Cumhuriyet Dönemi

cumhuriyet dönemi

 

CUMHURİYETİN İLANI

CUMHURİYETE GEÇİŞİN GEREKLİLİĞİ

TBMM 1 Kasım 1922’de aldığı tarihi kararında saltanata son vermekteydi.

Meclis, daha önce yayınladığı ve ilan ettiği bir kanunla İstanbul’un işgali olan 16 Mart 1920’den itibaren İstanbul Hükümetince imzalanan antlaşma ve sözleşmeleri yok saymasına rağmen İstanbul Hükümeti’nin kendisinin hala yaşamakta olduğunu sanması, 1 Kasım 1922 tarihli kararın alınmasını gerekli kılmıştır.

Bu tarihi kararın da açık bir belirtisi olarak 1921 Anayasası ile kurulan siyasi rejim geniş anlamı ile Cumhuriyetten başka bir şey değildi.

Saltanatın kaldırılması Cumhuriyetin ilanı yolunda atılmış bir adımdı. Saltanatın kaldırılmasına karşı tepkiler, Mustafa Kemal’in bu yolda daha kararlı davranmasını sağladı.

Mustafa Kemal, Cumhuriyet’in ilanı konusunda aradığı fırsatı, mecliste hükümetin kurulması konusunda güçlükler ortaya çıkması ile yakaladı.

25 Ekim 1923 günü meydana gelen bir kabine bunalımı Büyük Millet Meclisi’nin çalışma güçlüğünü ortaya koyması bakımından ve başsız devletin olamayacağı gerçeğinin belirmesi sebebiyle Cumhuriyet’in ilanı sonucunu doğurmuştu.

28 Ekim akşamına kadar kabine kurulmaması üzerine Mustafa Kemal ve İsmet Paşa o gece Anayasa’da Cumhuriyetin ilanı için gerekli değişikliği yapan bir kanun tasarısını ele aldılar. Bu tasarıya göre Anayasa’nın bazı maddeleri ve yönetim biçimi değiştirilecekti.

29 Ekim 1923’te Mustafa Kemal Parti grubuna anayasada değişiklik yapılmasını içeren önergeyi sundu.

 

Bu önergede;

  • Türkiye Devleti’nin hükümet şekli Cumhuriyettir.
  • Türkiye Devleti TBMM tarafından idare olunur.
  • Türkiye Devleti, hükümetin bölündüğü idare şubelerini Bakanlar Kurulu aracılığıyla idare eder.

maddeleri yer almaktaydı.

Böylece bunalım giderilecekti. Çünkü Cumhuriyet ilan edilince seçilecek Cumhurbaşkanı meclis içinden bir başbakan atayacaktı. Başbakan da milletvekilleri arasından seçeceği bakanlarla yeni kabineyi kuracaktı.

Bu önerge aynı günün akşamı TBMM Genel Kurulu’nun oybirliğiyle kabul edilerek Cumhuriyet ilan edildi.

Artık yeni Türk Devleti’nin adı “Türkiye Cumhuriyeti” idi.

Aynı gece Mustafa Kemal Cumhurbaşkanı seçildi.

Ertesi gün İsmet Paşa Başbakanlığa, Fethi Bey de meclis başkanlığına getirildi.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Bu site, istenmeyenleri azaltmak için Akismet kullanıyor. Yorum verilerinizin nasıl işlendiği hakkında daha fazla bilgi edinin.