Dört Halife Dönemi Kısa Özeti

DÖRT HALİFE DEVRİ

1. Ebu Bekir (632 – 634)

Hz. Peygamber (S.) in vefatından sonra Hz. Ebu Bekir’le başlayıp, Hz. Ali’nin vefatına kadar geçen süreye “Dört Halife Devri” adı verilir. Bu devir “Cumhuriyet devri” olarakta adlandırılır.

Resulullahın vefatından sonra Halife olan Hz. Ebubekir Arap Yarımadası’nda çıkan karışıklıkları bastırmak için harekete geçti. Önce zekat vermeyerek isyan eden kabileleri itaat altına aldı. Yemen civarında ortaya çıkan sahte peygamberlerin isyanlarını bastırdı. Hz. Üsame komutasındaki orduyu Bizans üzerine gönderdi. Yine Halit b. Velit komutasındaki orduyu, isyan eden Arap kabileleri üzerine göndererek tekrar İslam Devleti’ne itaat etmeleri sağlandı. Hz. Ebu Bekir iç düzeni (siyasi, dini) sağladıktan sonra Bizans üzerine yürüyerek Ecnadin (634) savaşını kazanmış, Suriye ve Filistin topraklarının bir kısmını ele geçirmiştir.

– Kur’an-ı Kerim Hz. Ebu Bekir zamanında toplanarak Kitap haline getirilmiştir.

– Devlet memurlarına düzenli olarak maaş verilmeye başlanmıştır.

– İslam orduları ilk defa Arap Yarımadası dışındaki fetihlere başlamıştır.

 

Hz. Ömer (634 – 644)

Hz. Ebu Bekir vefat etmeden önce halifeliğe Hz. Ömer’i tavsiye etmişti. Hz. Ömer adaleti, doğruluğu ve cesareti ile ün yapmıştır. Onun zamanında İslam orduları geniş çaplı fetihler yapmıştır.

 

Suriye ve Filistin’nin Fethi (635 – 637):

Bölgeye gönderilen Ebu Ubeyde Bizans ordularını yenerek Şam’ı fethetti.(635) Ardından Bizans İmparatoru Heraklios’un göndermiş olduğu ordu Yermük’te (636) bozguna uğratıldı. 637 de ise Kudüs kuşatıldı. Halk şehri halifeye teslim edecekerini söyleyince Halife Hz. Ömer buraya gelerek şehri teslim aldı. (637)

İran’ın Fethi (636):

İslam orduları Fırat kıyılarında Sasaniler’le yapmış oldukları mücadele de (Köprü Savaşı) yenilmişti. (635) Bunun üzerine Hz. Ömer Sad b. Ebi Vakkas komutasındaki yeni kuvvetleri İran üzerine gönderdi. Müslümanlar önce Kadisiye, ardından Celula’da (637) sonra da Nihavent’te (642) Sasaniler’i bozguna uğratarak İran’ı fethettiler.

Mısır ve Kuzey Afrika’nın Fethi (640):

Amr b. As komutasındaki İslam orduları İskenderiye’ye kadar ilerleyerek Bizans’ın tahıl ambarı olarak nitelendirdiği Mısır’ı fethetti. Ardından mücadelesini sürdürerek ilerleyen Amr b. As Libya’ya kadar olan toprakları ele geçirmiştir.

Bu seferlerle Hz. Ömer zamanında İslam orduları ilk kez Afrika Kıtası’nda fetihler yapmıştır. Hz. Ömer 644’te İranlı Lü’lü ismindeki köle tarafından şehid edilmiştir.

Hz. Ömer zamanında yapılan yenilikler:

– Ülkeyi yönetim birimlerine ayırdı. ( Valilikler)

– Danışma kurulu oluşturdu.

– Hicri takvim kullanılmaya başlandı.

– Bazı şehirlerde su kanalları inşa edilmiş, bayındırlık alanında birçok yenilikler yapmıştır.

– İlk düzenli ordu ve ilk Ordugah’lar oluşturdu.

– Beytül-Mal (Devlet Hazinesi) kuruldu.

– Polis teşkilatının temelleri atıldı.

– Divan örgütü kuruldu.

–  Adliye teşkilatında yenilikler yapıldı. (Adli işler için kadılar tayin edildi.

 

Hz. Osman (644 – 656)

Hz. Ömer’in vefatından sonra 6 kişilik şura heyeti oluşturulmuş, üç günlük istişareden sonra Hz.Osman halife seçilmiştir. (644) Hz. Osman’ın 12 yıllık hilafetinin ilk 6 yılında fetihlere devam edilirken son 6 yılı siyasi karışıklıklarla geçmiştir.

