirilen bu zıt seçeneklerden birisi mutlaka yanıttır. Çünkü bir olayın sonucunda birbirine zıt iki özelliğin olması mümkün değildir.

1. Örnek:

Aşağıdakilerden hangisi Ortaçağ'da meydana gelen Haçlı Seferlerinin sonuçlarından değildir?

A) Soylunun ilk kez darbe yemesi

B) İtalya'da ticaretin gelişmesi

C) Burjuva sınıfının zenginleşmeye başlaması

D) Akdeniz ticaretinin önem yitirmesi

E) Feodalitenin önem yitirmesi

 

ÇÖZÜM:

Bu sorunun çözümünde EŞANLAMLI ve ZIT ANLAM SEÇENEK özelliklerinin her ikisini de görmektesiniz.

1. A ve E seçenekleri birbirine eşittir. Çünkü feodalite soylunun egemen olduğu rejimdir. Her iki seçenekte bunların önem yitirmesinden söz ediliyor. Dolayısıyla A v E seçenekleri elenir.

2. B ve C seçenekleri eşittir. Çünkü ticaretle uğraşan sınıfa burjuva sınıfı denir. Ticaretin gelişmesi, burjuva sınıfının zenginleşmesini sağlayacağı için B ve C seçenekleri elenir.

3. A = E, B = C ise geriye kalan D seçeneği yanıttır. Burada eş anlamlı seçeneklere dayalı çözüm yapıldı.

 

Bu soruda zıt anlamlı seçeneklere göre de çözüm yapılabilirdi. Çünkü B ve D seçenekleri zıttır. İtalya bir Akdeniz ülkesi olduğu için İtalya'da ticaretin gelişmesi Akdeniz ticaretinin de gelişmesi anlamına gelir. Dolayısıyla bu iki seçenekten biri mutlaka yanıt olacaktır.

YANIT D'dir.

2. Örnek:

Aşağıdaki Avrupa tarihi olaylarından hangisi farklı bir nitelik taşımaktadır?

A) Yeni ticaret yollarını bulunması

B) Sömürgeciliğin önem kazanması

C) Sanayi Devriminin ortaya çıkması

D) Fransız Ihtilali'nin çıkması

E) Coğrafya Keşiflerinin yapılması

 

ÇÖZÜM:

a) Kavramsal Eşleştirmeye Dayalı Çözüm:

Coğrafya Keşifleriyle (E) yeni ticaret yolları bulunurken (A), Sanayi Devrimiyle (C) hammadde ve pazar ihtiyacının ortaya çıkması sömürgeciliği önemli hale getirdi.(B)

A = E ve B = C ise YANIT D'dir.

b) Niteliksel Eşleştirmeye Dayalı Çözüm:

A, B, C, E seçenekleri EKONOMİ niteliğinde olup D seçeneği SİYASAL niteliktedir. Dolayısıyla YANIT D'dir.

 

Tarih Test Tekniği | 12 |

Kavrama Dayalı Çözüm

 

Kavrama dayalı test tekniğini kullanabilmeniz için tarih bilimiyle ilgili bilmeniz gereken temel kavramları şöyle sıralayabiliriz.

  1. Tarihin bütün süreciyle ilgili genel kavramlar

Örneğin; egemenlik, bağımsızlık, rejimler, hukuk devleti vb.

  1. Konuya özgü kavramlar

Örneğin; Osmanlıcılık, Panturanizm, ulema, devşirme sistemi vb.

 

1. Örnek:

 

Kırım Savaşı'nı kazanan devletlerden biri olarak Paris Antlaşması'na katılan Osmanlı Devleti'nin, bu antlaşmanın aşağıda verilen maddelerinden hangisiyle yenilmiş bir devlet durumuna düşürüldüğü anlaşılmaktadır?

 

  1. Osmanlı Devleti'nin, devletlerin genel hakları bakımından bir Avrupa devleti sayılması
  2. Avrupa devletlerinin, Osmanlı Devleti'nin egemenliğini ve toprak bütünlüğünü tanımaları
  3. Avrupa devletlerin Osmanlı Devleti'nden Hristiyan azınlığın haklarını yeniden düzenlemesini istemeleri
  4. Osmanlılarla, Rusların Karadeniz'de tersane ve savaş gemisi bulundurmamaları
  5. Osmanlı Devleti ile bu antlaşmayı imzalayan devletlerden biri arasında anlaşmazlık çıktığında, önce antlaşmayı imzalayan öteki devletlere başvurulması

(1981/ÖSS)

 

ÇÖZÜM:

Kavrama Dayalı Paragraf Çözümü:

Tespitlerimiz:

  1. Bu antlaşmanın à Önceki cümleyi paragraf konumuna getirmiştir.
  2. Kazanan devlet à Kavramı ifade eder.
  3. Olumlu soru ifadesi kullanılmıştır.

