KARLUKLAR
Karluklar, VII. yüzyılda Doğu Göktürklerine bağlı olarak Kara İrtiş Irmağı yöresinde yaşıyorlardı. Göktürklere bir ara isyan ettilerse de Kapgan Kağan tarafından yeniden devlete bağlandılar. Karluklar, daha sonra Basmiller ve Uygurlar ile birlikte Göktürklerin yıkılmasında büyük rol oynadılar.
Basmiller ezildikten sonra Ötüken’e Uygurlar hakim oldular. Çok geçmeden onların egemenliğini tanımak istemeyen Karluklar Uygurlar ile savaşa tutuştularsa da yenilerek batıya On-ok ülkesine göç ettiler. Bununla beraber iki Türk kavmi arasındaki mücadeleler 754 yılına kadar sürdü. Arka arkaya yenilen Karluklar bir daha Uygurlara karşı koyamadılar.
Batıya doğru çekilen Karluklar, Çu Irmağı boylarına indiler. Balasagun ve Talas’ı ele geçirerek Türgiş Devleti’ne son verdiler (766). Bu sırada başlarında “Yabgu” ünvanını taşıyan İl Almış bulunuyordu.
Karluklar, Isık Gölü çevresi, İli boyları, Ça veTalas vadilerindeki geniş topraklarda yaşıyorlardı. Onlar, Batı Türkleri bölgelerinde kuvvetli bir siyasi varlık gösteremediler. Karluk yabgularının diğer Karluk boy ve oymaklarının başında bulunan beyler üzerindeki nüfusu fazla değildir.
Karluklar, İslam dünyasına en yakın Türkler idi. Bundan dolayı İslamiyet onlar arasında daha erken devirlerde yayılmaya başlamıştır. İlk İslam-Türk devleti olan Karahanlıların kurulmasında Karluklar da rol oynadılar. Ayrıca onlar, Türgişlerin başlattığı yerleşik hayatı çok yaygın şekilde sürdürdüler. XI. yüzyılda onların çok önemli bir kısmı yerleşik hayata geçmişti.
