TARİH DEVİRLERİ
Çağ: Bir toplumda belirli yaşayış özelliklerinin sürdüğü zaman dilimi
Tarihin Çağlara Ayrılmasının Nedeni:
Tarihi olayları doğru ve kolay bir şekilde incelenmesini sağlamak
Tarihin Çağlara Ayrılmasında Kullanılan Yöntem ve Esaslar:
1. Tarih, yazının icadına göre iki ana bölüme ayrılır:
a) Tarih Öncesi Devirler: Yazının icadından önceki zamanlardır. (Tarih Öncesi)
b) Tarih Devirleri: Yazının icadından sonraki zamanlardır. (Tarih Çağları)
2. Tarih Öncesi, insanların yaptığı araç-gereçlerin gelişimi dikkate alınarak kendi içinde bölümlere ayrılır.
3. Tarih Çağları ise, toplumları derinden etkileyen, evrensel nitelik taşıyan ve gerçekleştiği dönemin karakteristik özelliğini sona erdiren olaylar çağ başlangıcı olarak dikkate alınmıştır.
4. Çağlar tüm toplumlar tarafından aynı sıra ve aynı zaman diliminde yaşanmamış olabilir. Yani Tarih Öncesi devirlerin başlama ve bitiş zamanları bölgelere göre farklılık gösterir. Örneğin Anadolu ve Mezopotamya'da Maden Devri yaşanırken, Avrupa henüz Cilalı Taş Devri'ni yaşıyordu. Mezopotamya ve Mısır'da M.Ö.4000'de Tarih Devirlerine girilirken pek çok bölge buraları iki-üç bin yıl geriden izlemiştir. Buna bağlı olarak Tarih Öncesi devirlerin bir diğer özelliği de bütün toplumlar aynı sıralamayı takip ederek Tarih Çağlarına ulaşmamışlardır. Bir toplum, göçler sonucunda kendinden ileri bir toplumla karşılaşınca iki veya daha fazla çağı aynı anda yaşamıştır.
5. Her tarih çağının ekonomik, sosyal ve dini bakımdan farklı özellikleri bulunmaktadır.
6. Çağlar arasındaki sürenin sona doğru kısalmasının nedeni bilim ve teknolojideki gelişmelerin hızlı olmasıdır.
TARİH ÖNCESİ DEVİRLER
"Preshistorik Dönem" olarak da tanımlanan bu zaman dilimi insanın var oluşu ile başlar ve yazının icadına kadar geçen zaman boyunca sürer. Bu dönemin bölümlere ayrılması kullanılan araç-gereç dikkate alınarak yapılmıştır.
Bu devirler sırasıyla şunlardır:
1. Yontmataş Devri (Mezolitik = Ortataş)
2. Cilalıtaş Devri (Neolitik = Yenitaş)
3. Maden Devri (Kalkolitik = Bakırtaş)
a) Bakır Devri
b) Tunç Devri
c) Demir Devri
I. YONTMATAŞ DEVRİ
İnsanlık tarihinin en uzun dönemidir.
Taşın kaba bir biçimde yontulmasından bir takım araç ve gereçler yapılmıştır.
Dönemin en belirgin özelliği göçebe yaşam biçiminin geçerli olmasıdır.
Bu yaşam biçimine bağlı olarak üretim tarzı avcılık ve toplayıcılıktır.
Anaerkil aile ve tüketici toplum yapısı egemendir.
Havaların soğuması ile birlikte insanlar mağaralara ve kuytu yerlere sığınmışlardır.
Mağara duvarlarına resim ve gravürler yapmışlardır. (İlk sanat yapıtları)
Devrin sonlarına doğru ateş keşfedilmiştir. Ateşin keşfi insanın doğaya karşı kazandığı ilk zaferdir.
Ateşin keşfiyle ısınma, pişirme ve vahşi hayvanlardan korunmada yararlanarak, doğaya egemen olmaya başlamışlardır.
Ateşin keşfi aynı zamanda insanoğlunun ileride maden devrini yaşamasının ön koşulunu sağlamıştır.
Türkiye'nin bu döneme ait yerleşim merkezleri: Antalya Karain ve Beldibi Mağaraları, Ankara Macunçay Yöresi, Samsun Tekke Köyü.
II. CİLALITAŞ DEVRİ
Yine taştan yapılmış silahların daha iyi işlendiğini, daha kullanışlı, keskin ve sağlam araçlar yapıldığını görmekteyiz.
Tarıma yönelik faaliyetler başlamıştır.
Hayvanlar evcilleştirilmiştir.
Tarımsal etkinlikler ile birlikte yerleşik hayata geçilmiştir.
İlk büyük toplumsal işbölümü başlamıştır.
Köy-kasaba oluşmuştur.
Üretken toplum yapısı ortaya çıktı.
Kemikten yapılmış iğneler örgü kumaşları dikmede kullanılmaya başlanmıştır.
Toprak ve kilden yapılmış kaplar ateşte pişirilmeye başlanmış, böylece seramik yapımının temeli atılmıştır.
El sanatları ortaya çıkmıştır. (İkinci büyük toplumsal işbölümü)
Üretim faaliyetlerinin başlaması, insanın ihtiyacından fazla ürettiğini takas yapma isteği ticareti ortaya çıkardı, değişim-ticaret-tüccar olgusu oluştu. (üçüncü büyük toplumsal işbölümü)
Mülkiyet kavramı ortaya çıktı, özel mülkiyet oluştu.
Bu gelişmeler sonucunda ilk toplumsal sınıf yapısı ve kölelik kurumu oluşacaktır.
Sözlü hukuk kuralları (töre) oluştu.
Avcılık gelişecek, ok ve yay bulunacak, avcının can güvenliği sağlanacaktır.
Sosyalleşme-Babaerkil aile yapısı oluşacaktır.
Çok tanrılı din anlayışı doğmuştur.
Dolmen ve Menhir adı verilen anıtlar bu dönemde dikilmiştir.
Türkiye'nin bu döneme ait yerleşim merkezleri: Diyarbakır Çayönü, Konya Çatalhöyük, Burdur Hacılar, Gaziantep Sakçagözü
Menhir: Bir çizgi veya daire oluşturacak şekilde dizilmiş 4m. yüksekliğinde dikili taşlardan oluşan anıtlardır.
Dolmen: Üzerine yassı büyük bir taşın konulduğu yan yana sıralanmış taşlardan oluşan anıtlardır.
III. MADEN DEVRİ
Tarih Öncesi devirler içinde insanoğlunun en çok gelişme gösterdiği dönemdir. Madenlerin bulunmasıyla yaşayış büyük ölçüde değişmiştir. Sırasıyla bakır, kalay, kurşun ve demir bulunup kullanılmıştır.
Bu dönemde madencilik tekniği ilerlemiş, iş bölümü, ticaret, sanat gelişmiş, siteler ve büyük devletler kurulmuş, dönemin sonlarına doğru yazı icad edilmiştir.
Türkiye'nin bu döneme ait yerleşim merkezleri: Çanakkale Truva, Denizli Beycesultan, Kayseri Kültepe, Van Tilkitepe, Burdur Hacılar, Yozgat Hacılar ve Çorum Alacahöyük.