Hz. Osman başa geçer geçmez Bizans’ın müttefiki olan Kuzey Afrika’daki Berberileri yenilgiye uğrattı. Suriye valisi Muaviye Bizans’a seferler yaparak Anadolu içlerine kadar ilerlemiş, 649 yılında ise Kıbrıs fethedilmiştir.
İslam orduları Doğuda da fetihler yaparak Horasan ve Harezm şehirlerini almıştır. Ardından Azerbaycan ve Gürcistan da fethedilmiştir.

Hz. Osman’ın yumuşak huylu olması, devletin üst makamlarına Ümeyye Oğullarını getirmesi üzerine bazı hoşnutsuzluklar çıkmıştı. Mısır’dan Hacca gitmek için yola çıkan bazı gruplar Medine’ye gelerek Hz. Osman’ın evini kuşatmışlar ve O’nu şehid etmişlerdir.(656) Özellikle bu karışıklıkların çıkmasında Abdullah b. Sebe büyük rol oynamıştır.

– Hz. Osman zamanında ilk donanma kurulmuştur.

– Hz. Ebu Bekir zamanında toplanmış olan Kur’an-ı Kerim yeniden yazdırılarak çoğaltılmış ve yeni eyaletlere gönderilmiştir.

– Türklerle ilk olarak mücadele edilmiştir (Hazarlar).

 

 

Hz. Ali (656 – 661)

Hz. Osman’ın şehid edilmesinden sonra Hz. Ali halife seçildi. Ancak Şam valisi Muaviye Hz. Osman’ın katilleri bulunmadığı sürece Bey’at etmeyeceğini söyledi.Bu arada Hz. Talha, Hz.Zübeyr ve Hz. Ayşe’de Hz. Osman’ın katillerini gerekçe göstererek Basra’ya yürüdüler. Kan dökülmesini istemeyen Hz. Ali’nin çabaları sonuç vermeyince mücadele başladı. mücadele genelde Hz. Ayşe’nin devesinin etrafında olduğundan bu mücadeleye Cemel Olayı adı verilmiştir. Hz. Ali’nin kazandığı mücadelede Hz. Talha ve Hz. Zübeyr şehid olurken Hz. Ayşe’de Medine’ye gönderilmiştir.

– Cemel Olayından sonra Hz.Ali İslam Devleti’nin başşehrini Medine’den Kufe‘ye taşımıştır.

 

Sıffin Savaşı ve Hakem Olayı (657):

Şam valisi Muaviye Hz. Ali’nin halifeliğini kabul etmiyordu. Bunun üzerine Hz. Ali, Muaviye’nin üzerine yürüdü. İki ordu Sıffin‘de karşılaştılar.Hz. Ali’nin kuvvetleri Muaviye’yi bozguna uğratmak üzere iken Amr b. As; askerlerin mızrakların uçlarına Kur’an sayfalarını astırmak suretiyle savaşı durdurmayı planladı. Bunda da başarılı oldu. Bunun üzerine iki taraf da olayın hakemlerle çözümlenmesine karar verdiler.

Hakem Olayı (657):

Hz. Ali baskılar sonucunda istemeyerekte olsa Ebu Musa El-Eşari’yi seçerken, Muaviye ise en yakın arkadaşı Amr b. As’ı seçmişti. İki Hakem aralarında Hz. Ali ve Muaviye’den başka birinin halife seçilmesini kararlaştırdılar. Fakat Amr b. As’ın buna uymayarak Muaviye’yi halife ilan etmesi ortalığı yeniden karıştırdı. Bu sırada Hz. Ali taraftarlarından bir kısmı imamlık ve halifeliği inkar ederek Hz. Ali’den ayrıldılar.Bunlara tarihte Hariciler adı verilmiştir. bundan başka iki grup daha ortaya çıkmıştır.

– Hz. Ali taraftarları (Şiiler)

– Muaviye taraftarları (Şamlılar)

Hariciler bütün karışıklıkların Hz. Ali, Muaviye ve Amr b. As’tan kaynaklandığını ileri sürerek bunları öldürmeyi planladılar. Muaviye ve Amr b.As suikastten kurtulurken, Hz. Ali 661’de Abdullah b. Mülcem tarafından Şehid edildi. Böylece Dört Halife Devri sona ermiş oldu.