Tarih Bilimine Giriş ders notu

TARİH BİLİMİNE GİRİŞ

Tarihin Tanımı:

Tarih, geçmişte yaşamış insan topluluklarının ekonomik, sosyal, siyasal ve kültürel alanlardaki yaşantılarını, birbiriyle olan ilişkilerini yer ve zaman bildirerek, neden-sonuç ilişkileri içerisinde belgeler göstererek inceleyen ve anlatan sosyal bilim dalıdır.

Tarih, geçmişteki olayları, sosyal, ekonomik ve politik nedenlerini inceleyerek, gelecek hakkında yorumlar yapmaya ve geleceğimizi buna göre düzenlemeye yardım eden bilim dalıdır.

Daha başka bir anlatımla tarih, geçmiş zamanların incelenmesidir. Nereden geliyoruz, neyiz sorusuna karşılık veren bilimdir. Geçmişte yürüdüğümüz uzun yolun anlatımıdır.

Tarihin tanımında öncelikle dikkat edilmesi gereken temel kavramlar:

•   Yer
• Zaman
• Sebep – sonuç ilişkisi
• Belgelere dayanılması
•  Objektifliktir.

Tarih Olaylarında Yer ve Zaman Etkisi:

Belli bir toplumun tarihsel gelişimini temel belirleyicisi coğrafi koşullardır. İçinde yaşanılan coğrafi yerin özellikleri, sağladığı olanaklar, getirdiği sınırlamalar, toplum yaşamını doğrudan etkiler.

Bu konuda örnek olarak Orta Asya ve Mısır Uygarlıklarını ele alalım:

Aynı zaman dilimi içerisinde meydana gelen bu uygarlıklar farklı coğrafyalarda oluştuklarından, üzerinde yaşanılan coğrafi koşullar ortaya konulan uygarlıkların farklı alanlarda geliştiğini göstermektedir.

Orta Asya Uygarlığında coğrafi konumuna bağlı olarak göçebe yaşam egemen olduğundan, bu yaşam tarzına uygun olarak hayvancılık ve özellikle at yetiştiriciliği gelişirken Mısır Uygarlığında Nil nehrine ve tarıma dayalı bir uygarlık gelişmiştir. Nil’e bağlı olarak taşma zamanının belirlenmesi ve tarım alanlarının bölünmesi amacıyla astronomi, takvim, geometri ve matematik gibi bilimler ortaya çıkıp gelişmiştir.

Neden – Sonuç İlişkisi:Her tarihi olayın mutlaka bir nedeni ve sonucu vardır. Sona eren bir tarihi olayın sonucu genelde bir diğer olayın nedenini oluşturur. Tarihi olaylar incelenirken neden-sonuç ilişkisine dikkat edilmelidir.

Zaman:Bilgi birikimini arttıran olay.

Tarih Kavramı:

Tarih, geçmiş zamandaki insan topluluklarının toplumsal, kültürel siyasal, ekonomik ve uygarlık alanlarında yaşama geçirdiklerini, birbirleriyle etkileşimlerini bir bütün olarak araştıran, irdeleyen, yorumlayan bilim dalıdır, dedik. Tarih, geçmişi günümüze, günümüzü yaşanılası yarınlara bağlayan dinamik bir hareketliliktir ki, tarihin yönü tüm zigzaglara ve zaman zaman dalgalanmalara karşın daima ileriye doğru olmuştur. Olay ve olgular birbirlerini etkilemiş, kimi zaman da belirlemiştir. İşte bu dinamik ve değişken hareketlilik, olay ya da olguların birbirleriyle ilişki ve bağlantılarını açıklar.

Tarihsel bir olayın nedeni kendinden önceki tarihsel olayın sonuçları içinde aranmalıdır. Çünkü tarihsel bir olayın oluşumu objektif koşulların gelişimine subjektif müdahalenin iyi bir zamanlamayla yapılması ile ortaya çıkar ki bu tarihsel olay ortaya çıkışıyla birlikte yeni bir tarihsel olaya gebedir. İşte bunu yakalayabilmek ciddi bir tarih bilincini zorunlu kılmaktadır. Bu bilinç tarihi bir olayı doğru olarak kavrayıp bilimin süzgecinden geçirerek bilimsel tarih anlayışına ulaşmayı ön görür.

Geçmişteki olayları incelerken iki bakış açısı üzerinde önemle durmamız gerekmektedir.

İlk olarak olayların meydana geldiği çağın sosyal, ekonomik ve politik koşullarına göre değerlendirmeliyiz. Böylece olayların önemini kavrayarak içinde bulunduğumuz çağın anlayışına göre bu olayları değerlendirmede yanılmamış oluruz.

Tarihsel olaylara ikinci bakış açısı olayları çağımız anlayışına göre değerlendirerek yukarıda değindiğimiz “çağımızdaki ahlak anlayışı” kapsamı içinde ondan en iyi şekilde yararlanabiliriz.

Tarih, kendi metodu içinde geçmişteki olayları incelerken, ne bireylerin, ne herhangi bir toplumun ne de ulusların yanında veya karşısında olmayacak niteliktedir. O, gerçeği araştırır, bulur, metoduna göre değerlendirir ve meydana getirdiği ürüne tarih niteliği vererek tüm insanlığın yararlanmasını sağlar.