Türkiye Tarihi Konu Özeti Ders Notu

TÜRKİYE TARİHİ

 

TÜRKLERİN ANADOLUYA AKINLARI

▪Anadolu’ya ilk akınları Hunlar arkasından Sabarlar (Sabirler) yapmıştır. Selçuklu Türklerinin Anadolu’ya ilk akınlarını Çağrı Bey yapmıştır. Çağrı Bey akınlarında Anadolu’nun Türkler için elverişli bir yurt olduğunu anlamış ve akınlara devam etmiştir

▪ Anadolu’ya Selçuklu akınlarını durdurmak isteyen Bizans, Selçuklular ile Pasinler Savaşını yapmıştır (1048). Bu savaş Selçukluların Bizans’a karşı kazandığı ilk savaş ve ilk zaferdir. Bu galibiyet Anadolu’ya akınları hızlandırmıştır.

▪Tuğrul Bey den sonra yerine geçen Alp Arslan da Anadolu akınlarına devam etmiştir.Bunun üzerine Bizans İmparatoru Romen Diyojen, Türkleri Anadolu dan atmak için Alp Arslan ile Malazgirt Savaşını yaptı (1071).

Malazgirt Savaşının Önemi:

1. Türkiye tarihinin başlangıcı olmuştur.
2. Anadolu’nun kapıları Türklere açılmıştır.
3. Bizans vergiye bağlanmıştır.

4.Alp Arslan’ın emri ile Anadolu da yeni fetih hareketleri başlamış ve ilk beylikler kurulmuştur.

 

ANADOLUDA KURULAN İLK TÜRK  BEYLİKLERİ

1-Saltuklular

▪Ebul Kasım tarafından Erzurum ve civarında kuruldu. Ermeni ve Gürcüler ile savaştılar.

▪İzzeddin Saltuk beylin en güçlü hükümdarı olduğu için beyliğe onun adı verildi.

▪Rükneddin Süleyman  Şah tarafından Anadolu Selçuklu Devletine bağlandı.

2-Mengücekler

▪Mengücek Gazi tarafından Erzincan ve çevresinde kurulmuştur.

▪Ermeni ve Gürcüler ile savaşmışlar, Trabzon Rum İmparatorluğun güneye inmesini önlemişler.

▪Alaaddin Keykubat beyliği Anadolu Selçuklu Devletine katmıştır.

3-Danişmentliler

▪Danişment Gazi tarafından Amasya, Sivas, Tokat, Çorum, Yozgat ve Malatya civarında kurulmuştur.

▪II. Kılıç Arslan tarafından Anadolu Selçuklu Devletine katılmıştır.

4-Artuklular

▪Mardin ve civarında kurulmuştur. Haclılar ile mücadele ettiler.

▪Karakoyunlular tarafından ortadan kaldırılmıştır.

5-Çaka Beyliği

▪Çaka Bey tarafından İzmir de kurulmuştur.

▪Türk tarihinde denizcilik faaliyetlerini başlatan ilk beyliktir.

▪I. Kılıç Arslan bu beyliğe son vermiştir.

Not: Anadolu da kurulan bu beylikler Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşmasında önemli rol oynadı.

 

ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİ

a-Kuruluş Dönemi

▪Kutalmışoğlu Süleymanşah, İznik’i fethedip devletini kurdu (1075). Süleymanşah Antalya, Çukurova’yı fethetti ve Halep’i kuşattı. Suriye Selçuklu Sultanı Tutuş ile yaptığı mücadeleyi kaybederek öldü. Anadolu Selçuklu Devleti bir süre hükümdarsız kaldı.

▪I. Kılıç Arslan, I. Haçlı Seferi ile mücadele etti. Haçlıların İznik’i işgali üzerine devletin merkezi İznik’ten Konya’ya taşıdı.Emir Çavlı ile yaptığı savaşı kaybetti ve Habur ırmağında boğularak öldü.

▪Sultan Mesut, II. Haçlı Seferi ile mücadele etti.

▪II. Kılıç Arslan zamanında Bizans ile Miryakefalon Savaşını yaptı (1176).

Miryakefalon Savaşının Sonuçları :

1-Bizans  yenilgiye uğratıldı.

2-Anadolu’nun Türk yurdu olacağı ve böyle kalacağı kesinleşti

3-Avrupalı tarihçiler Anadolu’dan Türkiye diye bahsetmeye başladılar

4-Bizans, Türkleri Anadolu’dan atma ümidini kaybetti.

 

b-Yükseliş Dönemi

▪I. Gıyaseddin Keyhüsrev, Samsun ve Antalya limanlarını fethetti. Venediklilerle ticaret anlaşması imzalandı.

