Kanuni Sultan (1.) Süleyman Dönemi Kısa Özeti Ders Notu

KANUNİ SULTAN (1.) SÜLEYMAN  DÖNEMİ   (1520-1566)

                İç İsyanlar:

Kanuni’nin hükümdarlığının ilk yıllarında bazı olumsuzluklar yaşandı.

  • Canberdi Gazali, Memlûk Devleti’ni yeniden kurmak üzere, Suriye’de “siyasi” nitelikli bir isyan çıkardı.
  • Ahmet Paşa, sadrazamlık makamına atanmadığı için, Mısır’da “şahsi” nitelikli bir isyan çıkardı.
  • Baba Zünnun, vergilerin attırılmasını bahane ederek, Anadolu’da isyan çıkardı.
  • Kalender Çelebi, tımarlarının elinden alınması üzerine, Anadolu’da isyan çıkardı. Devlet güçlü olduğu için, isyanları kolaylıkla dağıtmayı başardı.

Avrupa’nın Siyasi Yapısı:

Denizlerde Venedik ve Ceneviz gücünü kaybetmiş; İspanya ve Portekiz onların yerini almıştı. Kara Avrupası’nda ise Kutsal Roma Germen (Alman) İmparatorluğu ve Avusturya Krallığı vardı.

Alman İmparatoru Şarlken, büyük ve güçlü bir devlet kurmuş; İspanya ve Macaristan’ı kontrol altına almış; Avusturya krallığını kardeşi Ferdinand’a bırakmıştı. Alman İmparatoru Şarlken ile Fransa İmparatoru I. Fransuva arasında Avrupa’nın üstünlüğü mücadelesi vardı. Şarlken’in bir yandan Akdeniz’e, öte yandan Orta Avrupa’ya egemen olmak istemesi Osmanlı’yı da rahatsız etmekteydi. Fransa, Almanya’ya karşı Osmanlı’nın ve Alman Protestanlarının desteğini kazanmaya çalışıyordu.

OSMANLI – MACAR İLİŞKİLERİ

Macaristan, Avrupa’ya geçişte tampon bir bölge özelliği taşıyordu. Macarların vergi ödememeleri üzerine, Kanuni Batı’ya ilk seferini düzenleyerek Belgrat’ı aldı ve askeri bir üs haline getirdi.

ı.Fransuva’nın Şarlken’e esir düşmesi üzerine Fransa Osmanlı’dan yardım istedi. Almanya’nın güçlenerek Avrupa hristiyan birliğini kurmasını istemeyen Osmanlı, Fransa’nın yardım teklifine olumlu karşılık verdi. Macar seferine çıkıldı.

Mohaç Meydan Savaşı (1526):

  • Macar ordusu iki saat içinde yenilgiye uğratıldı.
  • Başkent Budin (Budapeşte) alındı.
  • Macaristan, Osmanlı himayesinde tampon bir devlet haline getirildi.
  • Osmanlı’nın Orta Avrupa’da hakimiyeti pekişti.
  • Osmanlı Avusturya mücadele süreci başladı.

OSMANLI – AVUSTURYA İLİŞKİLERİ

               ı.Viyana Kuşatması (1529):

Avusturya’nın Macaristan’ın içişlerine karışması üzerine sefere çıkıldı. Budin geri alındı. Viyana ilk kez kuşatıldı. Fakat hazırlık yetersiz olduğu ve mevsim koşulları uygun olmadığı için alınamadı.

İstanbul Antlaşması (1533):

Ferdinand’ın Budin’i kuşatması üzerine Avusturya seferine çıkıldı. Doğu’da Safevi tehlikesi çıktığı için, Avusturya’nın barış teklifi kabul edildi:

  • Avusturya arşidükası, protokol bakımından Osmanlı sadrazamına denk sayılacak.
  • Avusturya her yıl 30.000 altın vergi verecek.
  • Macaristan ile Avusturya arasındaki antlaşmaları Osmanlı padişahı onaylayacak.
  • Avusturya uyduğu süre, anlaşma geçerli olacak.

Sonuç ve Önemi:

  • Avusturya, Osmanlı’nın üstünlüğünü kabul etti.
  • Osmanlı’nın en güçlü devlet olduğu anlaşıldı.
  • Osmanlı, Macaristan üzerinde söz sahibi oldu.