 

Savaşlar sonunda imzalanan antlaşmaların hükümleri kazanan devletin lehine, kaybeden (yenilen) devletin aleyhine olur.

Antlaşmada yer alan herhangi bir hükmün iki devlet için geçerli olması, iki devletin de aynı statüde tutulduğunu gösterir.

Yöntemimiz:

Bu açıklamalarla aynı anlama gelen seçenek doğru yanıt olacaktır.

İşlemimiz:

Seçenekleri incelediğimizde açıklamayla aynı anlama gelen D seçeneğidir.

Savaşı kazanan Osmanlı Devleti, yenilen Rusya gibi Karadeniz'de gemi ve tersane bulunduramayacak olması. Osmanlı Devleti'nin de Rusya gibi yenilmiş sayılması anlamına gelir.

Dolayısıyla YANIT D'dir.

 

2. Örnek:

1774 Küçük Kaynarca Antlaşması'nın aşağıda verilen hükümlerinden hangisi, Osmanlı İmparatorluğu'nun egemenlik haklarını belirgin bir biçimde zedeleyici niteliktedir?

  1. Rus ticaret filosuna Karadeniz ve Akdeniz'de ticaret yapma hakkı tanınması
  2. Ruslara, Osmanlı uyruğunda olan Ortodoksların haklarını korumak yetkisinin verilmesi
  3. Rusların gerekli gördükleri yerlerde konsolosluk açabilmeleri
  4. Rus Hıristiyanlarının kutsal yerleri serbestçe ziyaret etmeleri
  5. Eflak, Boğdan ve Beserabya halkına din ve mezhep özgürlüğü verilmesi

(1982/ÖYS)

 

ÇÖZÜM:

Kavrama Dayalı Çözüm:

Tespitimiz:

Egemenlik hakkı àKavramı ifade eder.

Bu sorunun çözümünde tespit edilen kavramın anlamını bilmediğiniz takdirde yanıtı bulamazsınız.

Egemenlik: Bir devleti yönetme gücü olan yasama yetkisine (kanun çıkarma) sahip olmaktır. Fakat bu soruda egemenlik, bir devletin egemenliği anlamında kullanıldığı için BAĞIMSIZLIK anlamına da gelmektedir.

 

Yöntemimiz: Osmanlı Devleti'nin egemenliğini yani bağımsızlığını zedeleyen seçenek yanıt olacaktır.

İşlemimiz: Bir devletin içişlerine karışılması bağımsızlığını zedeler. Rusya'nın 1774 Küçük Kaynarca Antlaşmasıyla Osmanlı Devleti'nin bünyesindeki Ortodoksları korumasına alması içişlerine karışması yani bağımsızlığını, egemenlik haklarını zedelemesi anlamına gelir. Dolayısıyla YANIT B'dir.

 

3.Örnek:

Cumhuriyet döneminde görülen gelişmelerin bazıları şunlardır:

  1. Laikliğin kabul edilmesi
  2. Saltanatın kaldırılması
  3. Halifeliğin kaldırılması
  4. Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin kurulması
  5. Yeni Türk Alfabesinin kabul edilmesi
  6. Medeni Kanun'un kabul edilmesi

 

Bu gelişmelerin hangileri "Egemenlik kayıtsız, şartsız ulusundur" ilkesi ile doğrudan ilişkilidir?

A)l-ll

B)l-V

C) II – IV

D)V-VI

E) III-IV

(1983/ÖSS)

 

ÇÖZÜM:

Kavrama Dayalı Paragraf Çözümü: Tespitlerimiz:

  1. Bu gelişmelerin à Paragrafı ifade eder.
  2. Olumlu soru ifadesi kullanılmıştır.
  3. "Egemenlik kayıtsız, şartsız ulusundur" ifadesi, DEMOKRATİK REJİMİ ifade eden kavramdır.
  4. Doğrudan ilişkilidir à DOĞRUDAN – DOLAYLI ayrımı yapılmalıdır.

 

Yöntemimiz: Soru içerisindeki maddeleri DEMOKRATİK REJİM kavramına göre elemelisiniz. Bu elemeyi yaparken demokrasiyi DOĞRUDAN sağlayan ifadeleri kabul etmeliyiz.

 

İşlemimiz: Demokrasi, devlet yönetiminde herkesin eşit olarak söz sahibi olmasıdır. Bu tanımla eşit anlama gelen maddeler II. ve IV. maddelerdir. Çünkü yönetimin tek kişide toplandığı Saltanat sistemine son verilerek herkesin yönetimde söz sahibi olduğu TBMM açılmıştır. Dolayısıyla YANIT C'dir.

 

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Bu site, istenmeyenleri azaltmak için Akismet kullanıyor. Yorum verilerinizin nasıl işlendiği hakkında daha fazla bilgi edinin.