II. Mehmet (Fatih Sultan Mehmet) Dönemi Kısa Özeti

YÜKSELME DÖNEMİ

OSMANLI SİYASİ TARİHİ

Yükselme döneminde Osmanlı, İstanbul’u fethetti. Balkanlar’da sınırlarını genişletti. Anadolu’nun siyasi birliğini kurdu. Ticaret yollarını denetim altına aldı. İslam dünyasının liderliğini ele geçirdi. Karadeniz, Ege ve Akdeniz’e egemen oldu. Askeri, siyasi ve ekonomik yönden dönemin en güçlü devleti haline geldi. Siyasi ve ekonomik sorunlarını kendi görüşleri doğrultusunda çözdü. Başka devletlerle görüş birliği içinde olma ve onların desteğini sağlama gereği duymadı.

 

İstanbul, jeopolitik öneminden dolayı daha önce birçok kez kuşatılmış; fakat coğrafi konumu savunmaya elverişli olduğu için alınamamıştı. Bu dönemde ise Bizans, askeri ve siyasi yönden zayıflamıştı. Avrupa’dan gelebilecek ciddi bir tehlike yoktu. Varna ve II. Kosova savaşlarıyla Batı’nın cesareti kırılmıştı. Papa’nın siyasal gücünün zayıflığı da bir avantajdı.

II.MEHMET (FATİH) DÖNEMİ   (1451-1481)

İstanbul’un Fethi:

Fatih, doğudan ve batıdan gelecek tehlikeleri önlemek için, Karaman ve Mora üzerine sefer düzenledi. Anadolu Hisarı’nın karşısına Rumeli Hisarı’nı yaptı. Surları yıkmak üzere toplar döktürdü. Çanakkale’ye donanma, Balkanlara ordu gönderdi.

Bizans, surlarını tamir ederek silahlarla donattı. Haliç’i kapattı. Avrupa’dan yardım istedi. İmparator, yardım alabilmek için, Katolik ve Ortodoks kiliselerini birleştirmek istedi; fakat, halk buna karşı çıktı.

Papa, haçlı kurulması için çağrıda bulundu. Fakat sadece Venedik, Ceneviz ve Mora’dan yardım alındı. (Bu durum, Papa’nın siyasal gücünün azaldığını gösterir. Venedik ve Ceneviz ise, dini değil, ekonomik kaygılarla yardıma gelmişlerdir.) 

İstanbul’un Fethine Etki Eden Faktörler:

• İstanbul’un jeopolitik konumunun önemi.
• Toprak bütünlüğünü sağlama isteği.
• Bizans’ın kışkırtıcı faaliyetlerini önleme isteği.
• Haçlı ittifaklarının sona ereceği düşüncesi.
• İstanbul’un, Batı için bir üs konumunda olması.
• Batı sınırının güvenliğini sağlama isteği
• Önemli ticaret yollarının İstanbul’dan geçmesi.
• Hz. Muhammed’in (Sallâllâhu aleyhi ve sellem), şehri alacak kişiyi övmesi.

İstanbul kara ve denizden kuşatıldı. Venedik, Ceneviz ve Rum gemilerinin Osmanlı donanmasını yararak İstanbul’a ulaşması üzerine, karadan çektirilerek Haliç’e bir donanma indirildi. 53 günlük bir kuşatmadan sonra İstanbul alındı. Şehir yağmalanmadı. Halkına zarar verilmedi. (29 Mayıs 1453)

İstanbul’un Fethinin Sonuçları:

a) Türk Tarihi Açısından:

• Osmanlı’nın jeopolitik önemi arttı.
• Askeri, siyasi ve ekonomik açıdan stratejik bir yapıda olan İstanbul başkent yapıldı.
• Yükselme ve imparatorluk dönemi başladı.
• Toprak bütünlüğü sağlandı.
• Boğazların savunması kolaylaştı.
• Anadolu ebediyyen Türk yurdu haline geldi.
• Ticaret yollarının kontrolü kolaylaştı.
• İstanbul önemli bir kültür merkezi haline geldi.
• Osmanlı’nın İslam dünyasında saygınlığı arttı.
• Hristiyanlara can ve mal güvenliği sağlandı.
• Ortodokslar gerçek din hürriyetine kavuştular.

b) Dünya Tarihi Açısından:

• Bin yıllık Bizans İmparatorluğu sona erdi.
• Ortaçağ kapandı, Yeniçağ başladı.
• Osmanlı’nın stratejik önemi arttı.
• Hristiyan birliğinin kurulması önlendi.
• Batı dünyası önemli bir askeri üssünü kaybetti.
• Barutun gücünün önemi anlaşıldı. Krallar bu gücü kullanarak derebeylik rejimini yıktılar.
• Ticaret yollarının Osmanlı kontrolüne geçmesi Avrupa’da, yeni arayışlara yol açtı. Bu durum Coğrafi Keşifler’in başlamasına etki etti.
• Fatih’in hoşgörüsü, özgür düşünceye saygısı ve bilim adamlarını koruması Avrupa’yı etkiledi.
• İstanbul’dan Roma’ya giden bilim adamları Rönesans’ın başlamasına etki ettiler.
• Venedik ve Ceneviz’in çıkarları zedelendi. Bu nedenle, fethe en şiddetli tepkiyi gösterdiler.
• Kara ve deniz kuvvetlerinin işbirliği yapmasının önemi anlaşıldı.