▪I.İzzeddin Keykavus, Sinop’u feth ederek burada bir ticaret filosu kurdu.

▪I. Alaaddin Keykubat dönemi, Anadolu Selçuklu Devletinin en parlak zamanı olmuştur.

Alaaddin Keykubat’ın faaliyetleri:

1-Moğol tehlikesine karşı önlemler aldı.

2-Mengüceklileri ortadan kaldırarak, Anadolu daki Türkmen birliğini sağladı.

3-Yassı Çemen Savaşı ile Harzemşahları yendi.

4-Suğdak limanını alarak Karadeniz deki ticaret güvenliğini sağlamıştır.

5-Kandelor’u feth ederek buraya Alaiye (Alanya) adını verdi. Kervansaraylar inşa ettirdi. Anadolu da  zarara uğrayan tüccarların zararını ödeyeceğini açıkladı.

 

c-Dağılma Dönemi

▪II.Gıyaseddin Keyhüsrev kötü yönetimi sonucu ülkede birlik bozuldu. Baba İshak İsyanı çıktı.

▪Türkmenleri küstürdü.

▪II.Gıyaseddin Keyhüsrev, Moğollar ile yapılan Kösedağ Savaşını  kaybetti (1243). Bu savaş sonucunda, Anadolu Moğolların egemenliğine girmeye başladı ve Anadolu Beylikleri yeniden kuruldu.

▪Moğol egemenliğine son vermesi için Memlük Sultanı Baybars, Anadolu’ya çağrıldı. Baybars, Ayn-ı Celut Savaşı ile Moğolları mağlup etti (1260).  Fakat Moğol egemenliğine son verilemedi ve Anadolu Selçuklu Devleti yıkıldı.

 

HAÇLI SEFERLERİ  (1096-1270)

Hristiyanların Papa öncülüğünde birleşerek, İslam dünyası üzerine yaptığı seferlere “Haçlı Seferleri” denir.

a- Nedenleri:

▪Hristiyanların kutsal sayılan Kudüs, Antakya ve İznik’i geri almak istemesi

▪Papanın sefere katılanlara cennet vadetmesi

▪İslamiyet’in batıya yayılmasına engel olmak

▪Türklere karşı, Bizans’ın Papadan yardım istemesi

▪Şövalyelerin ve asillerin macera arayışı

▪Kralların topraklarını genişletmek istemesi

▪Avrupa’nın fakirliği karşısında İslam dünyasının zenginliği

▪Şövalyelerin ve asillerin zenginliklerini artırma düşüncesi

▪Fakir Hristiyan halkın bu seferlerle zengin olma düşüncesi

Bu nedenlerden dolayı Avrupalılar Müslümanlar üzerine sekiz sefer yapmıştır. Bunlardan ilk dördü önemlidir.

1. Haçlı Seferi : I. Kılıç Arslan haçlılara karşı koymuş ise de İznik’i kaybederek Konya’ya çekildi. Anadolu’yu geçen haçlılar Urfa, Antep, Antakya ve Kudüs’ü ele geçirdiler.
2. Haçlı Seferi: Musul Atabeyi İmameddin Zengi’nin Urfa’yı Haçlılardan geri alması üzerine yapıldı.
3. Haçlı Seferi: Eyyubi Sultanı Selahaddin Eyyübi’nin Hıttin Savaşıyla (1187) Kudüs’ü geri alınması sonucu yapılmış ise de haçlılar yenilmiştir.
4. Haçlı Seferi: Kudüs’ü geri almak isteyen haçlılar, hedef değiştirerek Bizans’ı işgal ederek burada Latin İmparatorluğunu kurdu.

Sonuçları:

▪Kilise ve din adamlarına olan güven ilk defa azaldı ve ilk defa güç kaybetmeye başladı.

▪Seferlerde pek çok derebeyin ölmesi üzerine derebeylik ilk kez güç kaybetmeye başlarken, merkezi krallıklar ilk kez güçlenmeye başladı.

▪Anadolu da Türk ilerleyişi bir süre durdu.

▪Akdeniz limanlarının önemini arttı.

▪Barut, pusula, kağıt, matbaa gibi teknik buluşlar Avrupa’ya taşındı

▪Avrupa’daki hayat standartları yükseldi.Burjuva sınıfı güçlendi.

 

İKİNCİ BEYLİKLER DÖNEMİ

Karamanğulları

▪Konya, Karaman civarında kurulmuştur. Beylikler içerisinde en güçlü olanıdır.

▪Karamanoğlu Mehmet Bey ilk kez Türkçe’yi resmi dil ilan etti.

▪Karamanoğulları kendilerini Selçuklunun mirasçısı gibi gördüğü için Osmanlı Devleti ile en çok mücadele eden beylik olmuştur.