Not: Daha sonra Avusturya antlaşmayı bozdu. Macaristan üçe ayrıldı: Budin, doğrudan Osmanlı ‘ya katıldı. Erdel, özerk bir eyalet haline getirildi. Macaristan’ın kuzeyi ise Avusturya’ya bırakıldı.

OSMANLI – FRANSA İLİŞKİLERİ

Avrupa birliğini önlemek ve Akdeniz ticaretini yeniden canlandırmak üzere Fransa’ya kapitülasyon hakları tanındı. Buna göre:

  • Fransız tüccarlar Osmanlı ülkesinde serbestçe ticaret yapacak; vergi indiriminden yararlanacak.
  • Fransız tüccarlar ile Türkler arasındaki davalara Türk mahkemesi bakacak.
  • Fransız tüccarların kendi aralarındaki davalara Fransız yargıç bakacak.
  • Osmanlı ülkesinde ölen Fransız tüccarların mal ve eşyası varislerine verilecek.
  • Bu haklardan, Fransa limanlarında Türk tüccarlar da yararlanacak.

Notlar:

  • Venedik’e sadece ekonomik imtiyazlar verilmişken, Fransa’ya hukuki haklar da tanınmıştır.
  • Kanuni, ileri görüşlü davranarak, antlaşmanın kendi dönemiyle sınırlı olacağını belirtmiştir.
  • Kapitülasyonlar bir bağış şeklinde verilmiş; fakat sonradan Osmanlı ekonomisini çökertmiştir.

EGE VE AKDENİZ’DE FETİHLER:

Rodos Adası alınarak Ege bir Türk denizi haline geldi. Batı kıyılarının güvenliği sağlandı.

Cezayir, Barbaros Hayrettin Paşa’nın ülkesiydi. Barbaros Osmanlı hizmetine girerek Kaptanı Derya oldu. Ülkesi de Osmanlı’ya katıldı.

Preveze Deniz Zaferi: Osmanlı’nın denizlerde üstünlüğünün giderek artması üzerine kurulan ve Venedik, Ceneviz, Papalık, İspanya ve Portekiz’den oluşan haçlı donanması yenildi. Akdeniz tamamen Osmanlı egemenliğine girdi (1538).

Trablusgarp ve Bingazi Rodos şövalyelerinden alınarak Kuzey Afrika’da hakimiyet pekiştirildi.

Cerbe Deniz Zaferi: Haçlı donanması yenilerek, Batı Akdeniz’de hakimiyet pekiştirildi.

Malta Kuşatması: Kuzey Afrika’nın güvenliğini sağlamak üzere kuşatıldı; fakat, alınamadı.

OSMANLI – İRAN İLİŞKİLERİ

Safevilerin Anadolu’da şiileri kışkırtması ve Doğu Anadolu’yu almak istemesi üzerine üç kez sefer düzenlendi. Amasya Antlaşması imzalandı. Tebriz, Bağdat, Musul ve Basra alındı. Basra Körfezi ‘ne ulaşılarak Hint Okyanusu ile bağlantı kuruldu.

HİNT DENİZ SEFERLERİ

Portekiz, Hint Okyanusu’na ulaşarak Müslüman ülkelerin çoğunu işgal etti. Osmanlı, baharat yoluna işlerlik kazandırmak, Hac yolunun güvenliğini sağlamak ve Müslüman devletlere yardım etmek üzere dört kez sefer düzenledi.

Seferlere gereken önem verilmediği ve donanma okyanus şartlarına uygun olmadığı için başarılı olunamadı. Uzakdoğu’da Portekiz egemenliği pekişti. Baharat yolu ve Hint ticareti kesin olarak elden çıktı. Fakat, seferler toprak yönünden kazançlı oldu. Yemen ve Umman alındı. Sudan ve Habeşistan kıyıları Osmanlı kontrolüne girdi.

Zigetvar Seferi: Avusturya’nın, Macar topraklarına saldırması üzerine sefere çıkıldı. Zigetvar alındı (1566). Kanuni’nin ölümü üzerine geri dönüldü.

Not: I. Süleyman, en uzun süre başta kalan padişahtır. Birçok alanda hukuki düzenleme yaptığı için kendisine Kanuni unvanı verilmiştir. Osmanlı, her yönden en parlak düzeye ulaşmıştır.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Bu site, istenmeyenleri azaltmak için Akismet kullanıyor. Yorum verilerinizin nasıl işlendiği hakkında daha fazla bilgi edinin.