Fetihten Sonra Alınan Önlemler:

• Haçlı birliğinin kurulmasına önayak olabilecek Venedik’e bazı ticari imtiyazlar verildi.
• Bizans’ın mirasına sahip çıkabilecek Mora Despotluğu ve Trabzon Pontus Rum Devleti yıkıldı.
• Ortodoks Kilisesi himaye edilerek, Hristiyan birliğini önleme, Osmanlı’nın hoşgörüsünü kanıtlama, Ortodoks Kilisesi’ni kontrol altına alma, Katoliklere karşı bir güç oluşturma ve Rumların desteğini sağlama hedeflendi.

Fatih’in Batı Siyaseti:

Amaç:

• Avrupa birliğinin kurulmasını önlemek.
• Balkanlar’da Osmanlı hakimiyetini pekiştirmek.
• Sınırları Batı yönünde genişletmek.

Sırbistan, Mora, Eflak, Boğdan, Bosna, Hersek ve Arnavutluk Osmanlı topraklarına katıldı.

Not: Mora, Boğdan ve Hersek üzerinde kesin denetim ancak II. Bayezid döneminde sağlanmıştır.

Osmanlı – Venedik Savaşı (1463-1479):

Venedik ile 16 yıl savaşıldı; fakat sonuç alınamadı. Yapılan barışa göre: “Venedik vergi verecek, Osmanlı ülkesinde ticari imtiyazlardan yararlanacak ve İstanbul’da sürekli elçi bulunduracaktı.”                       İtalya Seferi: Batı Roma’yı almak üzere sefere çıkıldı. Napoli Krallığı’nın elindeki Otranto alındı. Fatih’in ölümü üzerine Otranto elden çıktı.

Fatih’in Karadeniz Siyaseti:

Amaç:

• Ceneviz’in üstünlüğüne son vermek.
• Karadeniz’i bir Türk gölü haline getirmek.
• İpek Yolu üzerinde kesin denetim kurmak.
• Karadeniz kıyılarının güvenliğini sağlamak.

Önce Ceneviz’in elindeki Azak, Kefe ve Menküb kolonileri alındı. Daha sonra Kırım alınarak özerk bir eyalet haline getirildi.

Fatih’in Anadolu Siyaseti:

Amaç:

• Anadolu’nun Türk siyasi birliğini kurmak.
• Hristiyan devletlerin Anadolu’daki egemenliğine son vererek, sınırların güvenliğini sağlamak.

Cenevizlilerden Amasra, Rumlardan ise Trabzon alındı. Trabzon Pontus Rum Devleti yıkıldı. Anadolu bütünüyle Türk hâkimiyetine alındı.

İsfendiyar Beyliği’nden Sinop, Karaman Beyliği’nden ise Konya ve Karaman alınarak bu beyliklere son verildi. Anadolu birliği yönünde önemli bir adım atıldı. Karaman Beyliği bir tehlike olmaktan çıktı. Osmanlı ile Akkoyunlu karşı karşıya geldiler.

Otlukbeli Savaşı (1473):

Osmanlı ile Akkoyunlu arasında, “Anadolu’nun hakimiyeti” mücadelesi vardı. Osmanlı’nın güçlenmesini istemeyen Akkoyunlu yenilgiye uğratıldı. Akkoyunlu Devleti yıkılma sürecine girdi. Osmanlı sınırları Doğu Anadolu’ya kadar genişledi.

Osmanlı – Memluk İlişkileri:

Osmanlı’nın Anadolu’da siyasi birliği kurmaya çalışması ve Hicaz su yollarının onarımını üstlenmek istemesi, Memluk Devleti ile ilişkileri bozdu.

Fatih’in Ege Siyaseti:

Amaç:

• Venedik ve Ceneviz’in üstünlüğüne son vermek.
• Korsan saldırılarını önleyerek, Batı kıyılarının ve ticaret yollarının güvenliğini sağlamak.

Ceneviz’den Taşoz, Semadirek, Gökçeada, Bozcaada, Sisam ve Limni adaları alındı.

Venedik’ten Midilli ve Eğriboz adaları alındı.

Saint Jean (Sen Jan) şövalyelerinin elindeki Rodos kuşatıldıysa da alınamadı.

Dönemin Diğer Özellikleri:

• İlk altın para bastırıldı. Topkapı Sarayı yapıldı.
• Sahnı Seman ve Fatih medreseleri açıldı.
• Memur yetiştirmek için Enderun Okulu açıldı.
• Devşirme kökenlilerin bürokraside etkinliği arttı.
• Padişahın Divan başkanlığı yapması terk edildi.
• Defterdar ve Kazasker sayısı ikiye çıkarıldı.

Kanunnamei Ali Osman:

Örfi hukuk yeniden düzenlenerek sistemli bir Kanunname haline getirildi. Padişahın güç ve otoritesi pekiştirildi. Kanunmame’ye göre:

Şahısların değil, devletin sürekliliği önemlidir.

Başa geçen kişi gerekirse kardeşini öldürebilir.

Ölen kişinin yerine, İstanbul’a gelerek devlet adamlarının onayını alan şehzade padişah olur.