Germiyanoğulları

▪Kütahya, Tavşanlı civarında Germiyanoğlu Yakup Bey tarafından kurulmuştur.

▪Yakup Bey’in vasiyeti üzerine savaşmaksızın II. Murat döneminde Osmanlı topraklarına katılmıştır.

Karesioğulları

▪Karesi Bey tarafından Balıkesir ve Çanakkale civarında kurulmuştur.

▪Orhan Bey döneminde Osmanlıya katıldı. Osmanlıya katılan ilk beyliktir. Beyliğin donanması Osmanlı donanmasının temelini oluşturur.

Candaroğulları

▪Batı Karadeniz de kurulmuştur.

▪Venedik ve Cenevizler ile mücadele etti.

Hamitoğulları

▪Dündar Bey tarafından Isparta, Burdur civarında kuruldu.

▪I. Murat beyliğin bir kısım topraklarını satın aldı

Aydınoğulları

▪Aydınoğlu Mehmet Bey tarafından Aydın ve İzmir civarında kuruldu.

Menteşeoğulları

▪Menteşe Bey tarafından Muğla ve Fethiye civarında kuruldu.

Saruhanoğulları

▪Saruhan Bey tarafından Manisa ve Akhisar çevresinde kurulmuştur.

Dulkadiroğulları

▪Karaca Bey tarafından Maraş, Elbistan civarında kurulmuştur

▪Yavuz Sultan Selim tarafından 1515 Turnadağ Savaşıyla Osmanlıya bağlandı. Osmanlıya bağlanan son beyliktir. Beyliğin Osmanlıya bağlanması ile Anadolu Türk birliği sağlanmıştır.

Osmanoğulları:

Osman Bey tarafından Söğüt ve Domaniç’te kuruldu.

 

 

KÜLTÜR ve MEDENİYET

a-Devlet Yönetimi

▪Anadolu Selçuklu Devleti, Büyük Selçuklu Devletini örnek almıştır. Anadolu Selçuklu Devletinde hükümdarlar “Sultan” ünvanını kullanmışlardır.

▪Hükümdarların çocukları (şehzadeler) “Melik” ünvanı ile Atabey’lerin gözetiminde eyaletlere vali olarak atanırdı.

▪Devlet meseleleri “Divan-ı Saltanat” da görüşülürdü. Sultandan sonra en yetkili devlet adamına “Vezir” denirdi.

▪Devletin başkenti önce İznik iken sonra Konya olmuştur.

▪İllerde emniyet ve güvenlik işlerine “Subaşılar”, adalet işlerine “Kadılar” bakardı.

b-Toprak Yönetimi

▪Anadolu Selçukluları’nda topraklar devlet malı olarak kabul edilir ve “Miri Arazi” olarak adlandırılırdı. Miri arazi,  dörde ayrılırdı.

1-Has Arazi: Gelirleri en yüksek olan, Sultan ve ailesine verilen topraklardır.

2-Ikta Arazi: Hizmet karşılığı verilen topraklardır.

3-Mülk Arazi: Görevlerinde başarı gösteren devlet adamına verilirdi. Sahibi ister satabilir isterse miras bırakabilirdi.

4-Vakıf Arazi: Gelirleri sosyal kurumların giderleri için ayrılan topraklardır. Bu tür arazilerden devlet, vergi almazdı.

c-Ordu

▪Anadolu Selçuklularında ordu başlıca iki kısma ayrılıyordu.

1-Kapıkulu (Hassa) Askerleri: Sultana bağlı aylık alan askerlerdi. Genellikle esir gençlerden oluşurdu ve savaşta sultanın yanında yer alırlardı

2-İkta Askerleri: İkta sahiplerinin yetiştirdiği Türk askerlerden oluşurdu.

d-Yazı, Dil, Edebiyat

▪Anadolu Selçuklu devletinde bilim dili Arapça, edebiyat ve devletin resmi dili Farsça idi.

▪Mevlana Celaleddin-i Rumi eserlerini Farsça, Yunus Emre Türkçe yazmıştır.

▪Karamanoğlu Mehmet Bey, Türkçe’yi ilk kez resmi dil ilan etmiştir.

e-Sosyal ve Ekonomik Yaşam:

▪Halk köylü, göçebe ve şehirli diye üçe ayrılırdı.

▪Alaaddin Keykubat ticareti canlandırmak için zarara uğrayan tüccarın zararını ödeyeceğini açıklamıştır.

▪ Belirli meslek gruplarından esnaflar bir araya gelerek Lonca Teşkilatlarını oluştururlardı.lonca teşkilatlarının bir çatı altında toplanmasıyla Ahi Teşkilatları oluşurdu.