Sovyetler Birliğinin Kuruluşu Ve Güçlenmesi / Basmacı Hareketi

SOVYETLER BİRLİĞİNİN KURULUŞU VE GÜÇLENMESİ / BASMACI HAREKETİ

sscb-1

lenin

SSCB Vladimir İlyiç Lenin’in başkanlığındaki Bolşevik Partisi’nin 1917’de Bolşevik İhtilali’nden sonra iktidarı ele geçirmesiyle kuruldu. Devrim yapıldığı sırada Rusya, I. Dünya Savaşı’nda İtilaf Devletleri bloğunda savaşıyordu. Bolşevik Partisi’nin ilk önemli icraatı Rusya’yı Brest – Litowks Antlaşması ile bu savaştan çıkarmak oldu ve Rusya bu antlaşma ile Finlandiya, Litvanya, Polonya, Ukrayna, Batum, Kars ve Ardahan’ı terketmek zorunda kaldı.

moskovadunya1rus2

SSCB, son yıllarında 22.403.000 km2’lik yüzölçümüyle dünya’nın en büyük ülkesiydi. Başkenti Moskova, para birimi de Sovyet Rublesiydi.

Nüfus bakımından da 293.047.571 (Haziran 1991) kişiyle 3. Sırada yer alan Sovyetler Birliği’nin batısında Norveç, Finlandiya, Baltık Denizi, Polonya, Çekoslavakya, Macaristan ve Romanya, güneyinde Karadeniz, Türkiye, İran, Afganistan, Çin Halk Cumhuriyeti, Moğolistan ve Kuzey Kore yer alıyordu. Kuzey ve doğu sınırlarını ise Kuzey Buz Denizi ve Büyük Okyanus çiziyordu.

SSCB, Rusya, Azerbaycan, Beyaz Rusya, Ermeni, Estonya, Gürcistan, Kazak, Kırgız, Letonya, Litvanya, Moldova, Ukrayna, Tacik, Türkmen ve Özbek Sovyet Sosyalist Cumhuriyetlerinden meydana gelmişti.

 

a) Dış Politika

1917 Ekim Devriminden sonra 1921’e kadar Bolşevikler önce içerde Çarlık taraftarlarına karşı rejimlerini güvence altına aldı. Daha sonra da  Çarlık Rusya’nın hakimiyet kurduğu bölgeleri  tekrar işgal etti.

Komünist Rejimi güvence altına alan Rusya İkinci Dünya Savaşı’na kadar rejimini Doğu Avrupa’ya ve Asya’ya yaymaya çalıştı. 1930’lardan sonra ise Almanya ve İtalya’nın saldırganlığına karşı ittifak arayışları içerisine girdi.

 

b) Sovyetlerin Orta Asya Politikası

Sovyetler iktidara geldikten sonra Orta Asya’da hakimiyeti güçlendirmeyi benimsemiştir.  Sovyetler bu amaçlara ulaşmak için Orta Asya’da; devlet otoritesini güçlü tutma, bölgeyi ekonomik bakımdan dışarıya bağımlı hale getirme, kültürel ve ideolojik baskı uygulama gibi yöntemlere başvurmuşlardır.

 

Türkistan’ın parçalanması

turkistan bayrak

Bunun için;

    Orta Asya Türk kültürü ve tarihine ait izleri silme,

    Bölge halklarının fargklı alfabeler kullanmasını sağlayarak birbirleriyle anlaşmasını önleme,

    İslam kültürü ve kurumlarını ortadan kaldırma gibi politikalar izlediler.

c) Basmacı Hareketi

basmacı hareketi

1918 yılından itibaren Türkistan’ın bağımsızlığı için ortaya çıkan milli ayaklanmalar ve mücadeledir.

Bu mücadeleye katılanların daha önce “çete ve basmacılık” faaliyetlerine katıldığını öne süren Bolşevikler bu mücadeleye “Basmacılık” demişlerdir. Türkistanlılar ise kendilerini İslam askerleri, vatan müdafacıları olarak tanıtmışlardır. Basmacı Hareketi’nin tek amacı “Türkistan Türkistanlılarındır.” sloganıyla ifade edilen  Türkistan’ın bağımsızlığıdır.

Basmacı Hareketi 1918 yılında Korbaşı Ergaş’ın liderliğinde Hokand şehrinde başladı ve kısa zamanda tüm Türkisan’a yayıldı.

 

köşe notu

 

1921’e kadar Türkistan’da geçici hükümetler kuruldu. Fakat başarı sağlanamadı. Enver Paşa’nın 8 Kasım 1921’de Türkistan’a gelip başa geçmesiyle hareket daha da şiddetlendi  ve Enver Paşa’nın Türkistan’daki milli mücadelelerin başkumandanı olmasından sonra da Ruslar önemli kayıplar verdiler ve 19 Nisan 1922’de barış istemek zorunda kaldılar. Fakat Enver Paşa, “Barış antlaşmasının ancak Türkistan topraklarındaki Sovyet askerlerinin çekilmesinden sonra söz konusu olabileceğini belirterek” bu teklifi reddetti. Bu sırada da Semerkant şehrinde Türkistan Türk Müstakil İslam Cumhuriyeti kuruldu.

Enver Paşa

 4 Ağustos 1922’de Belcuvan’da başlayan Sovyet genel saldırısında Enver Paşa’nın öldürülmesinden sonra mücadele zayıfladı.

1924’te başlayan Basmacı Hareketi’nin ikinci devresinde mücadeleler 1935’e kadar sürdü ve bu tarihte Ruslar Basmacılık harekatına tamamen son verdiler.

 

Zeki Velidi Togan (1890 – 1970)

1920 – 1923 yıllarında Türkistan’da Basmacı mücadelesine katıldıysa da başarılı olamadı.Ayrıca kendisi Türkistan Milli Birliği’nin de kurucusu ve ilk başkanıdır.

 

köşe notu2

 

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Bu site, istenmeyenleri azaltmak için Akismet kullanıyor. Yorum verilerinizin nasıl işlendiği hakkında daha fazla bilgi edinin.