XIV. VE XV. YÜZYILLARDA OSMANLI EKONOMİSİ
EKONOMİK FAALİYETLER
Osmanlılarda ekonomik faaliyetlerin hepsi, halkın sıkıntıya düşmeden yaşamasını sağlamak amacıyla düzenlenmişti.
OSMANLI EKONOMİSİNİN DOĞAL KAYNAKLARI
Osmanlı ekonomisinin doğal kaynakları insan ve toprak olarak iki temele dayanıyordu,
İNSAN
İnsan kaynağı reâyâ denilen üretici kesimdi.
TOPRAK (TARIM)
Osmanlı Devletinde ekonominin en önemli kaynağı toprak yani tarımdı. Tarımın temeli tımar sistemine dayanıyordu. Tımar topraklarının mülkiyeti devlete, tasarrufu halka, üreticinin devlete vermesi gereken vergiler ise, tımarlı sipahiye aitti.
Köylü toprağı ekip biçerken şu kurallara uymak zorundaydı;
Sebepsiz olarak toprağını terk edemezdi.
Sebepsiz olarak toprağını üç yıl üst üste işlemeyenin toprağı geri alınırdı.
Elde ettiği ürünün vergilerini düzenli olarak ödemek zorundaydı.
Sipahi ise, devlet adına, köylünün güven ve düzen içinde yaşaması için sorumlu olan kişiydi.
HAYVANCILIK
Hayvancılık yalnız tarım ekonomisinin değil, Osmanlı genel ekonomisinin temel unsurlarından biriydi. Osmanlıda hayvancılık daha çok Doğu Anadolu, Orta ve Batı Anadolu’da göçebeler tarafından yapılmıştır. Bursa’da ipek, Ankara’da tiftik, Selanik’te çuha, Bulgaristan’da aba üretimi hayvancılığı önemli bir hammadde durumuna getirmiştir.
SANAYİİ
| Sanayi alanında üretim, arz talep dengesi içinde gerçekleştirildi. Üretim ihtiyaçla sınırlı olduğunda plânlı yapılır ve üretilen malın fiyatı tüketici göz önüne alınarak belirlenirdi. Bu belirleme işlemine narh vermek denirdi. Sanayii genellikle el tezgâhlar ve küçük işletmeler şeklindeydi. |
Bunlar da bütünüyle şehirlerde ve büyük kasabalarda toplanmıştı. Sanayii dalında çalışanlara esnaf denirdi. Bu teşkilât aslında XIII. ve XIV. yüzyıllarda ortaya çıkan ahi teşkilâtının bir devamıydı. Bazı meslek dalları, bazı yerlerde ün yapmıştı. Meselâ, Karaman ve Konya’da pamuklu dokuma, Bursa’da kadife ve ipekli dokuma, Ankara ve Kastamonu’da sof dokumacılığı, Selanik’te çuhacılık, Bulgaristan’ın çeşitli yerlerinde aba ve kıl dokumacılığı, Tokat’ta bakırcılık, Edirne’de ayakkabı ve silâh sanayii, İstanbul’da ipek ve çuha sanayii, Batı Anadolu’da pamuklu dokuma ve halı sanayii bunlardan bir kısmıdır.
TİCARET HAYATI
ESNAF VE ZANAATKARLAR
| Ahilik Teşkilatı: Anadolu’da 13. yüzyılda yayılmış olan esnaf ve zanaatkârları toplayan teşkilattır. Anadolu Selçuklu Devletinin sosyal düzeninin sağlanmasında ve Osmanlı devletinin kurulusunda etkili olan ahilik teşkilatı dinî, ahlaki, sosyal ve ekonomik bir nitelik taşıyordu. |
Ahilikte her mesleğin bir piri ve pir çevresinde toplanan meslek sahipleri vardı. Bu meslek sahiplerinin güven, doğruluk, tövbe ve hidayet gibi kurallara uyma zorunluluğu vardı.
Lonca Teşkilatı: Osmanlı toplumunda esnaflar LONCA adı verilen teşkilatlara sahiptiler. Her esnaf muhakkak bir loncaya kayıtlı olur, loncasının koruması ve denetimi altında bulunurdu. Bugünkü tabipler odası, mimarlar odası, şoförler cemiyeti gibi… Dükkan açma hakkına GEDİK denilirdi. Gedik’e sahip olmak için çıraklık, kalfalık yapıp, ustalık belgesini almak gerekirdi.
Loncaların baslıca görevleri şunlardı:
1- Üye sayısını, üretilen malların kalitesini, fiyatını belirlemek
2- Esnaf arasındaki haksız rekabeti önlemek,
3- Esnaf ile devlet arasındaki ilişkileri düzenlemek,
4- Üyelerine kredi vermek.
Her loncada yaslılardan meydana gelen 6 kişilik bir “ustalar kurulu” vardı. Bunların en yaslısı başkan olur ve SEYH adını alırdı.
Esnaf ikiye ayrılır
a) Üreticiler: Hammaddeyi isleyerek, islenmiş madde haline getiren esnaflardır.
Örnek
Bakırcı, kılıççı, fırıncı, demirci gibi…
b) Hizmet Erbabı: Toplum için gerekli bir hizmeti yapan esnaftır.
Örnek
Berberler, hammallar gibi…
