Tek Amaçlı Bölgesel Örgütler

Tek Amaçlı Bölgesel Örgütler

Kuzey Atlantik Antlaşma Örgütü (NATO), Ekonomik İşbirliği Örgütü (ECO), Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü (KEI), Batı Avrupa Serbest Ticaret Bölgesi (EFTA), Kuzey Amerika Serbest Ticaret Bölgesi (NAFTA), Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği Örgütü (APEC) ve Batı Avrupa Birliği (BAB) gibi örgütler bu gruba girmektedir. Bunlardan bazılarına yer verilecektir.

NAFTA (North America Free Trade Area/Agreement-Kuzey Amerika Serbest Ticaret Bölgesi/Anlaşması)

ABD, Kanada ve Meksika arasında 17 Aralık 1992’de imzalanan ve 1 Ocak 1994’te yürürlüğe giren anlaşmayla kurulan NAFTA; üye ülkeler arasındaki ticaretin önündeki duvarları kaldırmayı, adil bir rekabetin geliştirilmesini, yatırım imkânlarının artırılmasını, fikri hakların korunmasını sağlamayı ve sorunların çözümü için çeşitli yöntemler oluşturmayı amaçlamaktadır.

Üye ülkeler arasındaki vergi ve miktar kısıtlamalarının 1 Ocak 2008’e kadar kaldırılması öngörülmüştür. NAFTA, 444 milyon nüfusuyla 17 trilyon dolarlık mal ve hizmet üretmesiyle dünyanın en büyük serbest ticaret alanını oluşturmaktadır. ABD’nin diğer iki NAFTA ülkesine 2012 yılı itibarıyla yıllık ihracatı 500 milyar dolar, ithalatı ise 700 milyar dolar seviyesindedir.

NAFTA çerçevesinde ABD ile Meksika arasındaki tarife dışı tüm engeller kaldırılmıştır. Diğer engellerin ise 5-15 yıl içinde kaldırılması öngörülmektedir. ABD ile Kanada arasında ise 1 Ocak 1989’dan beri tarım alanında serbest ticaret anlaşmasının uygulanması söz konusudur. İki ülke arasında tarımsal ticareti olumsuz etkileyen tüm tarifeler 1 Ocak 1998’den itibaren birkaç istisna dışında kaldırılmıştır.

EFTA (European Free Trade Association/Area-Avrupa Serbest Ticaret Kurumu/Bölgesi)

Üyeleri arasında ticaret duvarlarını kaldırmayı amaçlayan bir örgüt olarak 1960’ta kurulmuştur. Örgüt, Avrupa Birliği süreciyle marjinal bir etkiye sahip olmuştur. Mevcut üyeleri İzlanda, Liechtenstein, Norveç ve İsviçre’dir.

EFTA; Sekreterlik, Gözetim Otoritesi ve EFTA Mahkemesi olmak üzere üç organdan oluşmaktadır.

ECO (Economic Cooperation Organization-Ekonomik İşbirliği Örgütü):

1985’te Türkiye, İran ve Pakistan tarafından üye ülkeler arasındaki ekonomik iş birliğini geliştirmek amacıyla kurulmuş bir örgüttür. ECO, 1964’den 1979’a kadar devam etmiş olan RCD’nin (Regional Cooperation for Developmen-Kalkınma için Bölgesel İşbirliği Örgütü) devamı niteliğindedir. Afganistan, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan ve Özbekistan’ın 1992’de örgüte üye olmalarıyla ECO’nun üyelik yapısı değişmiştir. Özellikle enerji arzının önemli bir miktarını kontrol eden ülkelerin yer alması örgütün etkinliğini arttırmaktadır. Üyeler arasında Örgüt’ün gereksinim duyduğu teknolojik alt yapı bakımından en güçlü ülke Türkiye’dir.

Örgüt, 2015 yılına kadar serbest ticaret bölgesi oluşturmayı amaçlamaktadır.

Örgüt’ün temel organları; Bakanlar Konseyi, Temsilciler Konseyi, Bölgesel Planlama Konseyi ve Genel Sekreterliktir.

KEİ (Karadeniz Ekonomik İşbirliği)

25 Nisan 1992’de İstanbul’da düzenlenen zirve ile kurulan KEİ, Karadeniz’e kıyısı olan ülkeler arasında ekonomik iş birliğini geliştirmeyi amaçlamaktadır.

Örgüt’ün kurucu üyeleri arasında Arnavutluk, Azerbaycan, Bulgaristan, Ermenistan, Gürcistan, Moldova, Romanya, Rusya, Türkiye, Ukrayna ve Yunanistan bulunmaktadır. KEİ’ye sonradan Sırbistan da katılmıştır. Merkezi İstanbul’da bulunan Örgüt, faaliyetlerini çeşitli düzeylerde gerçekleştirdiği dönemsel toplantılar şeklinde sürdürmektedir.

Örgüt’ün başlıca organları ise şunlardır: Dışişleri Bakanları Konseyi, Parlamenterler Asamblesi, Karadeniz Ekonomik İşbirliği Konseyi, Karadeniz Ticaret ve Kalkınma Bankası, Daimi Sekreterya.